آشنایی با هنر گلیم بافی زنجان

مجموعه: فرش و گلیم

گلیم بافی زنجان

واژه گلیم به طور ساده یك فرش با بافت صاف یا یك نوع قالی بدون كرك یا خواب گره خورده است، نام این فرش در زبانهای مختلف با انواع گوناگون بسیاری استعمال می‌شود. گلیم در افغانستان، كلیم و در اوكراین، پلاس در قفقاز، لیاط در سوریه و لبنان، چیلیم در رومان و همچنین كلیم در تركیه و لهستان و مجارستان و صربستان از جمله نامهای متفاوت آن است.

بعلاوه صنعت صاف‌بافی به شكلی در همه جهان از رشته‌های وسیع آمریكا تا اسكاندیناوی و اندونزی یافت می‌شود. گهگاهی فقط شباهتی در ساخت آنچه تولید می‌شود وجود داد. لیكن دیسیپلینی كه ناشی از مواد و تكنیك كار است اغلب منجر به شباهتهای بارزی در نقوش و هیئت فرشها می‌گردد.

كارگاههای بافندگی كه در سرتاسر آسیا برای بافت گلیم به كار می‌رود، فوق‌العاده ساده هستند و در عین حال هنگامی كه با مهارت و استادی دیرین بافندگان توام می‌گردد یك بخش اساسی كار را تشكیل می‌دهد كه نتیجه آن فرشهای خوش تركیبی است كه دارای طرحهای دقیق و پیچیده‌ای می‌باشد، دو نوع دستگاه بافندگی وجود دارد: نوع زمینی قابل حمل و نقلی، نوع دائم عمودی‌كه در شهرها و روستاها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گلیم‌بافی در زنجان دارای ریشه‌های عمیق تاریخی است و از گذشته‌ بسیار دور اكثریت روستائیان هنرمند و با ذوق زنجانی به تولید انواع آن به جهت مصرف داخلی خود می‌پرداخته‌اند. انواع گلیم با نقوش سنتی و هندسی خاص استان زنجان، تولید انواع خورجین، جل اسب، نمكدان،‌قاشق‌دان، رختخواب پیچ با همان شیوه بافت گلیم از انواع تولیداتی بوده است كه در استان زنجان از رواج بسیار خوبی برخوردار بوده است.

در زنجان نیز مانند سایر نقاط كشور این بافته‌های داری، بر روی این دارهای بسیار ساده چوبی به صورت عمودی در منازل روستائیان تعبیه می‌شده است كه در حال اكثر دارهای چوبی تبدیل به دارهای مقاوم فلزی شده‌اند. زنجان، تولید انواع خورجین، جل اسب، نمكدان،‌قاشق دان، رختخواب پیچ با همان شیوه بافت گلیم از انواع تولیداتی بوده است كه در استان زنجان از رواج بسیار خوبی برخوردار بوده است.

گلیم به طور ساده یك فرش با بافت صاف یا یك نوع قالی بدون كرك یا خواب گره خورده است

لازم به توضیح است كه تولید انواع بافته‌های كوچك به غیر از زیراندازها رواج خود را از دست داده‌اند كه طبعاً حمایت، دستگیری و برنامه‌ریزی لازم را جهت احیا و توسعه این نوع بافته‌های سنتی می‌طلبد. در حال حاضر تولید انواع گلیم در ابعاد مختلف در روستاهای زنجان متداول می‌باشد كه از نقوش رایج در مناطق مختلف می‌توان به نامهای: هشت توك، پقل، سماوری، توسپاق (در زبان تركی به معنای لاك پشت است)، صندوق، اشگل(به معنای سه ترنج) یا تك گل(به معنای یك ترنج) و همچنین تركیبی همگون از نقوش حیوانی و گیاهی نام برد.

در منطقه سهرین هم نقشه‌های گلیم به صورت عمله اجرا می‌شود كه در حقیقت نوع موج در این گلیم‌ها ایجاد می‌شود. گلیم در شهر زنجان از جایگاه ویژه‌ای بخصوص از جنبه تولید، در خانواده‌های روستایی برخوردار است، گلیم در مقایسه با قالی دارای شیوه بافتی آسانتر است و به همان نسبت قیمت ارزان‌تری دارد. هنری در انحصار روستانشینان و عشایر به حساب می‌آید و برحسب گروههای تولیدكننده یا از روی منطقه تولید و شیوه بافت به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود.

ولی تمام اشكال بافت در اكثر نقاطی كه گلیم‌بافی در آنها رایج است، اعمال می‌شود و تفاوت تولیدات مناطق مختلف از رویش ریسیدن نخ، استفاده از رنگهای بخصوص یا طرحهای ویژه رنگین «پود» از لابلای نخ‌های ساده تار است كه به اشكال مختلف امكان‌پذیر است. به طور مثال در نوعی از بافت كه ظاهراً آن هم از مردم چین اخذ شده از چهار پود و سه تار استفاده به عمل می‌آید كه دو تار نازك و تار سوم ضخیم‌تر بوده و هر جفت پود برحسب تقاضای طرح در پشت یا روی محصول قرار می‌گیرد. و به نحو ساده‌ای با تار ضخیم درگیر شده و بافت اصلی را تشكیل می‌دهد.

منبع:negahmedia.ir