آشنایی با هنر كجاوه بافی

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

بين تركمن ها فقط يك نوع از كجاوه از معروفيت خاصي برخوردار است. در زمان هاي نه چندان دور عروس را در داخل كجاوه اي كه بر روي كوهان يك شتر نصب مي شده، نشانده و به منزل داماد مي آورده اند. اما موضوع مورد بحث در اين مقاله در مورد كجاوه ديگري است كه به آن «اؤرمه كجبه» (كجاوه اي كه از طريق بافتن درست مي شود.) مي گويند و استفاده از اين كجاوه كاملاً متفاوت مي باشد.

اين احتمال وجود دارد شكل كجاوه اي كه در عروسي استفاده مي شده از شكل كجاوه بافتني (اؤرمه كجبه) گرفته شده باشد. چهار گوش بودن اين كجاوه، گنبدي شكل بودن قسمت بالاي آن و نيز تزئين شدن آن با نخ ها و قپه هاي رنگارنگ تأييد كننده موضوع مذكور است.

اين كجاوه از شاخه گندم سفيد بافته مي شود. بعد از اينكه گندم سفيد كاملاً مي رسد، قسمت بالاي آن (قسمتي كه خوشه گندم بر آن سوار است) را بريده و بصورت بسته ها تهيه مي كنند. قبل از شروع به بافت كجاوه، كاه هاي گندم را به مدت يك روز در آب نگهداري و كاملاً خيس گردد. بعد از اينكه كاه را از آب در مي آورند، آنها را طوري مي گذارند كه آبش كاملاً بچكد.

براي بافت ديوارهاي كجاوه، يك شاخه از كاه خيس شده را گرفته و آن را بصورت مساوي خم مي كنند و بعد شاخه هاي دوم، سوم و چهارم را نيز بدست گرفته و آنها را نيز بصورت مساوي خم مي كنند. سپس آنها را از لاي همديگر عبور مي دهند و بافتن را بصورت رديفي آغاز مي كنند. اين كار بايد با حوصله و دقت انجام بگيرد و هر چهار گوشه كجاوه بايد مساوي و شبيه به همديگر باشد.

بعد از آن، كاه هاي اضافي آن با قيچي بريده مي شود و براي محكم شدن بافت كناره هاي آن، با نخ سفيد دوخته مي شود. به اين ترتيب پنج ديواره كجاوه حاضر مي شود و براي ساخت سقف آن و در آوردن آن بصورت گنبدي شكل، چهار تكه ديگر را بصورت سه گوشه بايد بافت. بافت سه گوشه ها نيز عيناً مثل بافت چهار گوشه ها صورت مي گيرد ولي آن را نه از چهار كاه بلكه از سه كاه بايد بافت. بزرگي و يا كوچكي كجاوه بستگي به علاقه بافنده دارد. بنابراين تهيه انواع كجاوه ها امكان پذير مي باشد. چهار گوشه تهيه شده براي ساخت بستر و ديواره هاي كجاوه، به همديگر چسبيده و از پايين به بالا دوخته مي شوند.

چهار تكه سه گوش تهيه شده با همديگر دوخته و در بالاي ديوارهاي كجاوه به شكل گنبد نهاده و دوخته مي شود. يكي از آن سه گوش ها را به منظور استفاده بصورت دريچه نبايد دوخت و بايستي بصورت باز گذشت. به اين ترتيب كجاوه حاضر مي شود. بعد از آن اطراف كجاوه با آلاجایوپ (نخي كه با استفاده از پشم شتر و رنگ هاي مختلف تزيين مي گردد) ترسيم مي گردد. در گوشه هاي كجاوه قپه هاي زيبا نصب مي گردد كه باعث ايجاد زيبايي خاص در كجاوه مي گردد و به قسمت داخل آن نيز پارچه سفيد دوخته مي شود.

مردها در داخل كجاوه وسايلي همچون تيغ، قيچي، موچين، چخماق (فندك)، جوالدوز، بيز (جوالدوز دسته دار)، چاقو و غير را نگهداري مي كرده اند. زنان و دختران نيز در داخل آن وسايلي همچون آينه، شانه، لوازم زينتي، انگشتر، گوشواره، مچ بند، يونگسه (انگشتانه) قيچي و غيره را نگهداري مي كرده اند. كجاوه هميشه دم دست بوده است و آن را از ديوارها و اوق هاي (ستون هاي دراز آلاچيق) آويزان مي كرده اند. وسايلي كه در كجاوه نگهداري مي شده است، تميز مي مانده و در طول سال ها از سوي صاحبش مورد استفاده قرار مي گرفته است. دختران وقتي ازدواج مي كرده اند، همراه با جهيزه هاي خود كجاوه هايي را كه با دست هاي خود بافته بودند، با خود به خانه داماد مي برده اند.

متأسفانه بافت اين كجاوه ها و استفاده از آن در اواسط قرن 20 كم شده و بعدها تقريباً از بين رفته است. اين كجاوه ها را در روستاهاي واقع در مناطق كوهستاني و روستاهاي صحرا نشين به ندرت مي شود ملاحظه نمود.

منبع:iranvillage.ir