فتق چیست؟

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

فتق چیست؟

امروزه مردم به بیرون زدگی کشاله ران فتق یا باد فتق ميگويند . نکته اینجاست که فتق امکان دارد در هرجایی از بدن ایجاد شود. در واقع به جابه‌جایي اعضای بدن از جایگاه طبيعي خود فتق گفته ميشود .

فتق ها جدار شکم، فتق های روده ای یا فتق مغزی هم موجود است ولی بیش تر مردم فتقهای کشاله ران و ناف را بیش تر می شناسند. فتق های جدار شکم اقسام گوناگون و دلایل مختلفی دارد. رایج ترین فتق جدار شکم فتق اینگوینال یا مغبنی( کشاله ران) میباشد که بیش تر در سمت راست دیده ميشود . فتق های جدار شکم امکان دارد در جاهای گوناگون وبه اسمهای مختلف وجود داشته باشد که در این جا صرفا به فتق کشاله ران و فتق نافی اشاره می کنم.

اصولا فتق های جدار شکم دلایل مختلفی دارند ولی به 2 دسته مادرزادی و اکتسابی تقسیم میشوند . دلایل مادرزادی که بیش تر به دلیل عیب ژنتیکی در تشکیل سیر آناتومیکی بیضه ها میباشد و در بچه ها چه بسا موقع تولد دیده می شود و چه بسا امکان دارد شامل مایع هم باشد. فتق های اکتسابی بیش تر در سنین بالاتر دیده می شود و از دلایل آن سیگار، فعالیت سنگین، سختی های ریوی و سرفه های مزمن، سختی های عضلانی، سابقه جراحی های ناحیه و..... میباشد . اما فتق هایی که در سنین جوانی به وجود می آید هم امکان دارد علل مادرزای داشته باشد.

کلا در فتق ها مساله مهمی که باید در نظر گرفته شود آن است که محتوی فتق حاوی چه ارگانها و عناصری میباشد . فتق های جدار شکم بیش تر حاوی ارگانها ی داخل شکم و روده ها و امنتوم ها( چادورینه) میباشد و باید به آن توجه کرد. فرقی ندارد که فتق چرا ایجاد شده باشد بلکه باید در هر صورت تحت جراحی قرار گیرد.

علایمی که فتق ها ایجاد ميکنند بیش تر خود را به شکل توده در ناف و یا کشاله ران نشان می‌دهند که میزان های مختلفی دارد. در موردهای فتق نافی توده ای گرد از وسط ناف بیرون ميشود که می تواند از میزان یک گردو تا میزان یک توپ فوتبال باشد که بستگی به مراحل فتق و عیب جدار شکم دارد.

از نظر آناتومیکی جدار شکم از لایه های گوناگون متشکل که کاملاً محکم و روی هم ميباشند. عیب این جداره ها به دلایلی که گفته شد باعث ميشود که این احشاء شکمی به دلیل فشار داخل شکمی بیرون شده و به وسیله پوست روی آن پوشیده و خود را به صورت توده ظاهر کنند.

نشان ديگر درد است، درد مسله مهمی است که باید به آن توجه کرد. اصولا فتق ها تابع شرایط بیمار کوچک و بزرگ و داخل و خارج میشوند . در موقع سرفه یا زور زدن بیرون زده و موقع خوابیدن داخل میرود . بیش تر بیماران موقع ایستادن زیاد دچار درد مبهم کشاله ران میشوند که به دلیل فشار فتق میباشد .

برخی وقت ها فتق ها( بیش تر در کشاله ران) امکان دارد خود را با درد مبهم ناحیه نشان دهد و در معاینه توده ای لمس نشود. و بیمار باشکایت از درد مراجعه کند.

در مورد فتق های کشاله ران امکان دارد از يک توده کوچک آغاز شده و یا تا داخل کیسه بیضه پيشرفت کرده و چه بسا سبب بزرگ شدن کیسه بیضه ها شده و گاهی تا اندزه یک توپ بسکتبال بزرگ شود که روده های بیمار را هم در بر گیرد

مساله ای که مهم است این است که تا اگر این توده ها متحرک هستند مشکلی ندارند ولی گاهی این توده ها گیر افتاده و سبب درد شدید می شود که جز اورژانس های پزشکی بوده و مسلماً باید جا انداخته شود.( باید توده بیرون زده را به محل اصلی خود باز گرداند.) اما جااندازی فتق صرفا در فتق های کشاله ران مجاز است و تا دو بار ممانعتی ندارد ولی فتق های ديگر حتما باید تحت عمل جراحی قرار گیرند و جا اندازی مجاز نمی باشد. اما جا اندختن فتق كشاله ران هم شرایطی دارد هنگامی که فتق گیر می افتد به دلیل انسداد روده داخل آن و کاهش خونرسانی احتمال پاره شدن روده داخل فتق موجود است که در صورت پیشرفت این مشکل و سیاه شدن روده جا انداختن مجاز نبوده و بیمار مسلماً باید به صورت اورژانس جراحی شود و یا هنگامیکه پس از دو بار جا اندازی، جا نیافتاد فتق باید بصورت اورژانس جراحی شود.

علایم ايسکمی( کاهش خون رسانی) و کم خونی و احتمال پارگی روده حاوی درد کل شکم، تب، تهوع و استفراغ شدید و عفونت خونی میباشد که بیمار مسلماً باید تحت جراحی قرار گیرد.

فتق های اینگوینال( کشاله ران) در هر موقعی که تشخیص داده شود باید تحت جراحی قرار گیرند اما به جراحی اورژانس نیاز ندارند.( مگر در مواردی که اشاره شد) و باید بصورت سرپایی بیمار در اسرع وقت جراحی شود. در اشخاص پیر که حال عمومی خوبی ندارند و وضعیت عمل جراحی را ندارند می توان محافظه کارانه رفتار کرد و بیمار را جراحی نکرد. ولی در موارد اورژانس باید این بیماران هم جراحی شوند. در مواردی هم فتق کم کم بزرگ شده و داخل کیسه بیضه شده و گیر می افتد که به مرور زمان صورت می گیرد و از این فتق ها باید ترسید.

محل برش فتق های کشاله ران اندکی پایینتر از برش آپاندیس روی شکم در هر دوطرف میباشد .

در موارد فتق نافی در سنین بالا مسلماً باید جراحی شود. در کودکان می توان تا سن 4 سالگی صبر کرد ولی در مواردی که بیش از 4 سال بماند و یا گیر بیافتد و یا قطر نقص شکمی بیش از یک انگشت باشد( یعنی نوك انگشت وارد شکم شود) باید جراحی شود.

فتق هایی که وارد کیسه بیضه میشوند گاهی با توده های بیضه و واریس بیضه اشتباه میشوند که در خصوص احتمال باید بدون شک به پزشک مراجعه کرد.

پس در موارد فتق باید به پزشک مراجعه کرده و در خصوص جراحی با وی مشاوره کرد تا از عارضه های خطرناک تر جلوگيري شود.

پرسش های شایعی که در بین مردم ترویج دارد به شرح زیر است:
آیا پس از عمل جراحی فتق عود می کند؟
بله- فتق ها ممکن است بعد از جراحی دوباره عود کنند که بستگی به تکنیک عمل جراحی دارد . ما گاهی در جراحی فتق از مش یا یک توری مصنوعی استفاده می کنیم تا مانند یک پشتیبان از فتق جلوگیری کند که گاهی باز هم عود می کند.

آیا فتق بند سبب بهبود فتق می شود؟
خیر- در موارد فتق های کشاله ران براي مدت محدودی که بیمار جهت جراحی وقت ندارد اشکالی ندارد ولی باعث درمان آن نمیباشدو استفاده طولانی مدت از فتق بند ها سبب چسبندگی لایه های فتق و مشکلتر کردن جراحی ميشود.

عوارض جراحی فتق چیست؟
شایعترین عوارض جراحی فتق درد ناحیه میباشد که گاهی تا یک سال باقی می ماندو ازار دهنده است. که استفاده مسکن ها و پوشیدن شورت های محکم که بیضه هارا بالا ببرد می تواند کمک کننده باشد.

خونریزی و بزرگ شدن منطقه از عارضه های دیررس جراحی امکان دارد باشد که عموما کار خاصی نیاز ندارد و با درمان علامتي( کمپرس آب گرم و استفاده مسکن) بهتر ميشود.

نکته اینجاست که فعالیت های سنگین را بیمار نباید فورا پس از جراحی آغاز کند و احتمال عود فتق را زیاد ميکند . عفونت های زخم هم مثل هر زخم ديگر امکان دارد اتفاق بیافتد. اصولا پس از عمل جراحی فتق نباید تا 48 ساعت به زخم آب بخورد ولی پس از آن بیمار می تواند حمام برود.

از عارضه های ديگر جراحی فتق سوزش و خارش ناحیه میباشد که نکته مهمی نیست. در جراحی فتق ها دو طرفه در مواردی که روش اشتباه باشد عقیمی هم دیده ميشود که بسیار نادر است. در کل باتجربه بودن عضلات شکم از عود فتق ها جلوگيري ميکند . اصولا فتق های کشاله ران در افرادی که عضلات شکمی شلی دارند بیش تر دیده ميشود.

پس نکته هایی که باید در نظر بگیریم این است که در صورت داشتن فتق همیشه سریع به پزشک جراح رفته تا در باره آن مشورت انجام شود.

در صورت گیر افتادن فتق مسلماً به اورژانس بروید زیرا جز اورژانس های جراحی میباشد . امروزه روشهای لاپاراسکوپی نیز جهت جراحی فتق استفاده ميشود که از عارضه های آن کم میکند و از نظر زيبايي و مشکلات محل عمل مقبولتر از شیوه باز میباشد .

اما شیوه لاپاراسکوپی در تمامی اقسام هرنی ها( فتق ها) استفاده نمی شود.

یکی از سوالاتی که بیش تر مردان پس از عمل فتق دارند زمان ایجاد روابط زناشویی بعد ازعمل فتق است که ربطی به عمل نداشته و هر وقت که بیمار درد نداشته باشد می تواند روابط جنسی برقرار کند.

منبع: pezeshki.net