«راز پنهان» ؛ یک داستان غیر ایرانی
- مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری
- تاریخ انتشار : چهارشنبه, 18 مرداد 1391 12:09
آیا داستانی اینچنین رفاهزده، الگویی قابل ارائه برای بیننده داخلی است؟ حتی تعادل اجتماعی هم مراعات نشده است. غلبه ظواهر مادی بر کل مجموعه، غیرقابل انکار است.
روزنامه ایران: مجموعه ماه رمضانی امسال شبکه یک، همانند مجموعه شبکه 2، از چند جهت ارتباط یکدستی با مخاطب نداشته است. اگر مجموعه شبکه 2 با ساعت پخشی نامناسب که آن هم با پخش فوتبال همزمان شد، ارتباطی ضعیف و شاید از هم‌گسیخته با مخاطب داشت، مجموعه شبکه یک با وجود زمان مناسب از طولانی شدن اخبار تا آغاز پخش همزمان فوتبال، آسیب دید و کمتر کسی را میتوان یافت که آن را به صورت مستمر دنبال کرده باشد.
«راز پنهان» شبکه یک بر بستری داستان خود را گسترانده که منبعث از تجربیات تصویری خارجی با رنگ و لعابی ایرانی است. نوع ایرانیشده داستانهای حادثه ای غربی و هر آنچه از پلیس غربی، جنایتکار بیرحم غربی، خانواده پلیس غربی و البته خانواده ازهم گسیخته غربی دیدهایم و به یاد داریم. درست است که بیننده ایرانی با تصاویر ماهواره ای درگیر است یا در شبکههای گوناگون داخلی، روایتهای بسیاری از این نوع فیلمها را دیده است، اما هنگامی که با زیست و ساختار اجتماعی داخلی برابرگذاری میکند، دچار تداخل معانی می‌شود.
نمونه نخست و ملموس از این داستان، همراهی زوج مطلقه در همه مراحل روایت از دوران کما و از دست رفتن حافظه گرفته تا بعد از آن با یکدیگر است. در جامعه ایرانی، با وجود افزایش آمارهای طلاق و نیز وجود پدیده زنان سرپرست خانوار یا زنان مجرد، پذیرش این همراهی به سبک غربی میسر نیست.
جالب است که در مجموعه «خداحافظ بچه»، با وجود همه خطاهایی که دارد، اما در زبان کاراکترهایش کلماتی چون زن نامحرم یا این‌که مدت عقد موقت به انتها رسیده و علقه شرعی وجود ندارد، گذارده شده تا داستان در معانی ایرانی، مفهوم باشد اما در این اثر، این نشانهگذاری ایرانی دیده نمیشود. حتی ارتباطگیــــــری مهندس داستان با خواهر دوستش که پلیس است، به صورت ملموس نیست و آنچه به سادگی در گوشی تلفن همراه قابل انتقال است، با کشاندن کاراکتر زن به گوشه ای خلوت در پارک بیان می‌شود. اینها نمونه های کوچکی از عدم انطباق روایت برگرفته از تجربیات خارجی با معانی مفهوم برای بیننده ایرانی است. سازندگان اثر باید این فرض را برای خودشان قطعی میکردند که مخاطب این مجموعه در شبکه داخلی، کسی است که ارتباط گستردهای با مجموعه های داستانی شبکه های ماهوارهای ندارد، بنابراین باید با اشتراک معانی بیشتری برای او داستان تعریف کرد.
ماجرای فرعی کشته شدن همسر وی و نیز این‌که پلیسی خودسر همانند پلیسهای غربی است، نمونه کوچکتری از این الگوبرداری بدون خلاقیت است. همچنان که پلیس داستان و خواهر دلسوز وی، الگوی تکراری نقشی است که کامران تفتی چندی پیش در مجموعهای دیگر در شبکه تهران ایفا کرده بود و در آنجا مهندسی با یک خواهر دلسوز بود.
در بحثهای انتظامی و امنیتی نیز این روایت در جامعه ایرانی قابل ورود نیست. اگر تبهکارانی همانند آنچه در این مجموعه وجود دارد، در جامعه ایرانی باشد، باید در قدرت امنیتی و انتظامی خودمان تشکیک کنیم. تبهکارانی که براحتی آدم میکشند در جامعه تصویری و جامعه واقعی غربی، وجود دارند و میبینید که حتی به واسطه آزادی حمل سلاح، در سینماها هم وارد شده و آدم میکشند.
اما در ایران خودمان، کشتارهای اینگونه و اصولاً تبهکاران سازمان یافته در این حجم از خشونت که بسادگی خانواده را بکشند، نداریم و اگر هم مواردی دیده شده مثلاً در مرزها بوده است و نه در شهری چون تهران. اینگونه اگر باشد که باید فاتحه امنیت عمومی اجتماع را خواند. ما که واجد قدرتی هستیم که به سادگی قاتلان دانشمندان هستهای و شبکههای جاسوسی را کشف میکنیم، نمیتوانیم واقعیت یک گروه طماع را که برایشان چهره خونین تدارک دیدهایم دریابیم. این تناقض در جامعه ایرانی ساده نیست.
نکته دیگر فضای داستان است؛ فضایی مرفه و آغشته به سودجوییهای مادی. زندگی خانواده های موجود در داستان، بسیار فاخر و البته برگرفته از زندگی طبقات بالای جامعه و به قول اقتصاددانان متعلق به دهکهای بالای اجتماع است.
آیا داستانی اینچنین رفاهزده، الگویی قابل ارائه برای بیننده داخلی است؟ حتی تعادل اجتماعی هم مراعات نشده است. غلبه ظواهر مادی بر کل مجموعه، غیرقابل انکار است.
اگر داستانهای دو مجموعه دیگر ماه رمضان شبکه های 2 و 3 را به یاد آوریم، در آنجا از همه طبقات میتوان نمونه هایی را در تعامل یا تقابل با یکدیگر برای پیشبرد روایت دید، اما در اینجا چنین نیست.
این مجموعه در کنار نوسانات در زمان پخش از بیهویتی رنج میبرد و اگر پوشش اسلامی زنان و نیز آن تک بچه شیرین‌زبان که براساس تیتراژ، گویا دختر مدیرتولید است را از این مجموعه حذف کنیم، یک مجموعه ساده پلیسی- معمایی خارجی خواهد شد. «راز پنهان» تا نیمههای راهش، هنوز آنچه باید در یک مجموعه رمضانی دید، از خود نشان نداده است. صرف طمعورزی و عنصر تصادف که برای راهگشایی در روایت بود، بهانه خوبی برای قرار دادن این مجموعه در باکس رمضانی شبکه یک نیست./شبکه ایران
