چهره دیگری از عباس کیارستمی
- مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری
- تاریخ انتشار : یکشنبه, 19 ارديبهشت 1395 12:38
مدتی است که نام عباس کیارستمی به‌دلیل بیماری، بستری شدن در بیمارستان و انجام چند عمل جراحی، بیش از پیش در رسانه‌ها مطرح شده است. اتفاقی که به‌دلیل حضور چندین ساله کیارستمی در سینمای ایران و جهان، واکنش‌های زیادی را به‌دنبال داشت. این کارگردان سرشناس ایرانی و برنده‌ی نخل طلای کن بیشتر به‌خاطر نوع سینمای متفاوت و خاص‌اش در داخل و خارج از ایران شناخته می‌شود، اما سال‌هاست در زمینه‌های دیگری نیز فعالیت می‌کند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها در حوزه‌ی عکس و عکاسی است.
این کارگردان و عکاس که این روزها به تشخیص پزشکان در خانه مشغول استراحت و بازیابی سلامتی و انرژی خود است، در روزهایی که هنگام فیلمبرداری آثارش به لوکیشن فیلم‌ها می‌رفت، دوربین به دست می‌گرفت و عکاسی می‌کرد. علاقه‌ی او به عکاسی و مدیوم عکس تا اندازه‌ای است که سال 91 در افتتاحیه مجموعه عکس‌های سیاه و سفیدش از مناظر برفی گفته بود: «معمولا عکس‌های من روی سینمایم تأثیرگذار بوده و کمتر سینمای من از عکس‌هایم تأثیر گرفته است.»
عباس کیارستمی متولد سال 1319 و دارای مدرک لیسانس نقاشی از پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. شاید به همین دلیل است که عکس‌های او نمایی نقاشی‌گونه دارند و منظره‌ها مانند یک تابلوی نقاشی توجه مخاطبان را جلب می‌کنند.
کیارستمی بارها از مجموعه عکس‌هایش نمایشگاه برگزار کرده است؛ نمایشگاه‌هایی که هربار بیشترین تعداد مخاطبان و علاقه‌مندان به هنر و عکاسی را در گالری‌ها دور هم جمع کرده است. آخرین نمایشگاه عکس‌های این کارگردان، دی‌ماه 94 در گالری «بوم» برگزار شد. نمایشگاه «چهارفصل» شامل 29 عکس در ابعاد بسیار بزرگ از شش مجموعه «سفید برفی»، «راه‌ها»، «مهتاب»، «دیوار»، «درها و یادها» و «پنجره رو به حیات» و یک ویدئوآرت بود.
او درباره‌ی عکس‌هایش گفته است: «برخی از عکس‌هایم را زمانی گرفتم که به‌دنبال لوکیشن برای فیلمبرداری آثارم بودم. حتی هنگام فیلمبرداری نیز یک یا دو روز را به عکس گرفتن اختصاص می‌دادم. با این حال، وقتی فیلم می‌سازم، فقط یک کارگردانم و زمانی که عکس می‌گیرم، یک عکاس.»
نمایشگاه عکس‌های او فقط به ایران محدود نمی‌شود، او عکس‌هایش را در کشورهای دیگر نیز به‌نمایش گذاشته است. موزه‌ی لوور پاریس در روزهای 19 تا 22 نوامبر (28 آبان تا اول آذر 88) در نمایشگاهی را با عنوان «عکس پاریس 2009» شامل عکس‌های این هنرمند برگزار کرد. همچنین سال 86 نمایشگاهی از عکس‌ها او در موزه‌ی هنر «شهر امپراتوری» در پکن برگزار شد. در همان سال، مجموعه عکس‌های «جاده‌ها» و «سفید برفی» این هنرمند برای نمایشی 42 روزه، به ترکیه فرستاده شد.
رکورد بالاترین قیمت فروش عکس در خاورمیانه به عباس کیارستمی تعلق دارد. او با ثبت رکوردی بالای 100 هزار دلار در حراجی کریستیز، از سال 2008 رکورددار است و همین اتفاق او را به گران‌قیمت‌ترین عکاس خاورمیانه تبدیل کرده است.
علیرضا سمیع‌آذر - مدرس تاریخ هنر و مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر تهران - درباره‌ی فعالیت این کارگردان سرشناس سینما، در حوزه‌ی عکاسی به خبرنگار ما گفت: عباس کیارستمی بیش از سه دهه است که عکاسی می‌کند و عکاسی کردن این کارگردان سرشناس ایرانی پدیده‌ی جدیدی نیست، اما با توجه تازه‌ای که در چند سال گذشته به هنر ایران در مارکت‌های داخلی و خارجی شده و نقاشی‌ها، عکس‌ها و مجسمه‌های هنرمندان ایرانی مورد توجه علاقه‌مندان به هنر در دنیا قرار گرفته، نگاه تازه‌ای را به عکس‌های این هنرمند شاهد بوده‌ایم.
او ادامه داد: شکی نیست که در ورای این عکس‌ها، نام بزرگ «عباس کیارستمی» نهفته است. عکس‌های او ما را متقاعد می‌کنند که برخلاف ظاهر ساده‌شان، مفاهیم پیچیده‌ای در خود دارند و عکاس از مفاهیم دیگری در لایه‌های عمیق‌تر عکس با مخاطبانش صحبت می‌کند. با دیدن این عکس‌ها از یک منظره‌ی ساده‌ی طبیعت عبور و به عوالم ذهنی پیچیده‌تر راه پیدا می‌کنیم. همان‌طور که فیلم‌های کیارستمی داستان ساده‌ای را روایت می‌کنند، اما درباره‌ی مفاهیم عمیق‌تری با محوریت زندگی، هستی و حیات هستند و مخاطب را به تفکر وامی‌دارند.
سمیع‌آذر به مجموعه «سفید برفی» اثر این هنرمند اشاره کرد و گفت: عکس‌های کیارستمی نه‌تنها در «حراج تهران» بلکه در حراج‌های بین‌المللی مانند کریستیز عرضه شده و مورد توجه قرار گرفته است. اولین مجموعه‌ی عکس از این هنرمند که بسیار مورد توجه قرار گرفت و معروف شد، مجموعه‌ای از او با موضوع برف بود که با عنوان «سفید برفی» ارائه شد. در این مجموعه، کیارستمی تصاویری از برف را در کنار عناصر دیگری از طبیعت مانند درخت، در قاب دوربینش ثبت کرد.
او اظهار کرد: در این مجموعه که عناصر ساده‌ای از طبیعت را به تصویر کشیده، مخاطب متوجه می‌شود که هدف فقط نمایش برف و درخت نبوده، بلکه مفاهیم عمیق‌تری مانند مفهوم «بودن»، «بودن در برابر نبودن»، «واقعیت داشتن در برابر توهم»، «حضور»، «فقدان» و ... پیش چشم مخاطب قرار داده شده است. در واقع این عکس‌ها مانند شعر ساده‌ای درباره‌ی هستی هستند که در یک منظره‌ی ساده از طبیعت نمود پیدا کرده‌اند.
این پژوهشگر درباره‌ی تفاوت عکس‌ها و فیلم‌های کیارستمی، بیان کرد: موضوع محوری فیلم‌های این کارگردان، زندگی و پیچیدگی روابط انسانی است و یک تم محوری در همه‌ی فیلم‌های این کارگردان که مسأله‌ی کلی زندگی است، وجود دارد، اما آنچه درعکس‌های کیارستمی بیشتر از فیلم‌هایش می‌بینیم، تمرکز او بر طبیعت است. او عناصری از طبیعت را مانند برف، باران و درخت به تصویر می‌کشد و ما کمتر عکسی را از او سراغ داریم که انسان در آن وجود داشته باشد. حتی در برخی مجموعه‌هایش مثل سری «درها» که ساخته‌ی دست انسان را به تصویر کشیده، خبری از انسان نیست و ما صرفا شاهد چند نوع «در» مختلف نیستیم، بلکه مفهومی را از آن‌ها دریافت می‌کنیم.
مدیر «حراج تهران» همچنین اضافه کرد: آنچه از عکس‌های کیارستمی دریافت می‌شود و می‌تواند تأثیر عکس‌های او بر فیلم‌هایش قلمداد شود، این است که او در عکاسی این مجال را یافته که به حد بالایی از انتزاع برسد. چیزی که در سینما نمی‌تواند شکل بگیرد. فیلم باید داستان و قصه داشته باشد و روابط را بیان کند و نمی‌تواند منظره و طبیعت صرف باشد، اما کیارستمی در عکاسی توانسته با رسیدن به انتزاع محض، از عناصر آشنایی‌زدایی کند و مفاهیم فلسفی را در ورای آن‌ها بیان کند.
سمیع‌آذر افزود: در سال‌های گذشته که نمایشگاه‌های متعددی از عکس‌های عباس کیارستمی برپا شده، شاهد نمایشی از ویدئوآرت‌های این هنرمند بوده‌ایم که برخلاف سینمایش کاملا انتزاعی هستند و در آن‌ها هیچ انسانی دیده نمی‌شود.
او به رکورددار بودن عباس کیارستمی در فروش بالای عکس اشاره کرد و گفت: عباس کیارستمی با فروش یکی از عکس‌های برفی‌اش در حراج کریستیز دبی در سال 2006 به گران‌قیمت‌ترین عکاس منطقه خاورمیانه تبدیل شد؛ رکوردی که با گذشت چند سال همچنان در اختیار این کارگردان ایرانی است.
سمیع‌آذر درباره‌ی جایگاه عکس در فروش آثار هنری نیز توضیح داد: عکس به‌عنوان یک رسانه‌ی قدرتمند، چند سالی است که توانسته خود را به‌عنوان یک اثر هنری ارزشمند در حراجی‌ها و مارکت‌های هنری مطرح کند. تا قبل از سال 2000 فروش یک عکس با قیمت پایین مانند یک رویا بود، اما اکنون عکس به‌عنوان رسانه‌ای پیش‌رو مورد توجه قرار گرفته است و در ایران نیز روند روبه رشدی را طی می‌کند.
مدیر «حراج تهران» به نقش کیارستمی در این زمینه اشاره و اظهار کرد: عباس کیارستمی پیشگام ارائه‌ی عکس به‌عنوان یک اثر ارزشمند هنری در منطقه است. نمی‌توان تأثیر عکس‌های او را در این زمینه نادیده گرفت. امروز شاهد هستیم که عکس هم مانند هنرهای دیگر با قیمت‌های خوبی در حراجی‌ها ارائه می‌شود و به فروش می‌رسد.
اخبار فرهنگی و هنری - ایسنا
