رشد نزولی موجودی سرمایه

مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

اخبار اقتصادی - رشد نزولی موجودی سرمایه

موجودی سرمایه از آن جهت که معرف وضعیت عوامل تولید و یکی از اقلام تشکیل‌دهنده ثروت ملی به حساب می‌آید، دارای اهمیت است. بر اساس این آمارها که اطلاعات مربوط به موجودی سرمایه در بخش‌های مختلف اقتصادی به تفکیک بخش‌ها در فاصله سال‌های 1353 تا 1391 را دربرمی‌گیرد، در سال 1391 رشد موجودی سرمایه به کمترین سطح خود از سال 1374 به بعد رسیده است.

داده‌های منتشر شده بیانگر این است که در این سال، بخش‌های مهمی از اقتصاد کشور شامل «نفت‌وگاز»، «صنایع و معادن» و «ساختمان» از سال 1390 با کاهش موجودی سرمایه مواجه شدند.

بانک مرکزی از سری زمانی «موجودی سرمایه» پرده برداشت
بانک‌مرکزی پس از سال‌ها آمارهایی را از «موجودی سرمایه در اقتصاد ایران» منتشر کرد. این آمارها که از سال 1353 تا 1391 را پوشش می‌دهد، بیانگر این است که در سال 1391، نرخ رشد موجودی سرمایه، در مقایسه با سال‌های پیشین کاهش قابل‌ملاحظه‌ای یافته و از نرخ 8/4درصدی متوسط دهه 80، به 2/2درصد کاسته شده است. نرخ رشد موجودی سرمایه را می‌توان معادل «نرخ سرمایه‌گذاری خالص» دانست. کاهش رشد موجودی سرمایه، می‌تواند به معنای این باشد که رشد یکی از عوامل اصلی تولید؛ یعنی «سرمایه» رو به نزول رفته است و علاوه‌بر این، «افزایش ثروت ملی» متوقف شده است.

کل سرمایه موجود در اقتصاد ایران
بانک‌مرکزی جدیدترین اطلاعات از مقادیر «موجودی سرمایه» در اقتصاد ایران طی سال‌های 1353 تا 1391 را منتشر کرد. بر اساس این اطلاعات که در سایت رسمی این نهاد قرار گرفته، مقدار موجودی سرمایه اقتصاد کشور در سال 1391 (با قیمت‌های جاری) معادل 3 میلیون و 62 هزار و 767 میلیارد تومان بوده است. پیش از این بانک‌مرکزی آمارهای موجودی سرمایه را با استفاده از قیمت‌های ثابت سال 1376 محاسبه و منتشر کرده بود. آمار جدید، با استفاده از سال پایه 1383 صورت گرفته است. اهمیت این آمارها از موجودی سرمایه در آن است که در ادبیات اقتصادی و به ویژه تئوری‌های رشد و توسعه اقتصادی، حجم سرمایه فیزیکی که در قالب ماشین‌آلات، تجهیزات، تاسیسات و ساختمان تبلور می‌یابد، به‌عنوان یکی از عوامل موثر در تجزیه و تحلیل رشد اقتصادی مطرح می‌شود.

موجودی سرمایه از دو جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد: «کارکرد سرمایه به‌عنوان یکی از عوامل تولید» و «اندازه‌گیری حجم سرمایه فیزیکی به‌عنوان یک ذخیره ارزش و یکی از اجزای ثروت ملی».  بر اساس آمارهای ارائه شده، از کل موجودی سرمایه حاضر در اقتصاد ایران در این سال، 4 درصد آن متعلق به بخش «کشاورزی»، 4 درصد آن سهم بخش «نفت و گاز»، حدود 15 درصد آن سهم بخش «صنایع و معادن» و کمتر از 77 درصد آن سهم بخش «خدمات» بوده است. بنا به تعریف نظام حساب‌های ملی، موجودی سرمایه، «خالص ارقام تجمعی تشکیل سرمایه با توجه به طول عمر مفید آنها» است؛ بنابراین موجودی سرمایه را می‌توان مجموع ارزش «ساختمان و تاسیسات» و «ماشین‌آلات و تجهیزاتی» دانست که در فرآیند تولید مورد استفاده قرار گرفته یا قابل‌استفاده هستند.

   رشد موجودی سرمایه از 1354 تا کنون
بانک‌مرکزی آمار محاسبه شده از برآورد موجودی سرمایه را، برای دوره زمانی 1353 تا 1391 منتشر کرده است. در نتیجه، می‌توان «رشد موجودی سرمایه» را، به‌عنوان نماگری برای بیان «سرمایه‌گذاری خالص»، از سال 1354 به بعد به دست آورد. بر این اساس، ملاحظه می‌شود که در این 38 سال، نرخ رشد موجودی سرمایه تنها در سال‌های 1354 تا 1357، بالای 10 درصد بوده است؛ اما در سال‌های بعدی و با توجه به خسارت‌های ناشی از جنگ تحمیلی بر سرمایه‌های موجود در کشور، این رشد نیز رو به کاهش گذاشت.

گزارش بانک‌مرکزی در این خصوص توضیح داده است: «به‌منظور ارائه برآورد واقعی از موجودی سرمایه خالص و مصرف سرمایه‌های ثابت، ارقام مربوط به خسارات جنگ (طی سال‌های 1359 تا 1367) و زلزله رودبار (در سال 1369) از تشکیل سرمایه سال‌های مذکور کسر شده‌اند.» با این حال، نرخ رشد موجودی سرمایه، تنها در سال‌های 1365، 1367 و 1369 منفی بوده است (به‌ترتیب با مقادیر منفی 8/0 درصد، منفی 5/0 درصد و منفی 6/0 درصد). رشد موجودی سرمایه در دهه 70، نسبتا بیشتر شد.

آمار بانک‌مرکزی نیز بیانگر این است که طی دوره 10 ساله دهه 70، متوسط نرخ رشد موجودی سرمایه در اقتصاد ایران معادل 6/2درصد بوده است، در حالی که در دهه 60، نرخ رشد موجودی سرمایه در اقتصاد کشور معادل 7/1درصد بود. نرخ این رشد در دهه 80، مجددا بیشتر شد و مطابق جدیدترین آمارهای ارائه شده، معادل 8/4 درصد بوده است. این در حالی است که اطلاعات ارائه شده از سوی بانک‌مرکزی بیانگر این است که در آخرین سال مورد گزارش؛ یعنی سال 1391، نرخ رشد موجودی سرمایه به 2/2درصد کاهش یافته که کمترین رشد این شاخص از سال 1374 به بعد بوده است.

 با استفاده از آمارهای بانک‌مرکزی، می‌توان برآوردهای «سرمایه‌گذاری خالص» در بخش‌های چهارگانه اقتصادی کشور در سال‌های اخیر را نیز محاسبه کرد. آمارهای ارائه شده بیانگر این است که «موجودی سرمایه» برخی از بخش‌های اقتصادی، زودتر از سایرین به سمت «کاهش» (نرخ سرمایه‌گذاری خالص منفی) حرکت کرده‌اند. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری خالص در بخش «نفت و گاز» در سال 1389 متوقف شد و در دو سال بعدی یعنی سال‌های 1390 و 1391، از میزان موجودی سرمایه در این بخش کاسته شد.

بر اساس آمارها، در این دو سال نرخ رشد موجودی سرمایه (سرمایه‌گذاری خالص) در بخش نفت‌وگاز، به‌ترتیب به میزان منفی 8/3 درصد و منفی 5/2درصد بوده است. به جز بخش نفت، در بین دیگر بخش‌ها تنها بخش «صنایع و معادن» در سال 1391 با کاهش موجودی سرمایه مواجه شد؛ ولی نرخ سرمایه‌گذاری خالص دو بخش دیگر، یعنی کشاورزی و خدمات، در این سال همچنان مثبت بود. با توجه به تداوم رشد منفی اقتصادی سال 1391 در سال بعدی (سال گذشته) این احتمال وجود دارد که مقادیر مربوط به نرخ‌های کاهش موجودی سرمایه (نرخ‌های منفی سرمایه‌گذاری خالص) در سال‌های گذشته نیز همچنان کاهش بیشتری یافته باشد.

البته، نرخ رشد سرمایه‌گذاری برخی از بخش‌ها در سال 1391، با وجود اینکه منفی نشده بود، ولی کاهش قابل‌ملاحظه‌ای را در مقایسه با سال‌های پیشین از خود نشان می‌داد.  نگاهی به زیرمجموعه‌های دو بخش «صنایع و معادن» و «خدمات» و آمارهای مربوط به موجودی سرمایه آنها نیز اطلاعات جالبی را نشان می‌دهد. از جمله، رشد موجودی سرمایه بخش «ارتباطات» از سال 1388 منفی شد، سرمایه‌گذاری خالص بخش «ساختمان» در سال 1391 منفی بوده است و هر دو بخش «صنعت» و «معدن» نیز، در سال 1391 با کاهش میزان خالص موجودی سرمایه مواجه بودند. 

اخبار اقتصادی - دنیای اقتصاد