راز روند زیگزاگی بورس تهران
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : چهارشنبه, 14 شهریور 1397 07:45
با این حال، رفت و برگشت قابل‌ملاحظه شاخص در یک هفته اخیر این پرسش را پیش می‌آورد که راز رفتار نوسانی بورس چیست؟ چه می‌شود که دماسنج بازار ظرف دو هفته کاری یک روز سه پله بالا می‌رود و روز دیگر دو کانال به عقب می‌نشیند. به نظر می‌رسد رفتار سیاست‌گذار در حوزه‌های مرتبط با قیمت‌گذاری و به‌طوری کلی اقتصاد همراه با عدم‌قطعیت در مورد سرنوشت قیمت‌های جهانی در کنار بروز تلاطم‌های سیاسی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا مثلث نوسان‌ساز بورس تهران شکل بگیرد.
دیروز، شاخص کل برای دومین روز پیاپی رشد چشمگیری را به نمایش گذاشت. حرکت سیاست‌گذار در جهت اصلاح شیوه‌های قیمت‌گذاری محصولات پایه در بورس کالا مهم‌ترین عامل استمرار رشد دماسنج بازار طی روز گذشته ارزیابی می‌شود. از طرف دیگر، اصلاح حدود ۷ هزار واحدی شاخص سهام از قله تا پایان معاملات روز یکشنبه هفته جاری به دنبال شوک‌های تصمیم‌سازان اقتصادی به بازار، بهانه‌ها برای فروش در قیمت‌های پایین‌تر را رفع کرد و در نتیجه، اسباب صعود سهام بزرگ در دو روز گذشته فراهم شد. همزمان با این تحولات در بورس تهران، بازار ارز بار دیگر رکوردهای تازه‌ای را ثبت کرد. نگرانی از کاهش درآمدهای نفتی از یکسو و رشد تقاضای سنتی ارز در شهریور شرایط جدیدی را در بازار ارز و سکه به وجود آورده است.گر‌چه رشد نرخ ارز یکی از اهرم‌های رشد ارزش سهام بورس دلارمحور تهران است، اما روند افسارگسیخته و غیراقتصادی آن موجب تزریق هیجان و القای نگرانی به سایر بازارها می‌شود.
مثلث نوسان‌ساز
سطح عمومی قیمت‌ها در بازار سهام طی دو هفته اخیر عمدتا با نوسان‌های قابل‌ملاحظه‌ای در جهات مثبت و منفی مواجه بوده است. بروز ریسک‌های جدید از موانع حرکت باثبات شاخص سهام ارزیابی می‌شود. واقعیت این است که بورس تهران طی این مدت به دلایل متعددی به سد ابهام برخورد کرده و در نتیجه امکان جذب پایدار نقدینگی از دست رفته است. در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان ابهام در سیاست‌گذاری‌های تجاری اخیر، عدم قطعیت درخصوص در بازار جهانی و همچنین شرایط سیاسی را به‌عنوان مهم‌ترین مولفه‌ها در این باره دانست.
بر اهالی بازار پوشیده نیست که رفتار سیاست‌گذار طی این مدت مهم‌ترین ضلع نوسان‌ساز قیمت‌ها در بورس تهران بوده است. چالش اصلی بر سر تعیین قیمت کالاهای پایه اعم از فلزات، پتروشیمی و پالایشی در چارچوب بسته جدید ارزی است. در این مدت نیز بورس تهران از گزند این تصمیمات در امان نماند و بخش عمده بازار به دلیل ساختار تولیدی کالامحور دچار نوسان شدید قیمتی شد. مهم‌ترین تصمیم در این باره، ابلاغیه سوم شهریور شرکت «پالایش و پخش» در مورد افزایش قیمت محصولات فرعی نفت بود که موج سنگینی از نقدینگی را روانه صنایع پالایشی کرد. اصلاح شیوه قیمت‌گذاری محصولات مسی و آلومینیومی در همان روز این موج را در گروه فلزات و معدنی‌ها تقویت کرد. اما عقبگرد عجیب این شرکت و بازگشت قیمت‌های فرآورده‌های ویژه به روال سابق شوک منفی دیگری بود که معاملات کلیه گروه‌های کالایی را به تحت‌الشعاع قرار داد.
همزمان با این تحولات شاهد بروز ریسک‌های جدیدی در سطح سیاسی بودیم. مجلس نمایندگان با عدم رای اعتماد مجدد، وزیر اقتصاد دولت دوازدهم را برکنار کرد. دو روز بعد نیز رئیس‌جمهور به منظور پاسخگویی به پرسش‌های پنج‌گانه در مورد وضعیت اقتصادی میهمان مجلس شد. بروز این اتفاقات بر ریسک‌های سیاسی افزود. ضمن اینکه فقدان روش در سیاست‌گذاری‌های ارزی و تجاری طی این مدت در کنار وضعیت سیاسی حاکم نگرانی‌های سهامداران در این خصوص دامن زد. از طرف دیگر، قیمت‌ها در بازار جهانی توام با تداوم جنگ تجاری بین آمریکا و چین بی‌ثبات‌تر از گذشته شده است. تاثیر دلار بر قیمت فلزات و رفت و برگشت قابل‌توجه قیمت فلزات رنگین طی دو هفته گذشته بر عدم‌قطعیت‌های بورس تهران افزود. بنابراین، سرمایه‌گذاران راهبردهای معاملاتی خود را متناسب با این ابهامات و نااطمینانی‌ها تنظیم کردند.
در این شرایط طبیعی بود اگر نقدینگی جدید با وجود قابلیت‌های بورس تهران و ارزندگی سهام محتاطانه‌تر رفتار کند و دچار این تردید شود که سرمایه نقدی خود را وارد بازار کند یا خیر. به همین دلیل بود که قیمت سهام وارد مدار اصلاحی شد. در این شرایط، تقاضا با دورنمای مبهم محیط اقتصادی عقب‌نشینی می‌کند. از طرف دیگر، بهانه برای شناسایی سود از سوی برخی فعالان سهام بیشتر می‌شود و به این ترتیب، فروشندگان فعال‌تر می‌شوند. در نتیجه، فشار بر قیمت‌ها از دو سوی عرضه و تقاضا افزایش پیدا می‌کند.
این روند دو پیامد توامان دارد: یکی ایجاد روند اصلاحی در سهام بزرگ بازار و دیگری فعال‌شدن سفته‌بازان در گروه‌های مستعد. روندی اصلاحی به این صورت است که در نبود چشم‌انداز روشن، سرمایه‌گذاران به آینده بدبین شده‌اند و در نتیجه، قیمت‌ها رفته رفته کاهش می‌یابند تا به مرز ارزندگی می‌رسند. با این حال، همچنان میل به خرید در بازار وجود ندارد و قیمت‌ها در جست‌وجوی محرک بیرونی برای تغییر هستند.
اما به دلیل تداوم ابهامات در محیط‌های اثرگذار و عدم‌اطمینان به رفتار سیاست‌گذار این اتفاق رخ نمی‌دهد و نقدینگی متناسب به بازار تزریق نمی‌شود. به این ترتیب، چون پول سرگردان قدرت لازم برای حرکت در سهام ارزنده را ندارد و از سوی دیگر، نقدینگی تازه به دلایل گفته‌شده مشوقی برای ورود به بازار نمی‌یابد، گروه‌های کوچک‌تر مستعد بازی سفته‌بازان می‌شوند و چون ریسک‌های مختلف با هم تلاقی پیدا کرده‌اند، موج‌های سفته‌بازی شروع به فعالیت و تحرک بیشتر در گروه‌های کوچک‌تر می‌کنند.
اما این چرخه در جایی خاتمه پیدا می‌کند و آن، جایی است که در گوشه‌ای از محیط اقتصادی رفع ابهام صورت بگیرد و بهبودی در چشم‌انداز بازار به وجود آید. نمونه اخیر این اتفاق، اصلاح مجدد شیوه قیمت‌گذاری محصولات پالایشی در بورس کالا طی یکشنبه اخیر بود. عامل موثر دیگر، اطمینان خاطر سرمایه‌گذاران و تثبیت تغییرات صورت گرفته از دریچه عملکرد شرکت‌ها در قالب گزارش‌های ماهانه و میان‌دوره‌ای است. انعکاس این روند را در معاملات دو هفته اخیر بورس تهران به‌روشنی ملاحظه کردیم.
در بورس کالا چه گذشت؟
پس از کشمکش فراوان اهالی بازار و سیاست‌گذار بر سر تعیین قیمت محصولات پایه در بورس کالا، نشانه‌هایی از عقب‌نشینی را در رفتار سیاست‌گذار می‌توان مشاهده کرد. گر چه دیر، اما همین گام‌های کوچک و تدریجی در مسیر اصلاح، مغتنم و جای بسی امیدواری است. کاهش فشارها بر تولیدکنندگان از مجرای افزایش دامنه نوسان قیمت و برداشتن گام‌به‌گام سقف قیمت معاملات در بورس کالا از نشانه‌های بهبود وضعیت است. هفته گذشته بود که بورس کالا با برداشتن سقف قیمت برای معاملات محصولات مسی و آلومینیومی اولین گام را در جهت اصلاح شیوه‌های قیمت‌گذاری برداشت.
این چرخش سیاستی و اعمال آن برای کلیه محصولات پالایشی در روز یکشنبه این هفته از اقدامات مثبت تصمیم‌ساز بود. همچنین افزایش دامنه نوسان قیمت برای معاملات فولادفروشان بورس کالا از رقم ۱۰ به ۱۵ درصد در روز دوشنبه هفته جاری نیز گام کوچکی در همین مسیر بود که به رشد تقاضا در معاملات گروه‌های وابسته طی روز گذشته انجامید. عقب‌نشینی از مواضع رانت‌آفرین پیشین از ضرورت‌های مورد تاکید کارشناسان و اقتصاددانان طی ماه‌های اخیر بود که به نظر می‌رسد تنها راه پیش‌روی دولت برای سوق‌دادن بازارها به سمت تعادل است و امید می‌رود که اصلاحات دیگر در همین راستا به تقویت بنیان‌های عرضه منجر شده و در تسهیل حرکت نقدینگی به بورس تهران کمک بیشتری کند. عواملی که دست‌به‌دست هم دادند تا چشم‌انداز سودآوری سهام وابسته دستخوش تغییر مثبت و اشتیاق سرمایه‌گذاران برای خرید بیشتر شود.
پس از درخشش تقاضا در معاملات روز دوشنبه محصولات پالایشی در قالب مقررات جدید و رشد بیش از ۱۵۰ درصدی قیمت‌ها از نرخ پایه، بورس کالا روز گذشته نیز میزبان یک‌هزار تن مس کاتد شرکت ملی مس ایران بود. در سازوکار جدید عرضه محصولات مسی در سامانه بورس کالا، مقرر شده است که قیمت پایه مس کاتد در سطح ۹۵ درصد از قیمت پایانی مفتول در جلسه پیشین تعیین شود. روز دوشنبه یک‌هزار تن مفتول مسی شرکت ملی مس ایران با قیمت پایانی ۴۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در بورس کالا فروخته شد. به‌این ترتیب، قیمت پایه دیروز مس کاتد ۵ درصد کمتر از این رقم، یعنی ۴۳ میلیون و ۱۲۰ هزار تومان به ازای هر تن کاتد مس عرضه شد. این دومین نوبت از عرضه‌های شرکت ملی مس ایران بر اساس سازوکار جدید وزارت صنعت بود. ارزش معاملات این دو محصول برای تحویل در ماه شهریور، تنها طی دو جلسه عرضه، به بیش از ۳۸۰ میلیارد تومان رسیده است که اثر روش نرخ‌گذاری جدید بر درآمدهای این شرکت را آشکار می‌کند. این رقم از فروش ۲ هزار تن مفتول و ۷ هزار تن کاتد حاصل شده است.
اما اثر عرضه‌های دیروز ملی مس ایران در معاملات سهام این شرکت کمتر از حد انتظار بود. علاوه بر فضای عمومی حاکم بر این گروه به نظر می‌رسد افت نسبی قیمت مس در بورس فلزات لندن در تضعیف تقاضای معاملات در ساعات پایانی معاملات این سهم موثر بوده است. به‌طور کلی معاملات دیروز گروه فلزات به لطف تداوم تقاضای قدرتمند با رشد محسوس شروع شد. اما با ضعف تدریجی تقاضا در نماد بزرگان این گروه از جمله «فولاد» و «فملی» طی معاملات دیروز، قیمت‌ها رفته‌رفته از سقف روزانه فاصله گرفتند. با وجود این، قدرت تقاضا در نمادهای کوچک‌تر این گروه پایدار ماند و اغلب در نزدیکی سقف روزانه به معاملات خود پایان دادند.
خودرویی‌ها در انتظار تغییر
همزمان با تلاش تولیدکنندگان فلزات و پتروشیمی برای عقب‌راندن سیاست‌گذار در زمینه قیمت‌گذاری، خودروسازان نیز در تکاپوی افزایش قیمت هستند. اما همچنان مذاکرات تولیدکندگان با نهاد قیمت‌گذار نتیجه مشخصی درخصوص تغییر قیمت در بر نداشت. البته مطابق آنچه عضو ناظر شورای رقابت عنوان کرده، در پایان جلسه اخیر شورای رقابت مقرر شد که درخواست دو خودروساز بزرگ کشور مبنی بر افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی قیمت خودرو طی نامه‌ای از سوی شورای رقابت به بانک مرکزی ارسال شود. به این ترتیب، بانک مرکزی تورم بخش خودرو را اعلام خواهد کرد و با فرمولی خاص، شورای رقابت در مورد قیمت خودرو تصمیم خواهد گرفت. معاملات دیروز صنعت خودروی بورس تهران نیز در سایه این نشست شورا انجام شد. خوش‌بینی به افزایش قیمت، تداوم تقاضای قوی و رشد قیمت سهم این صنعت را طی معاملات دیروز به دنبال داشت. لحظه‌شماری سهامداران برای انتشار اخبار مثبت در پایان معاملات دیروز جالب توجه بود. چنان که شایعه افزایش ۵/ ۷ درصدی قیمت خودرو منجر به افزایش محسوس تقاضا در نماد ایران خودرو و سایپا طی ساعات معاملاتی دیروز شد.
جنب‌وجوش ممتد «حقیقی»ها
برآیند اتفاقات در چند روز گذشته که حاکی از بهبود نسبی محیط اقتصادی بود، منجر به استمرار خریدهای پرقدرت سهامداران خرد بازار طی معاملات دیروز شد. فعالان خرد به‌طور کلی در ۱۸ گروه بیشتر خریدار سهم بودند تا فروشنده. به‌عبارت دیگر، فعالان حقیقی بازار در جریان دادوستدهای دیروز بیش از ۳۷میلیاردتومان سهم به ارزش پرتفوی خود اضافه کردند که بخش عمده آن، مطابق انتظار، در نمادهای پالایشی صورت گرفت. به بیان دقیق‌تر، بیش از سه‌چهارم ارزش خالص خرید سهامداران حقیقی در روز گذشته در صنعت پالایشی بورس تهران رقم خورد. بیشترین خالص خرید فعالان خرد بازار به ترتیب در دو نماد پالایش نفت اصفهان و پالایش نفت بندرعباس رقم خورد. صنعت پتروشیمی هم گروه دومی بود که واسطه بیشترین تغییر مالکیت به نفع معامله‌گران حقیقی بود.
در بین دیگر سهام این گروه، بیشترین استقبال سهامداران حقیقی در نماد تاپیکو رقم خورد که پس از دو نماد پالایشی در رتبه سوم فهرست بیشترین خالص‌های خرید فعالان خرد بازار قرار گرفت. معدنی‌ها، گروه خودرو و قطعات هم در ردیف بعدی این جدول قرار گرفتند.در نقطه مقابل، بازیگران خرد به‌ترتیب در سهام بانک‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، یوتیلیتی‌ها و قندی‌ها بیشتر در نقش فروشنده ظاهر شدند. بانک ملت، سرمایه‌گذاری ملی ایران و بانک صادرات محل اصلی خروج نقدینگی سهامداران حقیقی در معاملات دیروز بودند. از ۷ میلیارد خالص خرید مالکان حقوقی در گروه بانکی، حدود ۵ و نیم میلیارد تومان به تغییر مالکیت در نماد بانک ملت اختصاص داشت. علاوه بر این، فعالان حقوقی بیش از ۲ و نیم میلیارد تومان از سهام بانک صادرات را به پرتفوی خود اضافه کردند.
در بازار چه گذشت؟
در رشد بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ واحدی شاخص کل بازار طی روز گذشته، نمادهای هلدینگ صنایع خلیج فارس، فولاد مبارکه اصفهان و معدنی گل گهر با حمایت ۷۰۰ واحدی، بیشترین نقش را ایفا کردند. از نمادهای پالایشی نیز «شبندر» در رتبه‌های بالای این فهرست قرار گرفت. برگزاری معاملات محصولات پالایشی با دامنه نوسان باز و ثبت رشد بیش از ۱۵۰ درصدی قیمت وکیوم باتوم پالایشگاه‌ها در بورس کالا طی معاملات روز گذشته، نه‌تنها تقاضا در سهام پالایشی را تقویت کرد بلکه موجی از نقدینگی را وارد سهام کالایی کرد. تداوم صف‌های طولانی خرید در معاملات امروز پالایشی‌ها نتیجه همین سیاست است. ضمن اینکه افزایش دامنه نوسان قیمت محصولات فولاد نیز اتفاق مثبت دیگری در همین راستا بود.در بین گروه‌های کوچک‌تر، قندی‌ها به‌طور محسوسی با رشد قیمت مواجه شدند.
سیمانی‌ها و کاشی‌ها نیز پس از عقبگرد روز گذشته، به مدار رشد بازگشتند. سهام گروه خودرو به دلیل ابهامات این صنعت نوسان بیشتری را طی معاملات دیروز تجربه کردند. گمانه‌زنی‌ها در مورد افزایش قیمت خودرو مهم‌ترین چالش سهامداران خودرو است.در نقطه مقابل، تقاضا پس از قدرت‌نمایی چهارروزه در سهام بانک ملت، عقب نشست. رشد مداوم این سهم طی چند روز گذشته و در عین حال، اتفاقات مثبت در گروه‌های کالایی عامل خروج نقدینگی از این سهم و در نتیجه افت قیمت «وبملت» ارزیابی می‌شود.
دنیای اقتصاد
