موج خوش‌بینی در بازارها

مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

  برآورد مثبت بازیگران بازارها از اجرای برجام در معاملات دیروز با رشد جهشی بازار سهام و تداوم کاهش قیمت دلار و سکه همراه شد. گرچه این موج خوش‌بینی در بازار سهام نشانه‌ای از امیدواری به آینده اقتصاد کشور است، اما در بازار ارز، کاهش هیجانی نرخ‌ها ممکن است اثرات نامطلوبی در پی داشته باشد. در این شرایط، سیاست‌گذار وظیفه دارد در مسیر نزولی نیز با کنترل انتظارات، مانع از نوسانات شدید شود. بر این اساس، همگرایی بازیگردانان بازار ارز با فضای هیجانی معامله‌گران می‌تواند زمینه سوءاستفاده سفته‌بازان را فراهم کند. امری که در نهایت نه تنها بازتاب مناسبی در بخش واقعی اقتصاد نخواهد داشت، بلکه رونق بازار سهام به‌عنوان محل اصلی فعالیت سرمایه‌گذاران را نیز مخدوش خواهد کرد. بازاری که با ورود 175 میلیارد تومان نقدینگی خُرد از اوایل دی‌ماه با رونق مواجه است و روز گذشته، توانست با افزایش 676 واحدی شاخص کل، رکورد جدیدی را در مسیر مثبت به ثبت برساند. در سمت مقابل، خوش‌بینی به رفع تحریم‌ها در بازارهای ارز و سکه موجب افت قیمت‌ها شد. به طوری که دلار، افت 60 تومانی و سکه، ریزش به سه کانال پایین‌تر را طی سه روز اخیر تجربه کردند. نوسانات قابل‌توجهی که باید با تعدیل انتظارات کنترل شود.

 بازار سهام برای دومین هفته متوالی عملکرد مثبت جالب توجهی را از خود بروز داد تا با رشد 4/ 1 درصدی به پیشواز اجرای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها برود. به این ترتیب، بار دیگر بازدهی بورس از ابتدای سال در محدوده مثبت به میزان 6/ 1 درصد قرار گرفت. صنایع وابسته به لغو تحریم از جمله بانکداری و خودرو بار عمده رشد شاخص را به دوش کشیدند در حالی که سهام وابسته به قیمت‌های جهانی شرایط ضعیف‌تری را در این هفته تجربه کردند.

حرکت جاری بازار هر‌چند با رشد بیش از 100 درصدی ارزش معاملات نسبت به روزهای راکد پاییز همراه بوده اما دقت در رفتار سرمایه‌گذاران از احتیاط نسبی خریداران حکایت می‌کند. این رفتار از آنجا نشات می‌گیرد که در دفعات قبلی مواجهه با اخبار خوش هسته‌ای، مثلا در فروردین و تیر ماه امسال، بازار سهام هر دفعه پیش از تحقق خبر خوش با روند مثبت و پس از آن، با افت نسبتا شدیدی رو به رو شده است. تفاوت تجربه جاری در آن است که در روزهای آینده تحریم‌ها به‌صورت واقعی از عرصه اقتصادی حذف می‌شود حال آنکه در تجربیات قبلی تنها آثار روانی اخبار سیاسی بر بازار تاثیر می‌گذاشت. سرمایه‌گذاران امیدوارند با پدیدار شدن آثار عملی رفع تحریم‌ها، رونق دوباره به فضای بازارها بازگردد.

ضرورت مدیریت انتظارات
در حالی که هیاهوی خبری پیرامون فرا رسیدن روز اجرای برجام و لغو تحریم‌ها به اوج خود نزدیک می‌شود، بر اساس برخی شواهد باید درخصوص تاثیر فوری این اتفاق بر اقتصاد ایران محتاط بود. سریع‌ترین نتیجه مورد انتظار در بخش بازگشایی ارتباطات بانکی بین‌المللی و دسترسی دولت و بانک مرکزی به ذخایر ارزی بلوکه شده قابل تصور است. در این خصوص، ذکر این نکته حائز اهمیت است که بسیاری از بانک‌ها، به ویژه در بخش اروپایی، هر چند ارتباط خود را به دلیل تحریم‌ها با ایران متوقف کرده‌اند اما لغو تحریم لزوما به معنای احیای سریع کانال‌های ارتباطی نیست. بسیاری از بانک‌های بزرگ، دارای قوانین و مقررات داخلی هستند که به موجب آنها عمل می‌کنند و در موضوع ارتباط با بانک‌های خارجی معمولا به دلیل سابقه تحریم‌ها و ریسک بالای آن برای فعالیت کل بانک، به‌صورت بسیار تدریجی و گام به گام در مسیر ترمیم روابط گام بر‌می‌دارند.

این مساله به آن معنی است که زمان لازم برای بازگشت ارتباطات بانکی به موقعیت قبل از تحریم به خصوص در بخش اروپایی کوتاه نخواهد بود. در بخش نفت و گاز هم با توجه به ماهیت بلند‌مدت قراردادها، شرایط مشابهی در سرعت ورود خارجی‌ها مورد تصور است. در موضوع ورود سرمایه‌گذاران خارجی به عرصه بورسی نیز انتظار می‌رود این تحولات به دلیل زمان‌بر بودن برقراری کامل ارتباطات بانک‌های بزرگ اروپایی با ایران به آهستگی در افق کوتاه‌مدت پیش رود. در این میان،آنچه سریع‌تر از هر چیز قابل بازیابی است امکان تبادلات بانکی گسترده و بدون مشکل با آسیا در زمینه معاملات و تسهیل بازگشایی اعتبارات اسنادی است که در کاهش هزینه تجارت با ایران موثر است. در بحث ذخایر بلوکه شده هم دسترسی بانک مرکزی به آنها لااقل در کوتاه مدت قدرت مانور این نهاد در بازار ارز را افزایش می‌دهد و مانع از تضعیف ارزش ریال می‌شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد درخصوص اتکا بر گمانه‌های خوش بینانه از تاثیرات اجرای برجام بر عرصه واقعی اقتصاد در افق کوتاه مدت باید محتاط بود؛ چشم اندازی که تصویری محافظه کارانه در زمینه امکان رشد سودآوری شرکت‌های بورسی نسبت به پیش بینی‌های فعلی با توجه به شرایط نامساعد اقتصاد جهانی در افق سال 95 تصویر می‌کند.

مهم‌تر از توافق برای اقتصاد
سخنان وزیر اقتصاد در پنجمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک در هفته جاری بهانه دوباره پرداختن به مهم‌ترین‌ مشکل کنونی اقتصاد ایران یعنی تنگنای مالی را فراهم کرد. بر اساس اظهارات دکتر طیب نیا، رفع تنگنای اعتباری نظام بانکی از نان شب هم واجب‌تر است و بدون حل مشکلات نظام بانکی نمی‌توان به رشد پایدار اقتصادی دست پیدا کرد. اشاره وزیر به وضعیت شبکه بانکی کشور بر می‌گردد که در حال حاضر با مشکلات عمده داخلی مواجه بوده و به همین دلیل از انجام مسوولیت اساسی خود یعنی به جریان انداختن اعتبار در شریان اقتصادی کشور ناتوان است. مطالعه صورت‌های مالی نشان می‌دهد که سهم سایر دارایی‌ها در ترازنامه برخی بانک‌های بزرگ از یک‌چهارم کل دارایی‌ها فراتر رفته است؛ دارایی‌هایی که عمدتا به وثایق تملیکی، سرمایه‌گذاری‌ها و مطالبات معوق و مشکوک الوصول اختصاص دارد. نتیجه این وضعیت، عدم بازدهی کافی در سمت راست ترازنامه بانک‌ها (دارایی‌ها) متناسب با هزینه سمت چپ (سپرده‌های بانکی) است.

به همین دلیل، برخی بانک‌ها که از این لحاظ در تنگنای بیشتری به سر می‌برند با افزایش نقدینه خواهی و جذب سپرده‌های جدید با نرخ بالا در حال به تعویق انداختن مشکل از طریق پرداخت هزینه سپرده‌ها با پول جدید هستند. تاکید وزیر اقتصاد از آن جهت حائز اهمیت است که در غیاب حل این مشکل، نرخ‌های سود در شبکه بانکی متناسب با تورم پایین نخواهد آمد و با بالا ماندن هزینه تامین مالی، عملا انگیزه سرمایه‌گذاری و رونق اقتصادی نیز محدود می‌شود. انتظار می‌رود با اجرایی شدن توافق هسته‌ای، حل این مساله بنیادین از طریق اجرای یک برنامه جامع تجدید ساختار نظام بانکی در اولویت سکانداران اقتصادی کشور قرار گیرد.

روزهای سیاه بازار جهانی
شاخص قیمت جهانی کالا که توسط سایت خبری بلومبرگ تولید می‌شود این هفته با کاهش بیش از 2 درصدی مواجه شد و در سطح کمتر از 75 واحد نوسان کرد. به این ترتیب متوسط افت قیمت کالاها در یک سال اخیر از 25 درصد و در پنج سال اخیر از 55 درصد فراتر رفته است. اهمیت این اتفاق وقتی بیشتر روشن می‌شود که به مقایسه تاریخی این شاخص توجه شود. بر این اساس، با افت هفته جاری، شاخص مزبور در سطحی بیش از یک درصد کمتر از کف قبلی این شاخص (در سال 1999 میلادی) قرار گرفته است. بنابراین، با از دست رفتن یک حمایت تاریخی مهم، امکان تداوم افت قیمت کالاها به‌عنوان یک سناریوی احتمالی مطرح شده است. این فرضیه به ویژه با مطالعه وضعیت چین تقویت می‌شود؛ جایی که شدت خروج سرمایه و سقوط بازار سهام، سیاست‌گذاران اقتصادی را با چالش عمده‌ای مواجه کرده است. تنها در ماه گذشته میلادی، ذخایر خارجی این کشور بیش از 100 میلیارد دلار کاهش یافته که نشان از فروش گسترده ارز توسط بانک مرکزی به منظور کنترل روند تضعیف یوآن دارد؛ اقدامی که در بازار داخلی منجر به انقباض پولی و افزایش ناگهانی نرخ بهره بین بانکی شده است. آنچه از مجموع شرایط پیدا است اینکه مشکلات اقتصادی چین پس از مدت‌ها پنهان ماندن زیر سایه سیاست‌های فوق انبساطی در حال پدیدار شدن است و این مساله می‌تواند تهدیدی پایدار برای روند قیمت کالاها به ویژه در بخش محصولات معدنی، فلزی و تا حدی پتروشیمی باشد. به این ترتیب ضرورت دارد تا فعالان بورس تهران نسبت به بروز این ریسک عمده در عرصه اقتصاد جهانی هوشیار باشند و آثار آن را در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود مد نظر قرار دهند.

 تداوم ریزش کانالی سکه
 در این روزها، بازارها وضعیت متناقضی دارند؛ در حالی که دلار در حال نوسان‌های شدید است و تغییرات روزانه‌اش حالت زیگزاگی دارد، بازار سکه در نقطه مقابل این بازار، به‌طور محسوسی در حال حرکت به سمت پایین است. روز چهارشنبه، دلار در ادامه این روند،‌ حرکات رفت و برگشتی خود را ادامه داد و نهایتا روی قیمت 3 هزار و 660 تومان ایستاد که 20 تومان کمتر از روز سه‌شنبه بود. به این ترتیب شاخص ارزی در 3 روز گذشته 60 تومان از ارزش خود را از دست داده است. از آن‌سو روز گذشته، سکه نیز سومین افت کانالی پیاپی را تجربه کرد و با 11 هزار تومان کاهش به 932 هزار تومان رسید.

افت این دو دارایی گرانبها در حالی صورت گرفته است که ذهنیت و رفتار معامله‌گران در دو بازار متفاوت است. در بازار ارز، دسته‌ای که تعداد بیشتری از معامله‌گران را تشکیل می‌دهند، اعتقاد دارند که دلار در یک مسیر کاهشی قرار گرفته است. دسته دوم بیشتر خالی‌فروشان ارزی هستند که اعتقاد دارند تا پیش از اجرایی شدن بر جام روند بازار صعودی نخواهد بود، ولی پس از آن بازار به حالت عادی خود بازخواهد گشت. در این وضعیت گروه سومی نیز در بازار هستند که اعتقاد دارند بازار می‌تواند، تا پیش از لغو تحریم‌ها افزایش قیمت را تجربه کند. تمایز این 3 دیدگاه تا حد زیادی نشان‌دهنده آن است که تناقض درونی بازار تا چه مقداری زیاد و روند قیمتی دلار تا چه میزانی نامشخص است. این در حالی است که در بازار سکه عموم معامله‌گران اعتقاد دارند که سکه در مسیر کاهشی قرار گرفته و در حال بازگشت از راه افزایشی است. به‌طور خیلی خلاصه می‌توان گفت تکلیف در بازار سکه مشخص، اما در بازار ارز نامشخص است.

فراز و فرود شاخص ارزی
چهارشنبه، شاخص بازار ارز چند رفت و برگشت قیمتی متوالی را تجربه کرد تا سردرگمی معامله‌گران ارزی بیش از پیش افزایش یابد؛ با این حال افت ساعات انتهایی روز و پس از تعطیلی بازارهای رسمی کمی دیدگاه بازار را به سمت کاهش بیشتر قیمت سوق داد. در پنجمین روز هفته، دلار معاملات خود را با قیمت 3 هزار و 680 تومان آغاز کرد که تغییری نسبت به روز سه‌شنبه نداشت. مدت کمی از شروع بازار نگذشته بود که این ارز کاهش خود را آغاز کرد و تا قیمت 3 هزار و 670 تومان پایین آمد. این روند کاهشی ادامه یافت تا اینکه شاخص ارزی به قیمت 3 هزار و 660 تومان رسید. پس از رسیدن به این قیمت، خریدهای ارزی افزایش یافت و دلار توانست تا نرخ 3 هزار و 673 تومان رشد کند؛ اما این نیز پایان کار دلار نبود و این ارز بار دیگر در مسیر کاهشی قرار گرفت تا اینکه سرانجام با قیمت 3 هزار و 660 تومان به کار خود پایان داد. پس از این در ساعات انتهایی روز در بازار غیررسمی قیمت‌های پایین‌تر از این نیز در حال ثبت شدن بود، هرچند که بار دیگر قیمت بالا آمد و به سوی محدوده 3 هزار و 660 تومانی حرکت کرد.

فعالان باتجربه بازار، نوسانات کاهشی و افزایشی اخیر را ناشی از تناقض دیدگاه‌ها و رفتارهای معامله‌گران در بازار ارز دانسته‌اند. در این اوضاع،‌ تقابل این دیدگاه تقریبا اثرگذاری هر دسته از معامله‌گران را کاهش داده است. در 2 روز اخیر، زمانی که قیمت دلار به 3 هزار و 660 تومان برخورد کرده است، معامله‌گرانی که اعتقاد به بازگشت قیمت داشته‌اند، وارد بازار شده‌اند و با خریدهای خود قیمت را بالا برده‌اند. این در حالی است که زمانی که قیمت به سمت کانال 3 هزار و 700 تومان حرکت کرده است، فروش در بازار ارز افزایش یافته است.

استدلال‌های متناقض
این روزها در بازار ارز بیم و امید خاصی وجود دارد. در حالی که برخی معامله‌گران بیم این را دارند که منابع ارزی آزاد شده وارد بازار شود و قیمت را در جهت کاهشی قرار دهد،‌گروه دیگری به این امید دل بسته‌اند که بازار پس از اجرایی شدن برجام به حالت عادی خود برگردد و تحت‌تاثیر کاهش قیمت نفت به محدوده قیمتی بالاتری نیز وارد شود. تحت‌تاثیر تفکرات این‌چنینی، اکنون رفتار و ذهنیت معامله‌گران یکسان نیست، به‌طوری‌که برخی از آنها خریدارند و برخی دیگر فروشنده. البته خریداران بعضا کسانی هستندکه در روزهای قبل دچار ضرر شده‌اند و اکنون قصد دارند حداقل بخشی از ضرر خود را جبران کنند. طرز تفکرهای متناقض موجب شده که سردرگمی بازار و معامله‌گران بیش از پیش افزایش یابد و در این میان قیمت با نوسانات غیرمنتظره در یک دامنه حدودا 30تومانی حرکت کند.

سکه در سرازیری
با این حال، وضعیت بازار سکه از لحاظ نوع تفکر با بازار ارز کاملا متفاوت است و تکلیف معامله‌گران در این بازار تا حدی روشن است. از روز یکشنبه که روند سکه کاهشی شده است، این فلز گرانبها به‌طور مرتب کانال‌ها را یکی پس از دیگری پس داده است. پایین آمدن اونس از مرز هزار و 100 دلار و افت دلار از کانال 3 هزار و 700 تومانی دو عاملی بودند که به افت سکه کمک کردند.

سکه که در ابتدای هفته جاری به بالاترین قیمت خود از اردیبهشت‌ماه رسیده بود، از روز یکشنبه در مسیر کاهشی قرار گرفت، ولی افت بیشتر از روز دوشنبه شروع شد. این فلز گرانبها در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه دو کانال قیمتی پایین آمد تا افت روز چهارشنبه، سومین افت کانالی آن باشد. به این ترتیب سکه که در 19 روز ابتدایی دی‌ماه در مسیر افزایشی قرار گرفته و به سقف قیمتی خود از دومین ماه بهار رسیده بود، از بیستمین روز دی‌ماه در مسیر کاهشی قرار گرفت تا راه رفته افزایشی را بازگشته باشد.

اخباراقتصادی  -  دنیای اقتصاد

اخباراقتصادی  -  دنیای اقتصاد