تبدیل اوپک به روپک

مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی

تاریخ انتشار : شنبه, 24 مهر 1395 14:34

  نفت به عنوان یکی از مهم ترین فاکتورهای اقتصاد کلان جهانی شناخته می شود و با توجه به اهمیت و کاربردهای متفاوت، امروزه این کالا نه تنها به عنوان یک عامل تعیین کننده اقتصادی و صنعتی در بسیاری از کشورها، بلکه به عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی نیز مطرح می شود.

 در این گزارش آمده است: بر همین اساس در یک سال اخیر اختلاف سیاسی کشورهای عضو اوپک به بحران نفتی دامن زده است؛ به طوری که در این مدت هر گاه یکی از قدرت های نفتی پیشنهادی در زمینه حل بحران ارائه داده، طرف دیگر با رد پیشنهاد بر ادامه روند بحران نفتی اصرار ورزیده است.

این اختلافات تا جایی ادامه پیدا کرد که بسیاری از کارشناسان به این باور رسیده اند سازمان اوپک امروز به طور کامل کارایی خود را از دست داده و دیگر نمی تواند همچون گذشته در مجامع بین المللی به ایفای نقش بپردازد. با این حال در هفتمین روز ماه جاری وزیران نفت کشورهای عضو اوپک در حاشیه نشست مجمع بین المللی انرژی در الجزایر با هدف ایجاد ثبات در بازار جهانی، بالاخره توافق کردند فریز نفتی (تثبیت تولید) را اجرا کنند، اما نکته حائز اهمیت در این ماجرا نقش آفرینی پررنگ کشورهای غیرعضو از جمله روسیه بود که همین امر باعث شد تا اقتصاددانان یک پوست اندازی جدی برای اوپک متصور شوند و با مشارکت روسیه، گویا قرار است یک سازمان جدید با نام «روپک» (روسیه+ اوپک) برای مدیریت بازار جهانی نفتی شکل بگیرد.

پس از حدود هشت سال کشمکش و جدال میان اعضای اوپک بالاخره در نشست الجزایر طلسم عدم همکاری اعضای اوپک برای کاهش تولید و مدیریت بازار نفت شکسته شد و قرار شد تا از اواسط آذرماه سال جاری مجموع تولید نفت کشورهای عضو این سازمان به ٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار تا ٣٣ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. اما موضوع حائز اهمیت و دستاورد مهم نشست الجزایر، همراهی بی سابقه روسیه با اوپک بود؛ چرا که مشارکت روس ها با اعضای اوپک از چند جهت قابل ملاحظه است. از طرفی امیدواری ها نسبت به اجرای فریز نفتی افزایش پیدا کرد و از طرف دیگر گمانه زنی ها در رابطه با اتحاد روس ها با اوپک تا جایی پیش رفته است که حتی عده ای معتقدند به زودی شاهد تشکیل سازمانی به نام روپک می شویم.

اقدامات همسایه شمالی ایران پیش از برگزاری نشست الجزایر نیز بر شدت این حدس و گمان ها افزوده است. باید به یاد داشته باشیم که روسیه از هیچ تلاشی برای موفقیت این نشست دریغ نکرد و حتی با انجام مذاکرات سیاسی تحقق اهداف اقتصادی خود را تضمین کرد. این در حالی است که پیش از این روس ها پس از اقدامات شکست خورده ای که برای همگرایی با اعضای اوپک برای اجرای طرح فریز نفتی داشتند، قدرت سازمان اوپک را ازدست رفته خواندند. این موضوع نشان می داد که روسیه از کاهش قیمت نفت و احتمال فروپاشی اوپک احساس خطر کرده بود؛ چرا که فروپاشی این سازمان بازار نفت را به هم می ریخت و در نهایت اقتصاد وابسته به نفت روسیه آسیب جدی می دید. پس هرگونه تضعیف اوپک، به ضرر روسیه بود.

بدین ترتیب، روس ها که پیش بینی های لازم را انجام داده بودند، به صورت تمام قد وارد ماجرا شدند. به همین جهت اکنون اعلام کرده اند که علاوه بر خود، قصد دارند غیراوپکی های بیشتری را نیز داخل سازمان اوپک آورده و حتی مذاکراتی را با عربستان انجام دهند. حال اگر این اتفاق رخ دهد، سهم بازار سازمان اوپک و کشورهای جدید از تولید و صادرات نفت به 70 درصد افزایش می یابد و این امر باعث می شود تا آنها به راحتی کنترل بازار را در اختیار بگیرند. در نتیجه به عقیده بسیاری از کارشناسان زمانی که این سازمان (روپک) 70 درصد تولید نفت دنیا را در اختیار بگیرد، در بازار حرف اول و آخر را می زند و هیچ سازمان دیگری نمی تواند با آن مقابله کند.

** اتحاد اوپکی ها پس از 8 سال

در حالی کشورهای تولیدکننده نفت از جمله روسیه و عربستان پیش از نشست الجزایر از لزوم کاهش تولیدات نفت سخن به میان می آوردند که کشور ایران پس از پشت سر گذاشتن تحریم های غرب همچنان به دنبال افزایش تولید و صادرات خود بود. با این حال کشور ایران هم برای به تعادل رسیدن بازارهای بین المللی به نوعی چراغ سبز را نشان داد تا آنها طرح فریز نفتی را با قدرت بیشتری رو به جلو هدایت کنند. پس در نشست الجزایر این توافق حاصل شد که اعضای اوپک و دیگر کشورهای غیرعضو به طور نمادین تولید روزانه نفت خام را یک میلیون بشکه کم کنند. اگرچه به نظر می رسد با کاهش یک میلیون بشکه ای تولید نفت خام، بازار چندان تحت تاثیر قرار نمی گیرد، اما باید توجه داشت که نشان دادن انسجام اعضای اوپک به دنیا پس از هشت سال از اهمیت بالایی برخوردار است.

اوپکی ها در نشست الجزایر، در حالی این سیگنال را به بازار مخابره کردند که حاضر به کاهش تولیدات خود هستند، که بسیاری از کارشناسان و نهادها کار این سازمان را پایان یافته می دانستند و به عقیده آنها اختلافات سیاسی بین اعضای اوپک آنها را به بن بست رسانده بود.

پیش از این نیز شاید اگر واسطه ای بین کشورهای اوپک قرار داشت، چه بسا زودتر توافق برای فریز نفتی حاصل می شد؛ واسطه ای از جنس روسیه که کشورهای عرب زبان همچون عربستان و کویت به نوعی خود را تابع و مطیع آن می دانند و ایران و ونزوئلا هم به دلیل داشتن روابط دوستانه و همکاری تجاری با این کشور با آن همراهی می کردند. البته در گذشته هم آمریکا چندین بار واسطه گری میان کشورهای اوپک را بر عهده گرفته بود، اما پس از آنکه در دهه گذشته میلادی از نقطه اوج تولیدات نفت خام خود عبور کرد، به یکباره خود را از میدان کنار کشید و پس از آن روسیه پرچمدار ماجرا شد.

حال با اقداماتی که کشور روسیه انجام داده است، می تواند در آینده ای نه چندان دور به عنوان رهبر بالقوه کشورهای مهم تولید کننده نفت جهان، تقریبا 73 درصد از عرضه نفت جهان را در اختیار بگیرد؛ زیرا برخی کارشناسان معتقدند امکان دارد روسیه اعضای اوپک را در میانه راه فریز نفتی تنها بگذارد و دوباره تولید خود را افزایش دهد. با اینکه در این زمینه روسیه سابقه خوبی از خود بر جای نگذاشته است، اما کشورهای عضو اوپک گویا چاره ای جز همکاری با روسیه و اعتماد به آن ندارند! بر اساس آخرین صحبت ها پایه محاسبه فریز در یکی از ماه های نیمه دوم سال 2016 قرار می گیرد.

** لزوم استمرار اتحاد در جلسات آتی

در رابطه با توافق کشورهای اوپک و روسیه در نشست الجزایر سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس به «آرمان امروز» می گوید: پس از چند سال برای نخستین بار است که کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به یک اجماع و اتفاق نظر رسیده اند. اسدا... قره خانی می افزاید: در این مدت کشورهایی همچون عربستان هم متوجه شده اند که باید عرضه خود را کاهش دهند و قیمت ها را تعدیل کنند و این جز با اتحاد کشورهای تولیدکننده نفت به وجود نمی آید.

به همین جهت در نشست الجزایر هم توافق شد ایران به میزان تولید قبل از تحریم ها برسد و کشورهایی نظیر عربستان هم تولید و صادرات خود را کاهش دهند. او ادامه می دهد: بلافاصله با اتخاذ این تصمیمات قیمت نفت هشت درصد افزایش یافت. اگر در جلسه آتی اوپک دوباره بر همکاری اعضای اوپک و سایر کشورها تاکید شود، می توان به افزایش قیمت نفت امید داشت. امروزه تمامی کشورهای نفتی با کسری بودجه مواجه شده اند و چاره ای جز اجرای طرح فریز نفتی برای آنها وجود ندارد. حال با اجرای این طرح امید می رود قیمت نفت تا پایان سال 2016 به حدود 55 تا 60 دلار در هر بشکه برسد.

  اخبار اقتصادی  -  آرمان