چرا کشورهای منطقه به دنبال بهبود روابط تهران- ریاض هستند؟

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : یکشنبه, 26 مرداد 1393 15:27

اخبار سیاست خارجی - چرا کشورهای منطقه به دنبال بهبود روابط تهران- ریاض هستند؟

به گزارش «تابناک»، طی چند دهه اخیر و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اغلب صاحب نظران بر این باورند که ماهیت روابط ایران و عربستان، یکی از اصلی ترین عوامل جهت دهنده به تحولات منطقه خاورمیانه است. بر این اساس، خصمانه یا دوستانه بودن این روابط، می تواند بر طیف گسترده ای از مسائل مختلف منطقه ای تأثیر بگذارد.

در این میان، این روزها و در شرایطی که خاورمیانه بار دیگر به سبب عوامل مختلف با ناآرامی روبروست، بار دیگر در برخی رسانه ها بحث هایی درباره ضرورت بهبود روابط ایران و عربستان در گرفته است. بحث هایی که محور آن را لزوم همکاری تهران و ریاض برای بازگرداندن آرامش به منطقه تشکیل می دهد.

در همین راستا، روزنامه اماراتی «گالف نیوز» امروز با انتشار دو تحلیل مفصل، دلایل خود را برای اثبات ضرورت بهبود این رابطه شرح داده است. در یکی از این مطالب با عنوان «رابطه ای با اهمیت جهانی»، چنین بیان شده که هرچند برخی در حال حاضر، برخی اختلافات میان ایران و عربستان سعودی وجود دارد، اما واقعیت های منطقه ای باید پایه و اساسی برای همکاری بیشتر میان دو کشور در جهت ایجاد یک خاورمیانه امن تر باشد.

نقطه محوری این تحلیل ها و دیگر مطالب مشابه که طی روزهای اخیر در شماری از مطبوعات کشورهای منطقه منتشر شده، این است که در شرایط کنونی، گروه های تروریست تکفیری به خطری جدی برای کل منطقه تبدیل شده اند و برای مقابله با این خطر و تهدید، همکاری ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه ای، یکی از مهمترین راه حل ها به شمار می رود.

هرچند اصل این مطلب، یعنی ضرورت همکاری دو کشور برای بازگرداندن ثبات به منطقه، موضوعی صحیح و قابل تأیید است، اما به نظر می رسد در بحث از این موضوع، از یک سو پیچیدگی های انکارناپذیر موجود در روابط ایران و عربستان عمداً یا سهواً از تحلیل کنار گذاشته شده و از سوی دیگر – همچون همیشه – بحث از ضرورت همکاری دو کشور از موضعی انفعالی مطرح می شود.

در بحث از بخش نخست، باید ابتدا به این سوال پاسخ داد که آیا دولت سعودی اصولاً به دنبال حل و فصل مسئله تکفیری ها در سطح منطقه هست یا خیر؟ در حقیقت، با نگاهی به رویه این دولت طی سال ها و حتی دهه های گذشته، باید گفت که نه تنها سعودی ها به دنبال حل این مسئله نبوده و نیستند، بلکه همواره سعی داشته اند از این حربه برای دستیابی به منافع و اهداف منطقه ای خود نیز استفاده کنند.

اکنون دیگر بر هیچ کس پوشیده نیست که شکل گیری گروه های تروریست تکفیری – ابتدا در شکل القاعده و اینک در قالب گروه هایی چون «داعش» – تحت تأثیر تلاش های دو گروه بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بوده که در سطح منطقه، سردمداری حمایت از این گروه ها با عربستان سعودی بوده است.

این موضوع به طور خاص از زمان اوج گیری درگیری ها در سوریه و بروز جنگ داخلی در این کشور بیش از پیش خود را نمایان کرد؛ یعنی زمانی که عربستان سعودی تلاش کرد از ابزار گروه های تکفیری برای ضربه زدن به دولت سوریه و براندازی بشار اسد استفاده کند و در این راستا، از ارائه هیچ گونه کمک مالی و تسلیحاتی به این گروه ها نیز دریغ نکرد.

در ماه های اخیر و پس از تهاجم گروه های تروریست تکفیری به عراق نیز دولت سعودی بر خلاف دیگر دولت های منطقه، موضع قابل توجهی اتخاذ نکرده و تنها نسبت به این موضوع «ابراز نگرانی» کرد. همین عوامل باعث شده که شمار فزاینده ای از تحلیلگران به این نتیجه برسند که حتی برخی بحث های مطرح درباره تهدید آتی داعش علیه عربستان نیز اساساً ساخته و پرداخته خود سعودی ها و در جهت بهره برداری از آن در عرصه افکار عمومی است.

درباره بخش دوم موضوع نیز باید به این نکته اشاره کرد که تبلیغ بهبود روابط ایران و عربستان در شرایط کنونی از سوی رسانه های برخی از کشورهای منطقه، در اصل با این هدف صورت می گیرد که ضمن تلاش برای دفع تهدید از خود از طریق به جریان انداختن محور تهران- ریاض در مقابل تکفیری ها، از به خطر انداختن منافع خود به سبب اتکای صرف به ایران نیز جلوگیری کنند.

به عبارت دیگر، کشورهای منطقه می دانند که در شرایط کنونی، این تنها ایران است که هم از قدرت لازم برای مقابله با تکفیری ها برخوردار بوده و هم عزم واقعی و جدی برای این کار را دارد. اما از سوی دیگر، این کشورها به سبب دارا بودن روابط ویژه با عربستان و نگاه به این کشور به عنوان «برادر بزرگتر»، برای ابراز تمایل به همکاری با ایران در مقابل تکفیری ها با محدودیت هایی روبرو هستند.

بر همین اساس، این کشورها سعی دارند با تبلیغ و ترویج بهبود روابط ایران و عربستان، هم زمینه جلوگیری از اعمال تهدید علیه خود را فراهم کنند و هم به زعم خود، گونه ای «تعادل» را در روابط با قدرت های اصلی منطقه برقرار کنند.

به هر حال، نه تنها عوامل پیش گفته، یعنی نبود عزم جدی در زمینه مذکور در میان سعودی ها و همچنین انفعالی بودن بحث بهبود رابطه، جلوی بهبود واقعی روابط را می گیرد، بلکه همچنین اختلافات گسترده و جدی ایران و عربستان در طیف گسترده ای از موضوعات – از اختلافات عمیق ایدئولوژیک گرفته تا تلاش دائمی و مستمر سعودی ها برای ضربه زدن به منافع ایران و تبدیل به قدرت اول منطقه – به عنوان موانعی جدی جلوه گر می شود که حل و فصل آن ها، نیازمند زمان و عزم جدی دیپلماتیک است. 
اخبار سیاست خارجی - تابناک