احتمال شکل‌گیری «محور دولت‌های دلواپس» در منطقه علیه ایران

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

سایت تحلیلی «المانیتور» در مطلبی به بررسی رویکرد دولت‌های مخالف توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+ ۵ پرداخته و می‌نویسد، وجود منافع مشترک ژئواستراتژیک میان ترکیه و رژیم اسرائیل، اکنون از هر زمان دیگری بارز‌تر شده و احتمال تشکیل محوری با حضور این دو دولت و همچنین عربستان سعودی علیه ایران وجود دارد.

در این مطلب اشاره شده که باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، چهاردهم ماه می در کمپ دیوید میزبان نمایندگان شش کشور عرب حاشیه خلیج‌فارس بود تا ضمن گفت‌و‌گو با آن‌ها، نگرانی‌هایشان را نسبت به توافق نهایی هسته‌ای که هم اکنون ایران و گروه ۱+ ۵ مشغول مذاکره بر سر آن هستند، کاهش دهد.

کاخ سفید این نشست را ‌جلسه مشترک با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس توصیف کرد؛ اما شاید دقیق‌تر آن باشد که با توجه به رویکرد این متحدان منطقه‌ای آمریکا، نشست اخیر را «نشست دولت‌های دلواپس» بنامیم.

هرچند این نگرانی‌ها و دلواپسی‌ها در سرتاسر منطقه وجود دارد، ‌دو دولت دلواپس‌تر ‌ـ و شاید مهم‌تر از بقیه ـ در این نشست غایب بودند. دولت نخست، یعنی اسرائیل، نگرانی شدید خود را از هرگونه توافق جامع اعلام کرده است. نیازی به یادآوری نیست که بنیامین نتانیاهو چگونه به شدت با توافق اعلام مخالفت کرده است. وی هر زمان که بتواند نیز بر این امر تأکید دوباره می‌کند. نتانیاهو هرچه به ذهنش می‌رسد ‌بر زبان می‌آورد و تلاشی برای استفاده از زبان دیپلماتیک و یا ملایم‌تر کردن لحن انتقادات خود نمی‌کند.

دولت دوم، ترکیه است که از چشم انداز بهبود روابط ایران و آمریکا بسیار نگران بوده و خواستار اضافه شدن قیود خاصی بر توافق هسته‌ای ایران است. بولنت آرنیچ، معاون نخست وزیر ترکیه اخیراً در مصاحبه‌ای گفت ایران باید ثابت کند که برنامه‌ای برای استفاده نظامی از قابلیت‌های هسته‌ای خود ندارد. وی اظهار داشت، هرگونه ترتیباتی که در قبال ایران اتخاذ شود، باید مشتمل بر بازرسی دقیق از مراکز هسته‌ای این کشور برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

البته ظاهراً ترکیه در بیان نگرانی‌های خود از توافق هسته‌ای ایران، از لحنی ملایم‌تر از اسرائیل استفاده می‌کند. بر خلاف اسرائیل، آنکارا تلاش می‌کند با ‌دیپلماسی منطقه‌ای نسبت به برطرف کردن نگرانی‌های خود اقدام کند. در اوایل آوریل، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به تهران سفر کرد تا در حوزه‌های اقتصادی و استراتژیک تعاملات خود را با ایران گسترش دهد.

با این حال، ناکامی اردوغان در قانع کردن ایران به کاهش قیمت گاز صادراتی به ترکیه و همچنین ناتوانی وی در میانجی‌گری میان ایران و عربستان، سبب شد وی بیشتر به سمت عربستان سعودی متمایل شود. این در شرایطی است که ملک سلمان، پادشاه سعودی نیز برای تشکیل محوری از کشورهای سنی در مقابل ایران تلاش می‌کند. یقیناً ترکیه می‌تواند نقش مهمی در این محور بازی کند.

وقتی در دوره ملک عبدالله، پادشاه سابق سعودی، میان وی و اردوغان اختلاف نظر به وجود آمد، این قطر بود که به عنوان میانجی وارد عمل شد. این امر سبب شکل گیری محوری سه جانبه، متشکل از ترکیه، عربستان سعودی و قطر در مقابل محور شیعه ایران، سوریه، حزب الله و حوثی‌های یمن شد. نخستین هدف این ائتلاف جدید، براندازی دولت اسد در سوریه بود. در راستای دستیابی به این هدف، سه کشور عضو محور مذکور حمایت خود را از گروه‌های سنی در سوریه، از جمله جبهه النصره آغاز کردند.

در همین حال، رویکرد رژیم اسرائیل به سوریه نیز این رژیم را به محور مذکور نزدیک ساخته است. مقامات اسرائیلی ادعا می‌کنند که حملات اخیر در منطقه جولان، از بخش‌های تحت کنترل اسد علیه رژیم اسرائیل انجام گرفته است. بر اساس این ادعا، حملات مذکور تلاشی از جانب ایران برای استفاده از گروه‌های نیابتی خود علیه رژیم اسرائیل بوده است. اسرائیلی‌ها مدعی هستند، ‌هیچ حمله‌ای از مناطق تحت کنترل جبهه النصره یا ارتش آزاد علیه اسرائیل انجام نگرفته است.

به گفته یک منبع اسرائیلی، این رژیم توافق کرده که در فعالیت گروه‌های افراطی مذکور علیه بشار اسد مداخله نکند. وی نگفته که پیام‌ها در این موضوع چگونه میان ارتش رژیم اسرائیل و نیروهای مخالف اسد رد و بدل شده، ولی اشاره کرده که کانال‌های روابط رسمی میان رژیم اسرائیل و ترکیه، در این زمینه نقش مهمی داشته است.

مسأله اینجاست که وقتی پای منافع مشترک ژئواستراتژیک به میان می‌آید، اکنون بیش از هر زمان دیگری میان تل و آویو و آنکارا اشتراک وجود دارد. به همین دلیل است که منابع امنیتی رژیم اسرائیل بر این امر متفق القولند که ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو طرف، اکنون از هر زمان دیگری مهم‌تر است.

به این ترتیب، آن گونه که المانیتور بیان می‌کند، مجموعه منافع مشترک میان ترکیه و رژیم اسرائیل سبب شده اکنون بیش از هر زمان دیگری احتمال عادی سازی روابط و حتی توسعه آن به سطح همکاری‌های استراتژیک مطرح باشد. این امر در شرایط کنونی به ویژه با توجه به نگرانی هر دو طرف از توافق هسته‌ای ایران، نمود بارزتری و جدی تری پیدا کرده است.

اخبار سیاست خارجی - تابناک