پیروزی جدید دولت تدبیر؛ تبدیل تنش به فرصت در رابطه با آذربایجان

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : پنج شنبه, 21 فروردين 1393 13:20

اخبار سیاست خارجی - حاشیه ای بر سفر الهام علی اف به تهران
پیروزی جدید دولت تدبیر؛ تبدیل تنش به فرصت در رابطه با آذربایجان

«مرحله تازه» روابط ایران و جمهوری آذربایجان با دیدار روسای جمهور دو کشور در تهران آغاز شده است، روابطی که در ۸ سال اخیر بیش از آنچه شاهد آرامش باشد، سرشار از تنش بود. تنش هایی که حتی دامنه آن به ادعای مرزی پارلمان آذربایجان علیه حاکمیت ایران نیز کشیده شد. حالا اما حسن روحانی با تاکید بر حل عادلانه بحران قره باغ در نشست مشترک با الهام علی اف گفته «تغییر مرزهای جغرافیایی در منطقه قابل قبول نیست»؛ اینجا بود که علی اف هم از حقوق هسته ای ایران دفاع کرد.

به گزارش پیام نو، از میان سفرای کشورهای همسایه ایران در ۸ سال گذشته، هیچ سفیری به اندازه سفیر جمهوری آذربایجان برای انتقال اعتراض مقامات کشورمان به دولت متبوعش به وزارت امور خارجه احضار نشده بود. بهانه ها برای احضار کم نبودند؛ ایران و جمهوری آذربایجان هم تنش های سیاسی را در روابط خود تجربه می کردند و هم تنش های فرهنگی را.

اولین و عمده ترین اختلاف دو کشور بر سر تعیین رژیم حقوقی دریای خزر بود، جایی که آذربایجان سهم کمتری را برای ایران قایل می شد. این تنش بعدها بارها در قامت مسایل دیگری تکرار شد، مسایلی چون کشته شدن مرزبانان دو کشور، نزدیکی جمهوری آذربایجان و اسرائیل، عدم اجازه ورود نماینده مقام معظم رهبری به جمهوری آذربایجان، بازداشت خبرنگار رادیو و تلویزیون ایران در باکو و نهایتا بازداشت اتباع ایران در آذربایجان به عمق اختلافات دو کشور افزود.

در همین بین مناقشات فرهنگی نیز آتش اختلافات ایران و همسایه شمالی اش را شعله ور تر می کرد. ثبت جهانی جنگل هیرکانی، ثبت جهانی تار، ثبت جهانی چوگان، ثبت جهانی موسیقی عاشیقلار، ثبت جهانی نماد بزکوهی، ثبت جهانی یلدا و نهایتا ثبت جهانی موسیقی بخشی‌های خراسان شمالی بارها و بارها باعث تقابل دو کشور در عرصه فرهنگی شد، تقابلی که البته اوج آن به مسابقات آواز خوانی یورو ویژن ۲۰۱۲ مربوط می شود. جایی که علما و ائمه جمعه کشور نیز علیه دولت آذربایجان وارد صحنه شدند و چند صباحی در اردیبهشت ماه سال ۹۱، ایران صحنه تجمعات مختلف علیه سیاست های فرهنگی جمهوری آذربایجان بود.

کار تا آنجا بیخ پیدا کرد که قسمتی از نمایندگان پارلمان آذربایجان در تابستان سال ۹۱ به رهبری سیاوش نوروزف استان های آذری زبان ایران را با عنوان جعلی «آذربایجان جنوبی» یاد کردند و مدعی شدند که این مناطق باید به جمهوری آذربایجان ملحق شود. حالا دیگر کار به ادعاهای مرزی کشیده شده بود. ادعاهایی که گفته می شد با پشتوانه نفوذ لابی های اطلاعاتی اسرائیل در آذربایجان انجام شده است. اسرائیلی ها هم البته در همان زمان از این مساله حمایت کردند تا این پیوند به شکل روشن تری مشخص شود.

حالا اما پیام های متفاوتی بین دو کشور رد و بدل می شود. پیام هایی که به خصوص در ۴-۵ سال گذشته اصلا خبری از آن نبود.

روسای جمهور ایران و آذربایجان در نشست مشترک دیروز خود تاکید کرده اند که «روابط نزدیک و برادرانه دو کشور باید روز به روز گسترش یابد». این روابط دوستانه به نظر می رسد که شروع شده است. اولین نشانه های آن را می توان در آزادی ۲۶ زندانی ایرانی توسط دولت آذربایجان دید.

فضای متفاوت روابط ایران و آذربایجان در دوره جدید از اجلاس داووس آغاز شد، جایی که روحانی در دیدار با همتای آذری خود زمینه برخی همکاری هاس اقتصادی را فراهم کرد تا در سفر جاری الهام علی اف به تهران مورد بررسی جدی تری قرار بگیرند و احتمالا به اجرا نزدیک تر شوند.

طبیعی است روی خوشی که جامعه جهانی بعد از ۲۴ خرداد به ایران نشان داده و خروج تدریجی کشورمان از انزوا، تمایل همسایه شمالی را برای همکاری اقتصادی با یاران افزایش دهد، همسایه ای که شدیدا نیازمند سرمایه گذاری های مشترک برای سر و سامان دادن به اوضاع نابسامان اقتصادی داخلی است. حسن روحانی نیز به خوبی می داند که آذربایجان می تواند یکی از مهمترین شرکای اقتصادی ایران باشد. حالا او سعی دارد تا با طرح و تاکید بر مسایلی چون حل «مشکلات منطقه از جمله مساله قره باغ در چهارچوب مقررات بین المللی و عدالت» به آذربایجان نشان دهد که یک بار دیگر می تواند ایران را در زمره شرکای قابل اعتماد خود قرار دهد؛ به خصوص آنکه حسن روحانی تاکید کرده است: «تغییر مرزهای جغرافیایی در منطقه قابل قبول نیست».

این صحبت می تواند وجهی دو سویه داشته باشد؛ هم نشانی از حمایت ایران از جمهوری آذربایجان در بحران قره باغ را با خود دارد و هم گوشزدی است به مقامات و سیاستمداران آذربایجانی تا دیگر برخی ادعاهای بی پشتوانه و مداخله جویانه خود را تکرار نکنند.

روابط حسنه ایران با آذربایجان هم در تعیین رژیم حقوقی دریای خزر به نفع دولت حسن روحانی خواهد بود و هم در حوزه های اقتصادی و به خصوص مساله انرژی. چه آنکه روحانی در کنفرانس خبری مشترک با علی اف گفته است: «هر دو طرف هم نظر هستیم که برای دستیابی به توافق نهایی درباره رژیم حقوقی دریای خزر راه طولانی در پیش نداریم، ما در زمینه حقوق بین الملل و همکاری هایی که باید انجام دهیم نظرات مشترکی داریم».

در این بین هم دیگر شاهد جعل عناوین ساختگی چون «آذربایجان جنوبی» توسط برخی از عناصر سیاسی جمهوری آذربایجان نخواهیم بود.

در یک کلام به نظر می رسد دولت یازدهم سعی دارد تا جمهوری آذربایجان را از یک تنش به یک فرصت در روابط دیپلماتیک خود تبدیل کند. فرصتی که می تواند خود دروازه ای باشد برای ارتباط اقتصادی ایران با اروپا.

اخبار سیاست خارجی - پیام نو