روس ها در مورد تنش ها میان ایران و عربستان چه نظری دارند؟ / «نه طرف تهران را باید بگیریم، نه طرف ریاض را»

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

نشریه روسی وزگلیاد نوشت: اختلافات میان ایران و کشورهای عربی همچنان رو به به افزایش است. در اروپا و آمریکا، همه نگران تشدید مناقشه عرب – ایران و همچنین، ناکام ماندن برنامه حل و فصل مسئله سوریه هستند. افزون بر آن، در خصوص آغاز جنگ بزرگ جدیدی نیز نگرانی هایی مطرح است. کارشناسان نظرات خود را در خصوص موضع احتمالی روسیه در رابطه با موج جدید رویارویی های میان این دو جبهه بیان کرده اند.

  روز سه شنبه، مناقشه شدید میان ایران و عربستان سعودی توسعه بیشتری یافت. کویت در پاسخ به حمله به سفارت عربستان سعودی در ایران، سفیر خود در تهران را فرا خواند.

خبرگزاری «ریانووستی» سخنان سخنگوی وزارت امور خارجه کویت را چنین نقل قول می کند: این حملات «نقض ناهنجار توافق ها و قوانین بین المللی و عدم اجرای آشکار تعهدات بین المللی ایران در رابطه با تأمین امنیت در سفارت خانه ها و امنیت دیپلمات ها در خاک خود بوده است». در زمان آغاز اعتراضات جمعی در رابطه با اعدام شیخ نمر النمر، مبلغ دینی شیعه، به سفارت عربستان سعودی در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد حمله شد.

گفتنی است که در اواخر هفته گذشته، در عربستان سعودی ٤٧ نفر و از جمله، شیخ النمر اعدام شدند. تهران به شدت این اعدام ها را محکوم کرد و در این کشور، اعتراضات جمعی آغاز شد که طی آن، به سفارت و کنسولگری عربستان سعودی حمله شد. نیروی انتظامی ده ها نفر را دستگیر کرد. عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، در پاسخ، اعلام کرد که روابط دیپلماتیک این کشور با ایران قطع می شود. دولت های بحرین و سودان نیز قرار مشابهی اتخاذ کردند و امارات متحده عربی نیز سطح روابط دیپلماتیک خود را با ایران کاهش داد. شورای امنیت سازمان ملل متحد حمله به سفارت خانه عربستان سعودی در ایران را محکوم کرد.

روز سه شنبه، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، اعلام کرد که قطع روابط دیپلماتیک به ریاض در سر پوش گذاشتن بر اعدام «جنایتکارانه» شیخ النمر کمکی نخواهد کرد. بدین ترتیب، در حال حاضر، نباید روی حل و فصل سریع این درگیری حساب کرد.  روحانی گفت: «عربستان سعودی نمی تواند با کمک قطع روابط سیاسی خود با ایران، بر این جنایت خود سر – اعدام رهبر دینی – سرپوش بگذارد».

اما، در خارج از مرزها، طرفین را برای امتناع از تیره کردن روابط فرا می خوانند. فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان، در مصاحبه ای با روزنامه بیلت آلمان، اعلام کرد که احتمال دارد، این مناقشه تمامی تلاش ها برای حل و فصل مسئله سوریه را نقش بر آب کند. به گفته وی، تمامی منطقه خاور نزدیک و بیش از همه، عربستان سعودی و ایران در برابر جامعه بین المللی که «سال های طولانی، درگیر حل و فصل مناقشات مرتبط با یکدیگر در منطقه است»، «متعهد می باشند». این وزیر گفت: «ما به بازیگران متعهدی در منطقه نیاز داریم که مسئولیت پذیر باشند، و این موضوع شامل، هم ریاض و هم تهران می شود».

رسانه های گروهی پیشرو نیز روند این مناقشه را تعقیب می کنند. نشریه آلمانی «اشپیگل» به این موضوع اشاره می کند که حدود ٤٠ سال است، روابط میان این دو کشور وخیم است و حل و فصل این مناقشه فقط در صورت سازش دو طرف ممکن خواهد بود. شبکه تلویزیونی «الجزیره»، نقاط و چگونگی برخورد منافع دو کشور را توصیف می کند. از جمله، در یمن، عربستان سعودی علیه جنبش حوثی ها پمی جنگد. نشریه «نیویورک تایمز» نیز به نوبه خود، به پیدایش تحولاتی در روابط میان آمریکا و عربستان سعودی می پردازد. واشنگتن آشکارا از رویدادهای جاری ناراضی است، اما در حال حاضر، ترجیح می دهد بیانات تندی خطاب به ریاض ایراد نکند، اگرچه می داند که احتمال دارد، توافق هسته ای با ایران به خطر بیفتد.

باور جمعی تمامی رسانه های گروهی بر این است که این مناقشه نه فقط منافع دو کشور را به خطر می اندازد، بلکه بر بسیاری از دیگر روندها در منطقه نیز تأثیر گذار خواهد بود. برای نمونه، انتونی زینی، افسر بازنشسته تفنگدار نیروی دریایی و فرمانده سابق نیروی نظامی آمریکا در خاورمیانه، احتمال تبدیل این مناقشه به جنگ بزرگی را که «ممکن است، دسترسی به خلیج فارس را غیر ممکن سازد، آزادی انتقال انرژی و آزادی کشتی رانی را محدود کند»، رد نمی کند. احتمال دارد که رویدادهای جاری توجهات را از سوی مبارزه علیه «دولت اسلامی» (داعش) منحرف کند و محرک بی ثباتی داخلی در کشورهای منطقه شود که واشنگتن از آنها حمایت می کند.

رویدادهای جاری تا حد زیادی مسکو را نیز نگران می کند. در روزهای اخیر، یک منبع بلند پایه در وزارت امور خارجه روسیه از آمادگی کاخ کرملین برای ایفای نقش میانجی در حل و فصل مناقشه میان کشورهای خاور نزدیک سخن گفت. در وزارت امور خارجه روسیه اعلام کردند: «در زمینه ای از حل و فصل سیاسی بحران سوریه، ما موفق شدیم گروه به اصطلاح وین را با شرکت عربستان سعودی و ایران تشکیل دهیم. امیدواریم که این مکانیسم در حل و فصل سیاسی در سوریه همچنان مفید واقع شود».

گفتنی است که نظرات کارشناسات روسی در رابطه با این موضوع متفاوت است. گیورگی میرسکی، کارمند علمی ارشد انستیتوی اقتصاد جهانی و روابط بین الملل، معتقد است که روسیه در رابطه با این مناقشه، « کاری از دستش بر نمی آید».

وی این سخن آمریکایی ها را که «به ما ربطی ندارد» را نقل قول می کند. میرسکی به نشریه «وزگلیاد» گفت: «ما نباید نه طرف شیعیان را بگیریم و نه سنی ها را. این یک جنگ دینی است. هرگز نباید از یاد برد که از جمع مسلمانان کل جهان، شیعیان ١٥ درصد و سنی ها ٨٥ درصد آنان را شامل می شوند. در روسیه، اکثریت مسلمانان سنی هستند. از جمله، تاتارها، باشقیرها، چچن ها و اینگوش های بسیار فعال و معروف و همچنین، بخش اعظم داغستان. از این رو، طرفداری از ایران، اگرچه از نقطه نظر سیاسی، کشور متحد ما است، اما، غیرسازنده خواهد بود. زیرا در آن صورت، ما جهان عرب را که از میان ٢١ کشور آن، ٢٠ کشور سنی هستند و همچنین، بسیاری از فعالان مسلمان در داخل روسیه را با خود دشمن خواهیم کرد».

البته، در این مناقشه، نباید طرف عربستان سعودی را نیز گرفت، زیرا در آن صورت، روسیه در زمان نادرستی ایران را از دست خواهد داد: در شرایطی که تهران با عقد توافقنامه پیرامون مسائل هسته ای خود با واشنگتن صلح کرده است. وی باور دارد: «تحریم ها لغو خواهند شد و ایران به سرعت توسعه خواهد یافت و احتمال دارد، روابط دیپلماتیک خود با آمریکا را از سر گیرد. در چنین زمانی، نباید ایران را از دست داد. دولت روسیه نیز چنین کاری نمی کند بلکه برعکس، در حال حاضر، موشک های خود را به این کشور ارسال می کند (مجموعه «اس – ٣٠٠») ... و اگر، روسیه از عربستان سعودی جانبداری می کرد، در آن صورت، تمامی برنامه هایش نقش بر آب می شدند».

به گفته میرسکی، پیش گرفتن موضع بی طرفانه مانند ایفای نقش میانجی – مانند گفتن این سخنان پوچ است که «بچه ها بیایید با هم آشتی کنید». این سیاستمدار معتقد است: «هیچکس نباید دست به اقدامی بزند. ما نمی توانیم مورد خاصی را پیشنهاد کنیم. اگر فرض کنیم که هیأتی از سوی سعودی ها و هیأت دیگری از سوی ایران به روسیه بیایند، هر یک نسخه خود و مغایر با یکدیگر را پیشنهاد خواهند کرد و امکان ایجاد زمینه ای برای پیدا کردن نقطه نظر مشترک و برقراری سازش ممکن نخواهد شد. ما نمی توانیم در حل این اختلافات تأثیرگذار باشیم. این مبارزه ژئو سیاسی بر سر اعمال نفوذ در کل منطقه خاور نزدیک است. این مبارزه دو خرس بر سر یک لانه است».

میرسکی رویدادهای جاری را درگیری میان دو غول نفتی بزرگ نامید. عربستان سعودی بیشترین ذخایر نفتی جهان - ١٦ درصد کل آن، را در اختیار دارد. ایران از لحاظ ذخایر نفتی در جایگاه دوم قرار گرفته است. میرسکی معتقد است: «آنها رقیب یکدیگر هستند. این یک مبارزه دهشتناک است. روسیه نیز نفت خود را صادر می کند. ما نمی توانیم نه از این کشور و نه آن دیگری جانبداری کنیم. از این رو، در این مورد، ما نباید دست به کمترین اقدامی بزنیم».

به اعتقاد ولادیمیر سوتنیکوف، کارمند علمی ارشد مرکز امنیت بین الملل انستیتوی اقتصاد جهانی و روابط بین الملل آکادمی علوم روسیه، روسیه نباید در این مناقشه دینی «مداخله کند»، زیرا احتمال دارد، وجهه و اعتبارش را که در پی آغاز فعالیت مسکو در مبارزه دولت بشار اسد با داعش دچار برخی تحولات شده است، تحت تأثیر قرار دهد. اما، این سیاست شناس باور دارد که مسکو می تواند بدون وارد شدن به مسایل بین دینی، «در برقراری روند دیپلماتیک خدمات شایسته ای نشان دهد».

وی همچنین، در این خصوص ابراز نگرانی می کند که احتمال دارد، مناقشه میان ریاض و تهران توجهات را از مبارزه علیه «دولت اسلامی» و حل و فصل صلح آمیز مسئله سوریه دور کند. چندی قبل از آغاز این مناقشه، عربستان سعودی ائتلاف مبارزه علیه داعش را تشکیل داد. در این ائتلاف، کشورهایی شرکت دارند که در حال حاضر، با ایران روابط دیپلماتیک خود را قطع می کنند. این کارشناس خاطر نشان کرد: «به این نتیجه می رسیم که این مناقشه به نفع هیچ کس نیست. این مناقشه آشکارا نیروهای اصلی در مبارزه علیه «دولت اسلامی» را از میدان این نبرد دور می کند. افزون بر آن، منافع واشنگتن و دیگر بازیکنان غربی که به طریقی در اوضاع پیرامون سوریه دخیل هستند، حل و فصل این مناقشه میان دو رقیب بزرگ ژئو سیاسی در منطقه و عادی شدن روابط آنها را اقتضا می کند که منافع روسیه نیز جای خود دارد».

ولادیمیر سوتنیکوف این موضوع را رد نمی کند که در صورت عدم حل و فصل مسایل در روابط میان این دو کشور، احتمال دارد که این اختلاف به بروز درگیری شدیدتری در عراق و یا در خاک سوریه منجر شود که نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در آنجا فعال هستند.

و اما، در رابطه با جهش اخیر نرخ نفت طی روزهای اخیر، باید گفت که سوتنیکوف این روند را عادی خوانده است، زیرا بازار به کوچک ترین تحولات سیاسی واکنش نشان می دهد. به گفته وی، تاجران نفتی نمی توانند چگونگی روند مناقشه میان عربستان سعودی و ایران را پیش بینی کنند، از این رو، کوچک ترین تکان ها در این منطقه نفت خیز، بر نرخ نفت تأثیر می گذارد. این کارشناس چنین نتیجه گیری کرد: «با نگاه عینی به این مسئله، می توان گفت که افزایش نرخ نفت به نفع روسیه است، زیرا افزایش نرخ به تأمین بودجه دولتی و حفظ ثبات نرخ ارز روبل کمک خواهد کرد».

اخبارسیاست  خارجی - انتخاب