راشا دایرکت: آیا این دو رقیب سرسخت با یکدیگر دست اتحاد می دهند؟

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 04 مرداد 1395 09:23

به گزارش «انتخاب»، روسیه در یک سال اخیر سوریه را بمباران کرده و حضور نیرویی هوایی روسیه در آسمان سوریه و نیروی زمینی ایران در این کشور سوالات زیادی را در باره روابط این دو کشور در ذهن ها ایجاد کرده است.

جنگیدن در یک جبهه به طور معمول کاری است که هم پیمانان میکنند اما تعداد زیادی از تحلیل گران از اعتراف به این مساله سرباز میزنند.

آنها اصرار دارد بگویند این رابطه تقویت شده یک امر موقتی است که به واسطه همپوشانی مقطعی منافع رخ داده است . دیدگاه و استدلال آنها در دو دسته عمده قرار میگیرد : تاریخی و واقع گرا.

در بعد تاریخی ، روسیه و ایران در قرن 19 و 20 مشاجره هایی با هم داشته اند که از نظر برخی تحلیل گران، این الگوی تاریخی محکوم به تکرار است . قرارداد 1828 ترکمانچاي که بخش های زیادی از ارمنستان و آذربایجان به واسطه آن از ایران جدا شده و به امپراطوری روسیه پیوست ، هنوز از خاطر تهران پاک نشده است و قاعدتا تاثیر مخربی در روابط عصر حاضر آنها با روسیه خواهد داشت .

در یک استدلال قانع کننده تر در عصر معاصر می توان گفت هر زمان دو کشور ایران و روسیه روابط نزدیک تری با آمریکا داشتند متعاقبا نسبت به منافع مشترکشان با هم بی میل تر شده اند .

روابط سابق این دو کشور نیز قطعا منوط به جنس روابط نسبی آنها با آمریکا بوده است اما در هر دو مورد این روابط به جایی نرسیده است . روسیه به واسطه الحاق کریمه و اشغال اوکراین برای مدت زیادی روابطش را با غرب از بین برده است .

در همین زمان ، دولت اوباما به تازگی در مورد ایران سخت گير تر شده به ویژه از زمانی که به نرمی بیش از حد در مذاکره با ایران متهم شده است. هر دو کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا اذعان داشته اند که در رابطه با توافق ایران سخت گیر تر خواهند بود چرا که نمیتوانند روابط حسنه ایران و روسیه را تحمل کنند.

اخيرا شنیده می شود که ایران و روسیه رقبای آشتی ناپذیرند . آنها در تاثیر گذاری و نفوذ در آسیای مرکزی با هم رقابت می کنند. به ویژه در منطقه غنی خزر و به عنوان اولین و دومین کشور دارای ذخایر گازی جهان، مطمئنا با برداشته شدن تحریمهای ایران و تلاش ایران برای بازگشت به بازارهای جهانی رقابت تلخ تری خواهند داشت که این ادعا نیاز به بررسی بیشتر دارد

هر دو کشور سودای هژمونی در منطقه آسیایی مرکزی دارند اما این مساله واقعیت همکاری دو کشور در جاهای دیگر را از بین نمی برد.

منطقه انتخابی روسیه، اروپاست در حالی که منطقه انتخابی ایران خاورمیانه است و آنها هنوز با به چالش کشیدن یک دیگر در ترجیحات منطقه ای شان فاصله دارند .

ممکن است هر دو کشور در سوریه دخالت داشته باشند اما در منطقه خاورمیانه روسيه تنها به دنبال مشتری کالا و خدمات است در حالی که ایران به دنبال مشتری خدمات ویژه تری است . علاوه بر این در مورد پتانسیل ایران برای شکست تجارت انرژی روسیه با اروپا اغراق شده است .

علاوه بر این ، دو قدرت برای ضرورت های استراتژیک مهم تری با هم متحد شده ا ند و آن حفاظت از آسیای مرکزی و حوزه دریای خزر در برابر نفوذ آمریکاست . ممکن است دو کشور نیروهای دریایی شان را در منطقه خزر تقویت کرده باشند اما برگزاری تمرینات نظامی مشترک شبیه آنچه در ماه اکتبر اتفاق افتاد رفتاری است که کمتر کسی از دو قدرت رقیب انتظار دارد.

تغییر پارادایم در تهران و مسکو

یک اشتباه بنیادی در این دست تحلیل ها به تقلیل یا بی اهمیت جلوه دادن تغییرات مهم در ایران و روسیه بر میگردد . تغییرات در ایران در دهه های تحریم و منزوی بودن آغاز شد و در روسیه به تحولات پس از پایان جنگ سرد باز میگردد .

روسیه پلهای پشت سرش را با غرب با مداخله در اکراين خراب کرد و همین باعث شد سود کمی از چرخش به سمت چین عایدش شود . چین از ضعف روسیه در جهت حفظ قیمت های ارزان گاز بهره برد . از این رو روسیه با دنبال شریک استراتژیک دیگری بود و این نیرو محرکه پشت پرده روسیه برای روابط با ایران بود .

روسیه با وجود اینکه وسط پیگرد قانونی جنگ هيبريدي در اوکراین بود به طور خستگی ناپذیری برای حفظ توافق هسته ای ایران که هم اکنون از سوی رئیس جمهوری آمریکا به عنوان یک دستاورد مهم مورد ستایش قرار میگیرد تلاش کرد .

شرکت انرژی اتمی رساتوم روسیه همچنین داوطلب شد تا مبادله 8.5 تن ذخیره ارورانيوم کمتر غنی شده را با 140 تن اورانيوم طبیعی مدیریت کند.

در حالی که دولت اوباما به طور جدی نسبت یه توافق با ایران سرد شده است. روسیه چنین نظری ندارد چرا که این تازه اول خواستگاری روسیه از ایران است . آنها نه تنها برای منافع ایران به لابی هایشان در ميز مذاکرات ادامه میدهند بلکه به طور جدی برای حل مشاجرات در روابط یا ایران تلاش میکنند.

برای مثال مساله مرزبندي دریای خزر از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به بعد بین کشورهای حاشیه این دریا یعنی روسیه، ایران، آذربایجان ، ترکمنستان و قزاقستان ، همه کشورها را یه ستوه آورده است . اما وزیر امور خارجه روسیه سرگئی لاورف انتظار دارد این معضل به زودی در نشست دو ماه آینده طی یک کار فشرده حل و فصل شود .

به گفته ديميتري روگوزين معاون نخست وزیر روسیه یکی از مسائل دردناک تر روابط دو کشور، اجتناب روسیه از ارسال محموله اس 300 خریداری شده توسط ایران در سال 2010 تحت فشار غرب بود . ایران متعاقبا دادخواستي علیه روسیه ترتیب داد ولی با دریافت اولین محموله از این سامانه موشکی زمین به هوای روسیه ، به اصطلاح مساله در سطح سیاسی حل و فصل شد .

در مورد سوریه روشن است که روسیه بنا با دلایل خودش در این کشور دخالت میکند اما این ايده که روسیه تا اندازه ای به واسطه منافع ایران برای دخالت در سوریه انگیزه پیدا کرده است چیزی است که هنوز کشف نشده است . بدون شک ایران از دخالت روسیه در سوریه خوشحال است و برای مدت طولانی این ادعا مطرح میشد که مداخله روسیه در سوریه به دستور ایران ميگرفته است .

اهداف روسیه در سوریه مبهم است . به گفته برخی ، ایران هم اکنون کنترل بسیاری از بخش های ارتش سوریه را در دست دارد و شبه نظامیان ایران شامل نیروهای دفاع ملی و حزب الله حملات نظامی اخیر را فرماندهی می کردند. حزب الله اخیرا برای تامین اطلاعاتی در جهت حمایت از پروازهای روس به خود افتخار کرد

روسیه چه می خواهد

روسیه به دنبال حفظ میزان تجارت موجود در رقابت سخت با اروپا و در عین حال گسترش تجارت در منطقه ای است که دیگر توسط تحریم ها محدود نشده و از این طریق قادر است از 30 تا 100 میلیارد دلار سرمایه آزاد شده ایران پس از توافق هسته ای سود ببرد

این اهداف روسیه یعنی سود بردن از لغو تحریم های ایران منوط به علاقه کمپانی های غربی در سرمایه گذاری در ایران است و یه توانایی ایران در ایجاد اصلاحات لازم برای پذیرش غرب بستگی دارد .

رساتوم قول ساخت دو نيروگاه اتمی دیگر در بوشهر و بازطراحي نیروگاه های غنی سازی اورانیوم فوردو را تحت توافق هسته ای ایران داده است

فروش اس 300 سیستم موشکی زمین به هوای روسیه به ایران یه تنهایی به طور خالص ارزش 800 میلیون دلاری دارد و ایران امیدوار است 8میلیارد دلار در تجهیزات نظامی روسیه در حوزه هلیکوپتر های mi8 و mi17، سیستم های دفاعی اقیانوسی و جت های چند کاره و همچنین su-30sm سرمایه گذاری کند.

این درحالي است که هیچ یک از این صنایع به اندازه انرژی برای روسیه اهمیت ندارد اما چنین توافق هایی به بهتر شدن شرایط کمک میکند .

در پایان روسيه امیدوار است که بازی را در آینده سیاسی ایران به نفع خودش به پایان ببرد و به این ترتیب ائتلاف قدرتمندی ضدغرب توسط روسیه در اين سالها تشکیل شود . برخلاف بسیاری از کشورها نظیر چین و هند و قدرتهای درحال توسعه که از قدرت درحال رشد آمریکا ناراضی اند، ایران در مقايله با غرب در سیستم ضد غرب روسیه جای می گیرد.

پاسخ روسیه به اتحادیه اروپا، تلاش آن برای عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای و توافقات را اتحادیه اقتصادی اوراسيايي است . اما حتي در صورتی که این اهداف محقق نشود این به معنی شکل گیری یک جبهه متحد از اروپا تا آسیا با هدف کنترل نفوذ آمریکا در جهان است.

این هدف روسیه برای سالهای طولانی وجود داشت و در ایران به دنبال ایجاد یک همپیمان قدرتمند است