گلف نیوز: چرا اتحاد ایران و روسیه به مدت طولانی سر جای خود باقی خواهد بود؟

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 08 شهریور 1395 15:01

به گزارش  انتخاب ، در 16 آگوست علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در مصاحبه ای جنجالی به خبرگزاری ایرنا اعلام کرد که ایران طی توافقی تجهیزات نظامی و ظرفیت هایش را با روسیه به اشتراک گذاشته است.

این تحولات سوالاتی را من باب استراتژیک یا تاکتیکی بودن روابط جدید تهران- مسکو در اذهان برانگیخت.

همکاری ایران و روسیه در جریان جنگ سوریه شکل عملی به خود به گرفت. هردو کشور حامی رییس جمهور سوریه بشار اسد و علیه منافع آمریکا و غرب و همچنین منافع بازیگران منطقه ای قرار دارند.

روابط دو کشور در طول زمان ادامه داشته و تقویت شده است. در نوامبر 2015 در جریان دیداری بین شخصیت های بلند پایه روسیه وایران ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه با آیت الله خامنه ای رهبر ایران در تهران دیدار کرد.علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه سابق و مشاور رهبر ایران این دیدار را مهمترین نقطه تاریخ جمهور اسلامی ایران خواند و رهبر ایران در یک اظهار نظر بی سابقه نسبت به رهبران سایر کشورها, پوتین را یک شخصیت برجسته در جهان امروز خطاب کرد.

در ژانویه امسال مسکو و تهران سند همکاری های نظامی را برای روابط گسترده تر درحوزه آموزش پرسنل نظامی و فعالیت های ضد تروریستی به امضا رساندند.

منافع ایران و روسیه در دو حوزه عمده همپوشانی دارد.

اول اینکه هر دو کشور به دنبال چیرگی بر هژمونی آمریکا در جهانند. این یکی ارکان سیاست خارجی ایران از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979 است. از سویی دیگر روسها به دنبال بازیابی غرور از دسته رفته شان از طریق تلاش برای مقابله با آنچه فقدان احترام و نفوذ بین المللی می خواندند هستند. در سال 2005 پوتین گفت: فروپاشی شوروی بزرگترین مصیبت ژئوپلتیک جهان در قرن 20 بوده است.

علاوه بر این گسترش پایگاه های نظامی آمریکا در آسیای مرکزی و منطقه خزر همچنین خاورمیانه تهدید امنیتی برای روسیه و ایران به شمار میرود. این حساسیت ژئوپلتیک نوعی همکاری طبیعی بین ایران و روسیه به همراه داشته است.

ظهوریک اوکراین طرفدار غرب در سال 2014 را به عصبانیت روس ها از آمریکا و غرب اضافه کنید. روسها نگران حضور نظامی احتمالی ناتو در حیاط خلوتش است. تقویت رویارویی روسیه و غرب به رهبری آمریکا موجب ایجاد زنجیره ای از عکس العمل های انتقامی بین دو کشور شده است. روس ها امروز تحت فشار اقتصادی ناشی از تحریم های آمریکا و غرب هستند. در این وضعیت ایران به عنوان بهترین کاندیدای هم پیمانی با روسها برای مبارزه با فشارهای وارده بر مسکو از سوی غرب و آمریکا ست.

دومین دستورالعمل استراتژیک برای ایران و روسیه در حوادث سوریه نمایان شد. ظهور تروریست برای هر دو کشور تهدیدات امنیتی جدی به بار آورده است. روسیه با وجود رادیکالهای چچن و جمهوری های قفقاز شمالی از دهه 1990 در وضعیت جنگی قرار دارد. روسیه بارها مورد هدف حملات تروریستی مختلف قرار گرفته و در ژوئن سال 2015 گروه تروریستی در چچن با داعش بیعت کرد.

به این ترتیب سوریه در مدت زمان کوتاهی به جایی تبدیل شد که روسیه را به یک قدرت جهانی که قادر است به سرعت پروژه هایی را کیلومتر ها دورتر از مرزهایش اجرا کند و همزمان میتواند حملات موفقیت آمیزی علیه گروه های تروریستی که حتی بهضا منافع غرب را نیز تهدید میکنند ترتیب دهد.

آمریکا و همپیمانانش در منطقه با دخالت های روس ها در سوریه مخالفند چرا که معتقدند روس ها در پی ماندگاری بشار اسدند. بشار اسد قبل از دخالت روس ها به شدت آسیب پذیر شده بود و عقب نشینی کرده بود. اگرچه از سویی دیگر دخالت های نظامی روسیه هم راستا با اهداف استراتژیک آمریکا و غرب برای غلبه بر افراط گرایی وگرو ه های افراط گراست.

برآورد روسیه از قبول نقش کلیدی در سوریه به دلیل تضمین نفوذ این کشور در سیاست های بعد از جنگ سوریه است. این نقش کلیدی همچنین به روسیه اجازه میدهد در درگیری با غرب بر سر اوکراین در موضع قوی تر و بالاتری قرار داشته اشد.

در مورد ایران افزایش بی ثباتی در سوریه و رشد داعش و گسترش حضور این گروه درعراق که روابط نزدیک با ایران دارد یک تهدید غیر قابل تحمل برای امنیت ملی به شمار میرود.

در کنار تهدید داعش , سوریه از اهمیت حیاتی برای ایران برخوردار است. دشمنی ایران و اسرائیل بخش غیر قابل تغییر سیاست خارجی ایران از زمان انقلاب اسلامی است.

علاوه براین حزب الله لبنان در سال 1980 در راستای مبارزه با هژمونی اسرائیل در منطقه ایجاد شد. به این ترتیب در مفهوم بازدارندگی, حزب الله توانست به عنوان یک تهدید بالقوه همیشگی برای امنیت اسرائیل باشد. سوریه نیز وضعیت مشابهی را با حزب الله داشته و به یک کوریدور حیاتی برای ارسال اسلحه از سوی ایران به حزب الله لبنان تبدیل شد.

در جبهه دیگر, رقابت بین ایران و عربستان سعودی ابعاد جدیدی را به اهمیت ژئوپلتیکی سوریه برای ایران اضافه کرد.

در چنین شرایطی این شاخص ها زمینه ایجاد روابط قوی استراتژیک بین ایران و روسیه شد اما با این حال میتوان فاکتورهایی را برشمرد که از تبدیل این شاخص ها به یک اتحاد بلند مدت جلوگیری میکند.

اول اینکه ایرانی ها به روس ها بی اعتمادند. آنها عصبیت های تاریخی بین ایران و روسیه در قرن 19 را فراموش نکرده اند. روسیه از بسیاری ازتحریم ها علیه ایران در خلال بحران های برنامه هسته ای تهران حمایت کرده است.

روسها همچنین دوستی شان را با ایران زمانی که فرصتش ایجاد شود فروخته اند. در سال 2010 روس ها ارسال محموله اس-300 را به ایران در حالی که توافق انجام شده بود و ایران هزینه آن را پرداخته بود متوقف کردند. هیچ وقت معلوم نشد چه توافقی بین روسیه و آمریکا در آن زمان انجام گرفت اما مجله سیاست خارجی دراین رابطه در مقاله ای با عنوان "چطور تیم اوباما روسیه را برای عدم فروش تسلیحات به ایران قانع کرد" نوشت: تصمیم روسیه بخشی از باز تعریف سیاست های دولت اوباما در قبال روسیه بوده است.

همان طور که گفته شد رابطه بین ایران و روسیه بر مبنای اعتماد نیست بلکه بر مبنای منافع مشترک آنهاست. برای مثال اگر چه آمریکا و اسرائیل هم پیمان یکدیگرند اما به هم اعتماد ندارند. جاسوسان آمریکا در اسرائیل حضور دارند و برعکس.

دوم اینکه میتوان ادعا کرد روسیه و ایران انگیزه های متفاوتی در سوریه دارند. علی رغم اینکه این گزاره درست است ما منافع استراتژیک ایران و روسیه در سطوح بالا همپوشانی دارد.

در نتیجه تقابل روسیه و ایران با آمریکا در حوزه هژمونی آمریکایی که با منافع مسکو و تهران و همچنین منافع واگرای کاخ سفید و متحدان منطقه ایش تقویت شده است در آینده نزدیک قابل حل شدن نیست. علاوه براین درگیری روسیه و غرب در اوکراین به گره کوری تبدیل شده که هیچ راه حلی برای آن وجود ندارد

در نهایت اینکه فکر کنیم اتحاد ایران و ر وسیه درآینده قدرت مند باقی خواهدماند، تئوری امن تری به نظر میرسد.