زنان برای اولین بار کاندیدای دبیر کلی سازمان ملل شدند

مجموعه: اخبار بین الملل

تاریخ انتشار : پنج شنبه, 19 فروردين 1395 08:00

آنچه این دوره از انتخاب این سمت بزرگترین سازمان جهانی را به نسبت دوره های گذشته متفاوت تر و جذاب تر با نگرشی مترقی تر کرده است، نه این است که همه کشورها می توانند نامزد معرفی کنند و نه این است که روند غیر دموکراتیک و مبهم انتخاب دبیر کل از گذشته متفاوت شده که البته تفاوتی نکرده، بلکه این است که زنان نیز این حق را کسب کردند که متصدی این پست و حتی دبیر کل سازمان ملل شوند. در همین رابطه مهدی مطهری نیا کارشناس مسائل بین الملل در گفت و گو با «ابتکار» اظهار کرد: این نوع نگاه در قرن 21 برای سازمانی جهانی امری مترقی، برابری خواهانه، مبارک و میمون است، اما لزوما به معنای رخت بستن خشونت و جایگزینی لطافت و دموکراتیک شدن کل سیاست جهانی نخواهد بود. چرا کلینتون نمونه خوبی برای این امر است.

بعد از جنگ جهانی دوم تمام دبیر کل های سازمان ملل مرد بوده اند. این انتخاب غیردموکراتیک و تحت تاثیر اعضای دائم شورای امنیت و به صورت کاملا مبهم برای این سمت صورت می گرفت. اخیرا و در سال گذشته و در دور جدید انتخاب دبیر کل این سازمان جهانی بر اساس نامه مشترک رئیس دوره ای شورای امنیت و رئیس مجمع عمومی و همچنین تصویب قطعنامه ای از بازنگری در انتخاب دبیر کل سخن رانده می شود. از جمله اینکه همه کشورهای می توانند نامزد معرفی کنند و مهمتر اینکه زنان می توانند متصدی این پست شوند. اما آنچه نمایان است زیربنای غیردموکراتیک این انتخاب دست نخورده باقی مانده و بازنگری جدید و حق داشتن زنان برای انتصاب در این پست با وجود میمون بودن و پیشرفت تغییری در روند کلی این سازمان نخواهد داد. در همین رابطه با مهدی مطهری نیا کارشناس مسائل بین الملل گفت و گو کردیم.

تفاوت قائل شدن برای زن و مرد متعلق به سده های گذشته است
مهدی مطهری نیا کارشناس مسائل بین الملل در همین رابطه اظهار کرد: من بر این باورم چنین پرسش هایی که انتخاب یک زن به عنوان دبیر کل سازمان ملل می تواند چهره زمخت مردانه سیاست را تغییر دهد و حرکت به سمت چهره سیاست نمایش داده شود، فاقدبه روز آوری اندیشه های سیاسی است.

اساسا این پرسش ناشی از آن است که ما از روند تحولات جهان از نظر اندیشه ورزی تا حدود زیادی عقب مانده ایم. اینکه ما هنوز در قرن 21 به اختلاف جنسیتی می اندیشیم و مرد را زمخت و زن را ظریف می پنداریم و به این دلیل شایستگی های مختلفی برای آنها قائلیم ریشه در اندیشه های دهه ها و حتی سده های گذشته دارد. به این دلیل که زن موجودیتی ظریف دارد و مرد دارای استخوان بندی درشت و روحیات زمخت در عرصه سیاسی است نمی توان گفت که روی کار آمدن زنان به جای مردان در این عرصه موجب تغییر در سیاست های زمخت و خشن می شود. مرد و زن هر دو در صحنه سیاست دارای موجودیتی تعیین کننده هستند و وجوه تشابه آنها بسیار بیشتر از اختلاف آنهاست.

مذکر و مونث بودن همانگونه که برای تولید مثل ضرورت دارد و دارای ارزش برابرند در عالم واقعیت و سیاست برابرند و لذا بر اساس آموزه های اسلامی هم همه مومنان برابر در نظر گرفته شده اند. حتی از نگرش اسلامی تفاوتی از این نظر وجود ندارد و اندیشمندان معارف سیاسی این امر را باید بیشتر مورد توجه قرار دهند.

دبیر کلی یک زن نشانگر پیشرفت برابری، برادری، مبارک و میمون است
این استاد دانشگاه ادامه داد: از این منظر چه مردان سر کار باشند و چه زنان تفاوتی در ماهیت امر نمی کند و آنچه مهم است شایستگی کنشگران از زن و مرد در این عرصه است نه جنسیت آنها. حال اگر یک زن این پست را بگیرد نشانگر پیشرفت، برابری، برادری و امری مبارک و میمون است. از این رو زن و روی کارآمدنش و بها دادن به این امر می تواند قانون شایسته ای در سازمان ملل باشد.

انتخاب یک زن به عنوان دبیر کل لزوما به معنای تغییر چهره سیاست جهانی نیست
کارشناس مسائل بین الملل در ادامه با تاکید بر برابری جنسیتی گفت: اما باید توجه داشت که انتخاب یک زن ضرورتاً نشانی از انتقال سیاست های زمخت مردانه به سیاست های لطیف و نرم زنانه نخواهد بود. نمونه آن در انتخابات آمریکا وجود دارد و قابل مشاهده است. سندرز از لحاظ جنسیتی مرد است و کلینتون زن است، اما سندرز به نسبت کلینتون سیاست های نرم و لطیف تری در عرصه سیاست های داخلی و جهانی دارد. بنابراین نمی شود با جنسیت به قضاوت در عرصه سیاست پرداخت. آنچه در دوره و وضعیت کنونی اهمیت دارد این است که انتخاب یک زن به عنوان دبیرکل بزرگترین سازمان جهانی امری خوب، مترقی است و ناگفته نماند می تواند برداشت لطیفی از عالم سیاست به ذهن متبادر کند. این امر نشانگر نگاهی برابر به جنسیت در پست های کلیدی جهان است اما نمی تواند الزاما نشانگر تغییر در چهره جهانی سیاست باشد.

کاندیداهای زن برای سمت دبیر کلی سازمان ملل
چهار زن کاندیداتوری خود را برای سمت دبیرکلی سازمان ملل اعلام کردند. آخرین آنها هلن کلارک نخست وزیر پیشین نیوزیلند، روز دوشنبه 16 فروردین برای تصدی این پست اعلام کاندیداتوری کرد. پیش از هلن کلارک هفت نفر کاندیداتوری خود را اعلام کردند که از میان آنها سه زن دیده می شود. ایرینا بوکووا، دبیرکل کنونی یونسکو از بلغارستان، وسنا پوسیچ، وزیر امورخارجه پیشین کرواسی، و ناتالیا قرمان، وزیر خارجه قبلی مولداوی، در این دوره، برخی دیپلمات های سازمان ملل و همچنین روسیه می گویند نوبت شرق اروپاست که دبیر کلی سازمان ملل را به عهده بگیرد.

شانس کاندیدای نیوزلندی بیشتر است
با فرض اینکه در این دوره یک زن می تواند دبیر کل سازمان ملل شود و تاکید بر اروپای شرقی است، مهدی مطهری نیا در پاسخ به اینکه با این فرض کدام یک از این کاندیدا ها شانس بیشتری دارند گفت: در میان زنانی که تاکنون اعلام آمادگی تصدی این پست را داشته اند، می توان این گونه پیش بینی کرد که شانس کاندیدای نیوزلندی بالاتر از همه است. به این دلیل که روسیه و کشورهای اروپای شرقی به همراه نگرش های لیبرالیستی و فمینیستی در غرب، حامی انتخاب یک دبیرکل زن خواهند بود، ولی از طرف دیگر روسیه تنها کشور اروپای شرقی است که حق وتو دارد و احیانا چین با آن همراه شود که بعید به نظر می رسد. ولی در همین حال انتخاب یک زن به عنوان یک خواست گسترده تر مورد توجه قرار می گیرد و به تبع شانس زن نیوزلندی افزایش می یابد.

دبیرکل های سازمان ملل و روند انتخاب آنها و چند نکته
هشت دبیر کل سازمان ملل از سال 1945 یعنی 70 سال گذشته تاکنون مرد بوده اند. تریگوه لی از نروژ (غرب اروپا و دیگر کشورها)، داگ هامرشولد از سوئد (غرب اروپا و دیگر کشورها)، او تانت از میانمار (آسیا)، کورت والدهایم از اتریش (غرب اروپا و دیگر کشورها)، خاویر پرز دکوئیار از پرو (آمریکای لاتین)، پطرس غالی از مصر (آفریقا) و کوفی عنان از غنا (آفریقا) و بان کی مون از کره جنوبی تاکنون سمت دبیرکلی سازمان ملل متحد را برعهده داشته اند.

منشور سازمان ملل درباره روند انتخاب دبیر کل تاکنون بسیار مبهم بوده و می گوید دبیر کل باید از جانب مجمع عمومی و به توصیه شورای امنیت انتخاب شود. به این صورت که دبیر کل از سوی اعضا دائم شورای امنیت انتخاب و از سوی ده عضو دیگر شورای امنیت و مجمع عمومی تایید می شود. هر یک از پنج عضو شورای امنیت می توانست با استفاده از حق وتو، از نامزدی و معرفی یک فرد خاص جلوگیری کند و به همین دلیل (نداشتن شفافیت و اختیارات ویژه اعضا دائم شورای امنیت)چنین روندی از سوی بسیاری از کشورها و دیپلمات های سازمان ملل مورد انتقاد بود، چرا که هیچ شانسی برای مشارکت در این انتخاب برای آنها باقی نمی گذاشت. مشارکت دیگر کشورها تنها جنبه نمادین داشت و توافق پنج عضو دائم شورای امنیت شر اصلی بود.

در دور اخیر انتخاب دبیر کل، سامانتا پاور نماینده آمریکا و رئیس دوره ای شورای امنیت و مونز لیکتوفت، نماینده دانمارک و رئیس دوره ای مجمع عمومی در سال گذشته میلادی در نامه ای به تمامی اعضای سازمان ملل روند انتخاب دبیر کل را تشریح و از همه کشورها دعوت کردند در این روند مشارکت کنند. در این نامه بر اهمیت شفافیت و فراگیری در روند انتخاب دبیر کل سازمان ملل تاکید شد و گفته شد که کشورهای عضو می توانند زنان را مانند مردان برای نامزدی این سمت معرفی کنند. در همین راستا پیش نویس قطعنامه سالانه ای در سازمان ملل در حال تدوین است که 193 کشور جهان حق اعلام نظر در انتخاب دبیر کل این سازمان را داشته باشند. تنها اهمیت نامه مذکور تاکید بر تساوی حقوق زن و مرد است.

چیزی تغییر می کند؟
دو مورد که روی آن تاکید شده و بر تغییر روند انتخاب دبیر کل سازمان ملل مانور داده شده عبارتند از اینکه؛ اول همه کشورهای جهان می توانند در معرفی کاندیداها و انتخاب دبیر کل مشارکت کنند، دوم اینکه زنان مانند مردان در این دوره از این حق برخوردار شدند. اینکه یک زن می تواند رهبری سازمان ملل را برعهده بگیرد مترقی و نشانه ای از پیشرفت در نوع نگاه به زن در مدیریت پست های کلیدی جهانی است، امری که در خیلی از کشورهای جهان نادیده گرفته می شود و چنین دیدگاهی وجود ندارد و در برخی کشورها این امر پذیرفته شده است.

اما اگر در راستای برابری جنسیتی و نوع بشر به مرد و زن نگاه شود، بازهم باید برابر به مسئله نگریسته شود.

به این معنا که مدیریت یک زن با وجود دموکراتیک بودن لزوما به معنای تغییر بنیادین در امور سیاسی و اقتصادی دنیا نبوده و نخواهد بود. تفاوت واقعی و آنچه از همه دموکراتیک تر است نوع نگاه به اقتصاد و آزادی های سیاسی و امر انسانی است. همانقدر که یک مرد می تواند خشن، دیکتاتور، وابسته و انحصار طلب باشد یک زن هم می تواند دارای این خصیصه باشد. از سوی دیگر همه کشورها می توانند در انتخابات و معرفی نامزد دبیر کلی مشارکت کنند اما بازهم هیچ اتفاق بنیادین در روند غیره دموکراتیک انتخاب دبیر کل حاصل نمی شود و آنچه که می ماند همان روند گذشته است، یعنی حق وتوی پنج عضو دائم شورای امنیت در انتصاب گزینه مورد نظر و تایید آن از سوی دیگر کشورهای عضو سازمان ملل. مهدی مطهری نیا نیز بر این باور است که تنها مشارکت همگانی شده و این تغییر در حد نظر خواهی است و انتخاب کننده نهایی، اتفاق آرا میان اعضا دائم شورای امنیت است.

 اخبار  بین الملل  -  ابتکار