توافق هسته‌ای به مجلس برود یا نه؟
- مجموعه: اخبار سیاسی و اجتماعی
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25
توافق هسته‌ای به مجلس برود یا نه؟
مصوبات شورای امنیت معاهده بین‌المللی نیست
گفتاری از: علی میریوسفی*
شورای امنیت یکی از ارکان اصلی سازمان ملل متحد است. بر اساس حقوق بین الملل، به طور معمول کشورها سعی بر این دارند که طبق منشور، مصوبات این شورا را رعایت کنند. از این رو بعضا زمینه های سیاسی قطعنامه های این شورا حایز اهمیت خواهد بود. آنچه به تصمیمات شورا ختم می شود، عکس ساختار موجود شوراست. در واقع تصمیمات سیاسی است که بار حقوقی داشته و اکثر کشورها سعی بر رعایت آن دارند.
قطعنامه سند فرادستی بدون نیاز به مصوبه مجالس ؟
از طرف دیگر موضوع تعارض قوانین داخلی و خارجی، موضوعی است که همواره مورد توجه است. به عبارتی این پرسش مطرح می شود که اگر قوانین بین المللی با قوانین داخلی کشورها در تعارض باشد، چه وضعیتی پیدا می کند؟ در واقع قانون اساسی اکثر کشورها این وضعیت را تعیین می کند. گاه در این باره سکوت می کنند یا به مراجع ذی صلاح ارجاع می دهد. در مورد خاص آمریکا، این موضوع به صراحت مطرح شده که بالاترین قانون، قانون اساسی آمریکا بوده و در رده دوم، قوانین فدرال، دستورالعمل های اجرایی رییس جمهور و قوانین بین المللی قرار داد. رده سوم نیز به قوانین ایالتی و دستور العمل های اجرایی فرماندار اختصاص دارد. از این رو مساله تعارض قوانین باید در هر کشوری به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد. در مورد آمریکا قوانین بین المللی هم عرض با قوانین فدرال، آن هم به شرط عدم نقض قانون اساسی معتبر است. از این رو زمانی که قانونی هم عرض قرار گیرد، همواره قانون متاخر مقدم بر قوانین قبلی است. بر اساس قانون اساسی آمریکا، اگر قانون بین المللی جدیدتر باشد، یا می تواند هم عرض قوانین قبلی باشد، یا آن را تکمیل، یا اصلاح یا حتی نقض کند. در پاسخ به این پرسش که آیا مصوبات شورای امنیت یا معاهدات بین الملل می تواند با قوانین داخلی تعارض داشته باشد؟ باید مشاهده کرد که اولویت قوانین هر کشور به چه نحو تعریف شده و از چه مکانیزمی برخوردار است؟ در مورد معاهده بین المللی نیز یقینا مصوبات شورای امنیت معاهده بین المللی نیست. تعریفی برای معاهده بین المللی وجود دارد مبنی بر اینکه از دو یا چند طرف که مذاکراتی را انجام داده و توافق می کنند و در نهایت به متن مشترک می رسمد که بر حسب قوانین هر کشور متفاوت است. بدین صورت که در برخی کشورها مانند ایران و آمریکا معاهده های بین المللی باید به تصویب مجالس رسیده و برخی کشورها چنین الزامی را ندارند.
قطعنامه جلوگیری از اقدام داوطلبانه و سوق به اجبار حقوقی؟
موضوع دیگر اجرای قطعنامه است و اینکه آیا این قطعنامه دست دولت ها را برای اجرای داوطلبانه می بنندد و به اجبار حقوقی سوق می دهد، یا نه؟ در این باره باید به مکانیزم، ضمانت اجرایی و زبان مورد استفاده در قطعنامه سازمان ملل توجه شود. گاهی موارد یک اظهار نگرانی ساده و برخی موارد توصیه اکید به کشورها است. در مواردی نیز از کشورها درخواست می شود و پاره ای موارد نیز مکانیزم ها ضمانت اجرایی پیاده می کند. برای مثال کمیته ای که به منظور نظارت بر حسن اجرای موضوع تشکیل می شود، به دنبال آن خواهد بود که اگر توافق نقض شد، چه تبعاتی می تواند داشته باشد. این مساله مهمی است. به طور معمول بسیاری از کشورها می توانند مصوبات شورای امنیت را قبول یا رد کنند. اما با این حال مصوبات شورای امنیت از کشورها می خواهد موضوع مورد نظر را رعایت کنند. آنچه تحت عنوان قطعنامه برنامه هسته ای ایران به تصویب رسید و مورد بحث فراوان نیز قرار گرفت، به دنبال آن بیانیه ای از سوی ایران منتشر شد که بر اساس آن ایران اعلام کرد قطعنامه را قبول نداشته و خود را ملزم به رعایت چنین مصوبه ای نمی کند. اما به مابقی کشورها توصیه و خواسته شده موضوع مورد بحث را رعایت کنند.
* مدیر گروه مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات بین المللی وزارت خارجه، رییس دفتر سابق مطبوعاتی هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل و عضو هیات ایرانی مذاکره کننده هسته ای
اخبار بین الملل - دیپلماسی ایرانی
