لاریجانی: پیشرفت و پسرفت جوامع در پناه عقل رخ می‌دهد

مجموعه: اخبار سیاسی و اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

به گزارش ایسنا ، علی لاریجانی در نطق پیش از دستور خود در آغاز جلسه علنی امروز مجلس،‌ اظهار کرد: میلاد مسعود امام رضا (ع) را به ملت عزیز و نمایندگان تبریک و تهنیت می‌گویم. افتخار ما ایرانیان این است که میزبان این ولی خدا هستیم. شرایط سیاسی و فرهنگی که در زمان امام رضا (ع) و پدر بزرگوار ایشان قرار داشت جدای از سلطه دیکتاتوری خلفای عباسی،‌ جریان‌های فکری و فرهنگی آن زمان بود که نوع اقدامات امام را می‌توان در این بستر تاریخی مورد ارزیابی قرار داد و شاید بهترین هدیه برای پاسداشت حضرت، فهم سلوک فکری آن ولی خدا باشد.

او ادامه داد: عصر امام رضا (ع)،‌ طوفانی‌ترین عصری بود که شرایط مختلف فکری برای مکتب تشیع به وجود آمده بود. کیفیت شهادت امام موسی بن جعفر (ع) زمینه پیدایش و رشد فرقه واقفیه را ایجاد کرده بود که خود آن مسلکی بود که امام با آن مبارزه می‌کرد. جریان دیگر فکری که به وجود آمده بود غالیان (اهل غلو) بودند که امام (ع) در زمان‌های مختلف با آنها مواجهه می‌نمود.

لاریجانی افزود: از طرف دیگر فعالیت مترجمان بود که در آن زمان در پایان دوره بنی امیه و ابتدای دوره بنی عباس فضایی که به وجود آمد که افکار سایر ملل ترجمه شود و در جامعه مسلمان پخش شده بود. همین امر برخی از انحرافات فکری را در جامعه به وجود آورده بود. از طرفی آزادی سیاسی همراه با کار فرهنگی تضعیف بنی‌امیه و ابتدای روی کار آمدن بنی عباس در جامعه شروع شدن بود شرایط را به گونه‌ای رقم زد که جریان‌های فکری مختلف رشد کردند. لذا در آن زمان با فرقه‌های مختلف فکری مواجه هستیم.

او خاطرنشان کرد: حادثه دیگری که تأثیرگذار بود این بود که در زمان سقوط بنی امیه، بنی عباس خود را طرفدار اهل بیت (ع) معرفی می‌کرد. لذا عده زیادی از روی کار آمدن بنی عباس حمایت کردند. اما وقتی بنی عباس سر کار آمد مشاهده کردند اینها در زورگویی و مخالفت با اهل بیت (ع) دست کمی از بنی امیه ندارند. به همین جهت جریان‌های مختلف انقلابی علیه آنها سر برافراشتند. زیدیه و علویان گروه‌هایی بودند که علیه بنی عباس قیام کردند. یعنی شرایط زمانه شرایط پرغلیانی از لحاظ انقلاب‌های مردمی بود.

لاریجانی همچنین گفت: از طرف دیگر مأمون از نظر فکری گرایش اعتضادی و عقل‌گرا داشت. لذا بحث پیرامون اعتقادات و عقاید مختلف را دامن می‌زد. شاید هم جنبه سیاسی داشت چرا که می‌خواست شرایط فرهنگی جامعه آشفته‌تر شود. لذا حتی فرقه‌های مختلف کلامی غیرمسلمان را هم پروبال می داد تا عقاید خود را مطرح کنند. بنابراین مجادلات فکری و فرهنگی در ‌آن زمان دایر شده بود.

رئیس مجلس خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی باید رفتار و سلوک امام رضا (ع) را از نظر تفکر و مشی فکری مورد ارزیابی قرار داد. یعنی هم مبارزه با مأمون که از نظر سیاسی یک فرد سیاس و پیچیده بود و از طرفی آشوب‌های سیاسی و مختلف در بخش‌های گوناگون کشور علیه حکومت به وجود آمده بود و از طرف دیگر افکار مختلف از فرهنگ‌های گوناگون از طریق ترجمه آثار سایر دول دایر شده بود و لذا دامنه مهاجهه فکری گسترده شده بود. از طرفی هم جریان‌های انحرافی مثل واقفیه و اهل غلو هم حضور داشتند.

لاریجانی تأکید کرد: امام رضا (ع) در این شرایط فرهنگی هم تألیفات مختلفی انجام داد و هم مناظرات مختلفی انجام داد که از تفکر توحیدی و بحث‌های عقلانی مهم مشحون است و هم روایات مختلفی از ایشان نقل شده است که معارف اهل بیت (ع) را در بین مسلمانان مستحکم می‌کرد.

او ادامه داد: برخی از رسائلی که به ایشان منتسب است مثل رساله ذهبیه در فقه رضوی و صحیفه‌الرضا و در کنار آن مناظرات مختلف که نکات بسیار ارزشمند کلامی و علمی در ‌آنها نهفته است. در این میان روایاتی هم از ایشان نقل است که بسیار جذاب و برخی از روش فکری امام را نشان می‌دهد. در تمام اینها می‌توان یک برداشت مهم داشت. چون زمانه‌ای بود که تکیه به عقل و مجادلات عقلانی در آن زمان رایج بود امام توجه به عقل و جایگاه عقل در مکتب اهل بیت را مبنا قرار دادند و تلاش می‌کردند مسیر عقل‌گرایی را در طریق دین و عقل به کمال برسانند. لذا چه در مناظرات و چه در روایاتی که از ایشان نقل است این بستر عقلانی را شاهد است.

رئیس مجلس در ادامه نطق خود به روایاتی از امام رضا (ع) اشاره کرد و گفت: ایشان می‌فرمایند دوست هر انسانی عقل اوست و دشمن او جهل اوست. در روایت دیگری می‌فرمایند بهترین عقل این است که انسان خودش را بشناسد. همچنین از امام رضا (ع) در مورد حجت بر مردم سوال شد؛ امام فرمودند عقل است که انسان از طریق عقل خداوند را می‌شناسد و او را تصدیق می‌کند و از دروغ پرداز بر خدا آگاهی پیدا می‌کند و او را تکذیب می‌کند.

لاریجانی افزود: امام (ع) می‌فرمایند به دینداری که عقل ندارد اعتنایی نیست. سپس امام فرمود خداوند عقل را خلق کرد به او گفت پیش‌آ؛ چنین کرد. سپس گفت بازگرد؛ پس گفت به عزت و جلالم هیچ چیزی را به خوبی تو خلق نکردم. به وسیله تو پاداش می‌دهم، به وسیله تو کیفر می‌دهم. بدان معناست که پیشرفت و پسرفت جوامع در پناه عقل رخ می‌دهد.

رئیس مجلس به روایت دیگری از امام رضا (ع) اشاره و عنوان کرد: سپس روایت دیگری از امام رضا (ع) در باب عقل وجود دارد که بسیار مهم است. ایشان می‌فرمایند عقل فرد مسلمان کامل نشود تا وقتی که 10 ویژگی در او باشد: 1- به خیر او امید رود، 2- دیگران از بدی او آسوده و ایمن باشند، 3- خیر اندک دیگری را بسیار شمارد،4- نیکی بسیار خود را اندک بشمارد، 5- از طلب حوائج دیگران دلگیر نشود، 6- از طلب علم در طول عمر خود خسته نشود، 7- فقر و تهیدستی در راه خدا را بر توانگری بیشتر بپسندد، 8- خواری در راه خدا را از بزرگی در نزد دشمن خدا خوش‌تر دارد، 9- گمنامی برای او رغبت‌انگیز تر از بلندآوازگی باشد. سپس امام (ع) فرمود ویژگی دهم بسیار مهم است، پرسیدند آن چیست؟ امام فرمود کسی را نبیند مگر آنکه گوید از من بهتر و پارساتر است.

وی تأکید کرد: این تعابیری است که در روایت بسیار مهم امام رضا (ع) در باب عقل و توجه به عقل و عقلی که انسان را رهنمون به حق و دین می‌کند بیان شده است. روایت اعجاب برانگیز دیگری از امام (ع) است که هم برای فرد و هم برای جامعه بسیار هویت ساز است. امام رضا (ع) فرمود 7 چیز در صورتی که بدون 7 چیز دیگر باشد، باعث استهزاء و مسخرگی است. 1- آن کس که به زبان از خدا مغفرت می‌طلبد اما در دل گناه کردن پشیمان نباشد،‌ 2- آن کس که از خدا طلب توفیق می‌کند اما جهد و تلاش ننماید، 3- آن کس که هوشیاری و احتیاط بجوید اما پرهیز نکند، 4- آن کس که از خدا طلب جنت کند اما در سختی‌ها شکیبا نباشد، 5- آن کس که از آتش دوزخ خدا پناه جوید اما ترک شهوات ننماید، 6- آن کس که به یاد مرگ افتد اما خود را مهیای آن نسازد و 7- آن کس که خدا را یاد کند اما به دیدار او شائق نگردد.

لاریجانی تصریح کرد: این دو روایت مهم نشان می‌دهد زندگی و سلوک مسلمانان مسیر روشنی است که باید آن را از درون معارف اهل بیت (ع) جست‌وجو کرد.
 
 اخبارسیاسی - ایسنا