سایر کشورهای منطقه در مقایسه با ایران از نظر فساد چه وضعیتی دارند؟

مجموعه: اخبار سیاسی و اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

نظام بانکی کشور دارای سیستم های پیشرفته ضد پولشویی است و در همین رابطه اقدامات لازم در حال انجام است و در صورتی که موارد مشکوکی در زمینه پول های کثیف به انتخابات مشاهده شود به طور حتم با آن برخورد شده و پیگیری های لازم انجام می شود. این بخشی از سخنان "ولی الله سیف" رییس کل بانک مرکزی در گفتگو با ایرنا از آغاز رصد این بانک برای جلوگیری از ورود پول های کثیف به انتخابات اسفند امسال بود.

البته رییس بانک مرکزی نخستین کسی نیست که درباره وجود پول های کثیف در ایران گفته است. پیش از او در اوایل سال جاری، "عبدالرضا رحمانی فضلی" وزیر کشور از وجود این پول های در انتخابات گفته بود که با اعتراض نمایندگان محافظه کار مواجه شد. اوبا حضور در صحن علنی مجلس در همان زمان گفت که سوء برداشت از سوی رسانه ها از اظهارات او صورت گرفته است در حالی که قصد وی تنها هشدار بوده است.

 با این حال، بیان دوباره این موضوع از سوی رییس بانک مرکزی نشان می دهد که عمق معضل فراتر از صرف الزامی بودن هشدار است و گویا فساد مرتبط با پول های کثیف ریشه دارتر از این حرف هاست. اما پرسشی که پیش می آید آن است که پول کثیف یا "پول سیاه" چیست؟ می توان شاخص هایی را برای سالم بودن فعالیت های اقتصاد در یک کشور در نظر گرفت که در صورت فقدان و کمبود آن پول کثیف رواج پیدا می کند: پرداخت مالیات، ثبت در دفاتر حسابداری اشخاص و شفاف بودن ماهیت معامله مطابق قانون.
 
در صورتی که پول و درآمدی وجود داشته باشد که مالیات آن پرداخت نشده باشد به آن پول سیاه یا پول کثیف گفته می شود. مالیات نخستین شاخص برای تمیز بودن پول است که متاسفانه به دلیل فقدان سیستم کارآمد دریافت مالیات و تنظیم آن در سال های گذشته ایران از این نظر ضعف زیادی داشته و به همین خاطر است که دولت روحانی درصدد است تا درآمدهای مالیاتی را افزایش دهد و در راستای شفاف تر و پاسخگوتر کردن دولت و فعالان اقتصادی گام بردارد. نکته دوم که به عنوان شاخصی مهم در نظر گرفته می شود ثبت درآمد است. هر درآمدی که به ثبت نرسیده باشد اصولا از منظر معیارهای بین المللی پول سیاه نامیده می شود. در پایان شفاف بودن هر درآمد و قانونی بودن آن نشانه ای از تمیز بودن پول است که متاسفانه در ایران طی دهه های متمادی به سبب قانون گریزی ها و قانون شکنی های متعدد این مسائل مورد غفلت قرار گرفته اند.

اما آیا این تنها ایران است که رواج "پول های کثیف" در آن و کمبود شفافیت اقتصادی سبب رونق فساد شده است ؟ وضعیت کشورهای دیگر منطقه در این باره چگونه است؟

به تازگی نهاد شفافیت بین المللی گزارشی را منتشر کرده که در آن اشاره شده که ترکیه از نظر نظارت بر چگونگی تامین نیازهای مالی احزاب سیاسی آن کشور شکست خورده است. دوشنبه این هفته، این نهاد بی المللی ضمن ابراز گلایه نسبت به "فقدان ابزارهای قانونی مناسب برای نظارت بر تامین مالی احزاب سیاسی و نامزدهای پیش از برگزاری انتخابات" اشاره کرده که تنظیم مالی سیاسی احزاب جزو لاینفک یک رقابت سیاسی دموکراتیک محسوب می شود. در گزارش آمده است که احزاب سیاسی و نامزدهای انتخاباتی باید هم درباره میزان و حجم و هم درباره منشا دریافت پول ها به مردم گزارش ارائه دهند.

 در این گزارش اشاره شده که تنها تعداد کمی از نامزدهای انتخاباتی در ترکیه میزان دارایی ها و بودجه های در نظر گرفته شده شان برای مبارزات انتخاباتی را اعلام کرده اند. در این گزارش از موضوع موجود در ترکیه به عنوان "تناقضی برای دموکراسی ترکیه" یاد شده و آمده است:"تقریبا تمام کشورهای اروپایی و امریکای شمالی گزارش بودجه و کمک های مالی به احزاب و سیاستمداران شان به روی عموم باز است. در حالی که در ترکیه تنها در صورت صدور مجوز از سوی دستگاه قضایی برای تحقیق قانون این امر امکان پذیر است".

اما نگاهی به وضعیت در سایر کشورهای منطقه نشان می دهد که به جز معدود کشورهایی در خاورمیانه سایر کشورهای آن منطقه از فساد و عدم شفافیت و پاسخگویی مالی رنج می برند. امتیاز و رتبه منطقه ای ایران از نظر میزان شفافیت و فساد در شاخص شفافیت بین المللی 27 است و در مقایسه با 175 کشور جهان رتبه 136 از آن ایران است که میزانی بسیار نامطلوب قلمداد می شود. در مقایسه با ایران در سطح منطقه ای امتیاز سایر کشورهای بدین شرح اند: امارات متحده عربی: 70 و رتبه جهانی 25، قطر: 69 و رتبه جهانی 26، رژیم اسرائیل: 60 و رتبه جهانی 37، بحرین: 49 و رتبه جهانی 55، اردن: 49 و رتبه جهانی 55، عربستان سعودی: 49 و رتبه جهانی 55، عمان 45 و رتبه جهانی 64، کویت: 44 و رتبه جهانی 67، تونس: 40 و رتبه جهانی 79، مراکش: 39 و ربته جهانی 80، مصر: 47 و رتبه جهانی 94، الجزایر: 36 و رتبه جهانی 100، لبنان 27 و رتبه جهانی 136، سوریه: 20 و رتبه جهانی 159، یمن 19 و رتبه جهانی 161، لیبی 18 و رتبه جهانی 166، عراق: 16 و رتبه جهانی 170، سودان 11و رتبه جهانی 173.

 همان گونه که مشاهده می شود امارات متحده عربی، قطر، اسرائیل، بحرین، اردن و عمان از نظر میزان شفافیت در مقایسه با دیگر کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، لبنان، سوریه و عراق وضعیت بهتری را دارند.
 
اگر وضعیت فساد و عدم شفافیت در کشورهای خاورمیانه در کنار شاخص ها و آمارهای مشابه در کشورهای غربی گذاشته شود تصویر بهتری از این موضوع را ارائه می دهد که توسعه سیاسی در نظام های دموکراتیک گره خورده و به هم پیوسته با میزان شفافیت اقتصادی، مالی و اداری است.

 برای مثال، آمار میزان شفافیت در برخی از کشورهای اروپایی بدین شرح اند: دانمارک امتیاز 92، رتبه جهانی یکم، فنلاند 89 و رتبه جهانی سوم، سوئد 87 رتبه جهانی 4، نروژ 86 و رتبه جهانی 5، سوئیس 86 و رتبه جهانی 5، هلند 83 و رتبه جهانی 8 و میزان فساد هر چه از اروپای شمالی و مرکزی به سمت جنوب اروپا حرکت می کنیم بیش تر می شود: یونان 43 و رتبه 69، اسپانیا 60 و رتبه جهانی 47 و این وضعیت در کشورهای شرق اروپا به مراتب بدتر است کشورهایی که سابقه نظام های سیاسی بسته و غیر دموکراتیک و عدم شفافیت تاریخی را داشته اند: رومانی 43 و رتبه جهانی 69 و بلغارستان، کرواسی و اسلوونی نیز به همان ترتیب.

 نگاهی به این آمار و ارقام نشان می دهد در کشورهای اسکاندیناوی در قاره اروپا به سبب وجود عواملی چون دموکراتیک بودن نظام سیاسی، پاسخگو بودن آن به شهروندان، وجود نظام کارآمد اخذ مالیات و متعهد بودن شهروندان به پیروی از قوانین و مقررات آن و مهم از همه قانونمداری از جمله علل مطلوب بودن شاخص عدم فساد و شفافیت در آن کشورها محسوب می شوند.

 اخبار  سیاسی  -  خرداد /پژمان پارسی پور