مینو خالقی : آیت‌ا... هاشمی الگوی صبر سیاسی در دوران معاصر
- مجموعه: اخبار سیاسی و اجتماعی
- تاریخ انتشار : یکشنبه, 26 دی 1395 07:16
بعد از فقدان حضرت آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی، آنچه بر شیفتگان ایشان می‌گذرد، جز افسوس بر جفایی که در سال‌های اخیر بر ایشان رفت، نیست. وقتی در اردیبهشت ۹۲ صلاحیت ایشان برای نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری رد شد، نزدیکان آیت‌ا... هاشمی حیرت‌زده بودند، اما ایشان در کمال آرامش فرمودند که شورای نگهبان باری سنگین را از روی دوش من برداشت.
با این حال، تنها کسانی حال آن روزهای آیت‌ا... را درک می‌کنند که خود نیز بعد از کسب رای مردم، ردصلاحیت شده باشند. در این میان، شاید زنی که قرار بود جوان‌ترین نماینده مجلس دهم باشد، بیش از دیگران بتواند از این «درد مشترک» بگوید و بنویسد. «مینو خالقی» منتخب مردم اصفهان در انتخابات اسفند ۹۴، در گفت‌وگو با «آرمان امروز» از آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجاني می‌گوید و از دیداری که بعد از ردصلاحیتش با آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی داشت و از آنچه از امیرکبیر زمان آموخته است.
شما و آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی یک تجربه مشترک دارید که کام مردم را تلخ کرد: «رد صلاحیت». آیت‌ا... هاشمی در واکنش، طریق صبر پیشه کردند و شما نيز چنین کردید. از منش زندگانی و روش سیاسی ایشان چه درس‌هایی آموختید؟
اول آنکه، مسلما میزان و درجه این ردصلاحیت‌ها یکسان نیست. توضیح امر واضح می‌دهم، اما لازم می‌دانم اشاره کنم که او بزرگمرد تاریخ سیاسی معاصر این کشور است با شصت سال و بیشتر، سابقه فعالیت سیاسی و یار دیرین حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری و من، جوانی در ابتدای مسیر سیاست، که ایشان و بزرگان این نظام در بسیاری زمینه‌ها، الگوی سیاسی همنسلان من هستند. بیشتر خاطرات و اندوخته‌های ذهنی نسل ما در ارتباط با آیت‌ا... مربوط به یک دهه اخیر است و البته در این دهه همچون بسیاری از برهه‌های زندگیشان ثابت كردند که حقوق ملت و احترام به خواست و نظر مردم، با تأسی به منش حضرت علی (ع)، چه میزان برای ایشان دارای اهمیت است.
مسلما مهم‌ترین صفت بارزی که از ایشان آموختم، صبر و شکیبایی همراه با استقامت در همه زمینه‌هاست. این صبر، گاه در مقابل منتقدان بی‌انصاف است و گاه در مقابل برخی به‌ظاهر دلواپسان در حقیقت خودبین. برخی بارها در مقابل ایشان که خود یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین انقلابیون ایران بودند، کاسه داغ‌تر از آش شدند و این روحیه حلم ایشان در برابر چنين افرادي هم مثال‌زدنی است. این همه تحمل و صبر ایشان، اول از توکل و اعتماد به خیری که خداوند مقدر كرده، نشأت می‌گرفت و بعد، از اعتقاد راسخ به آینده‌سازی ایران. او آینده‌نگری عمیقی داشت و با عشقی که به ایران و نظام داشت، باورشان این بود که توسعه پایدار این کشور تنها در گرو آرامش، ثبات، عقلانیت اسلامی و پرهیز از خشونت است.
این موضوع را بارها در دوره‌های زمانی مختلف به اثبات رساندند. چنان‌که عملکرد ایشان پس از ردصلاحیت و رواداری و صبوری و سکوتشان و توجه به منافع بلندمدت ایران و نگاه به درون، برای من و بسیاری دیگر، به‌واقع یک الگو در میان سیاستمداران معاصر بوده است و به‌واقع «مرد مصلحت» بودند. خداوند متعال نیز به‌واسطه سعه صدر و فراخ باطن و وسعت نفس ایشان، همان‌گونه که در آیه ۲۸۶ سوره مباركه بقره مي‌فرمايد: «خداوند هیچ‌کس را جز به اندازه توانایی‌اش، تکلیف نمی‌کند»، صبر ایشان را بارها مورد امتحان قرار داد. از دیگر سو، به نظر من این موضوع بسیار مهم است که یک سیاستمدار از قضاوت مردمی و اظهار نظر ملت در ارتباط با خود نهراسد و از قرار دادن خود در معرض آزمایش رای مردمی واهمه‌ای نداشته باشد. چه آنکه در دوره‌ای مورد اقبال مردمی قرار نگیرد.
تجربه زندگی ایشان نشان می‌دهد آن هنگام که احساس تکلیف برای سازندگی کشور می‌کردند که مسلما بدون به دست آوردن قدرت سیاسی و مناصب در چهارچوب قانون اساسی کشورمان غیرممکن است، پا به عرصه انتخابات می‌گذاشتند و از نتیجه یا هزینه شخصیت و جایگاه خود ابایی نداشتند. چون سیاست را عرصه تلاش و تکاپو می‌دانستند.
کمااینکه در دوره‌هایی که به انتخابات ورود پیدا نمی‌کردند یا بحث ردصلاحیت بود، ایشان با توصیه به اشخاص و گروه‌ها، نقش پررنگی در به ثمر نشستن سیاست‌های اعتدالی داشتند. چنان‌که در انتخابات ۹۲ یا هفتم اسفند ۹۴، نقش و عملکرد ایشان غیرقابل انکار است.
آیت‌ا... هاشمی بارها و حتي در دیدار با بانوان نماینده مجلس، بر نقش زنان در جامعه و سياست تاکید کرده بودند. جایگاه زنان را در منظومه فکری آیت‌ا... هاشمی چگونه می‌بینید؟
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های دیدگاه اعتدالی و البته اصلاح‌طلبی، همین توجه ویژه به جایگاه و نقش زنان در مدیریت امور عمومی سیاسی کشور است. ضرورتی که مسلما نتیجه آن در توسعه پایدار کشور ملموس خواهد بود. آیت‌ا... از جمله سیاستمداران با سابقه ایران بودند که نقش زنان در توسعه سیاسی کشور و حضور آنان در عرصه مدیریت سیاسی و امور عمومی را تشویق می‌نمودند. در بسیاری از نوشته‌ها و سخنرانی‌های ایشان این موضوع مشهود است.
خاطرم هست در دیداری جمعی که منتخبان ملت در اسفند گذشته با ایشان داشتیم، از انتخاب بی‌سابقه آن تعداد زن در مجلس در دور اول بسیار خوشحال بودند و در سخنرانی آن روز بارها پیرامون حضور پررنگ زنان در عرصه تقنینی و اجرایی صحبت نمودند. از دیگر خصوصیات جالب توجه و مهم ایشان، برقراری ارتباط فکری و عاطفی با نسل جدید بود. برای من بسیار جالب است که فرزندان دهه ۶۰ و ۷۰ نیز با ایشان به عنوان یک سیاستمدار کهنه‌کار ارتباط فکری برقرار كردند و حتی بعضا کتاب خاطراتشان را ورق زده‌اند.
از این‌روست که بر این باورم او مرد زمان خویش بوده و هست. سیاستمداران جهان به صورت مستقیم با قدرت سیاسی در ارتباطند و متاسفانه گاه دیده می‌شود برخی برای دستیابی به همین قدرت سیاسی، اخلاق، حقوق بشر و کرامت انسانی ملت‌ها را به مسلخ می‌برند. در این میان، «سیاستمدار محبوب بودن» که ناشی از ناظر دیدن پروردگار بر اعمال و توجه به حقوق ملت است، کاری است بس دشوار. من آیت‌ا... هاشمی‌رفسنجانی را همچون سیاستمدارانی می‌دانم که این موضوع را بخوبی دریافتند و در این مسیر گام نهادند و تشییع پیکر و بدرقه میلیونی ایشان که در تاریخ انقلاب و پس از رحلت حضرت امام (ره)، از نمونه‌های کم‌نظیر است نیز نمود همین موضوع است.
این نشان از عاقبت به خیری یک سیاستمدار است که در قلب ملت جای مي‌گیرد و مردم با دعای خیر او را بدرقه مي‌کنند. در این چند روز دیدم حتی منتقدان بعضا بی‌انصاف ایشان نیز از فقدانشان بسیار ناراحت شده بودند. اعتقاد دارم انسان موفق کسی است که در طول زندگی، استعدادهای برجسته خود را به خوبی بشناسد و بر آن سرمایه‌گذاری کند.
همچنان‌که یک هنرمند در هنر و یک محقق در اندیشه‌ورزی و یک سیاستمدار در سیاست‌ورزی صحیح چنين مي‌كند. آیت‌ا... هاشمی از نمونه‌های بارز انساني موفق هستند که استعدادهای برجسته خود را در چندین زمینه به خوبی شناسایی و مدیریت کردند و در ۸۲ سال زندگی پربرکت خويش آن را به کار بستند. در حقیقت می‌توان با استناد به این حدیث شریف بحث نمود که «من عرف نفسه فقد عرف ربه» و ایشان از نمونه های بارز خودشناسی و گام نهادن در مسیر خداشناسی بودند. زندگی ایشان با تمام فرازوفرودها، نه تنها به عنوان یک سیاستمدار و محقق قرآنی برجسته که از لحاظ اجتماعی و روانشناختی نيز به عنوان یک انسان موفق، قابل بررسی است.
ترديدي نيست كه تفكر اعتدالي، مهم‌ترين ميراث آیت‌ا... هاشمي رفسنجاني است. فکر می‌کنید با فقدان آیت‌ا... هاشمی به عنوان پدر تفکر اعتدالی در سیاست ایران، آينده تفكر اعتدالي در ايران چگونه خواهد بود؟
به اعتقاد من، اعتدال و عدم افراطی‌گری، بیش از یک نظریه و روش سیاسیِ صرف است. چراکه اعتدال و میانه‌روی دستور و توصیه قرآن کریم در آيه ۱۴۳ سوره مباركه بقره است: « همان‌گونه که قبله شما، یک قبله میانه است، شما را نیز، امت میانه‌ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید.» همان‌گونه که اصلاحات و اصلاح‌طلبی‌ای که من بر آن باور دارم باید مبتنی بر اصول اخلاقی و مبتنی بر آیات قرآنی و سیره و منش انبیا و ائمه معصومین باشد. اما اگر در چهارچوب نظریات سیاسی، بخواهیم گفتمان اعتدالی را بررسی کنیم، مسلما یکی از پایه‌گذاران اصلی این دیدگاه آیت‌ا... هاشمی بوده‌اند.
ایشان در تمام زندگی جانب میانه‌روی و عقلانیت و پرهیز از هرگونه حرکت افراطی را پیش گرفتند و هر دو طیف اصلاح‌طلب و اصولگرا در شرایط مختلف برای بازگویی نظرات خود و اخذ مشاوره به ایشان مراجعه می‌كردند. نقش پررنگ ایشان و گفتمانی که همیشه در مسیر آن حرکت كردند، در برهه‌های متفاوت این کشور کارساز بود. روشی که به عنوان شعار انتخاباتی و منش سیاسی جناب آقای روحانی نیز در پیش گرفته شد. البته از نظر دور نداریم که منش شخصی جناب آقای خاتمی، به عنوان پایه‌گذار تفکر اصلاح‌طلبی در دوران معاصر نیز همیشه مبتنی بر اعتدال، میانه‌روی، پرهیز از خشونت و حرکت در مسیر عقلانیت بوده است.
در هر حال باید گفت متاسفانه جایگاه سیاسی ارزشمند آیت‌ا... هاشمی، هرگز جایگزینی نخواهد داشت و ثلمه نبود ایشان عظیم است. اما مسلما منشی که برگرفته از آیات قرآن و روش اسلامی باشد مستمر و پابرجا خواهد ماند. بزرگانی همچون حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناطق نوری، نقش پررنگی در فضای اعتدالی گذشته و امروز داشته و در آینده این کشور خواهند داشت. ایشان سیاستمداری اخلاقمدار و پایبند به اصول هستند که حتی خاطرم هست روحیه پهلوانی خود را در انتخابات ۷۶ به اثبات رساندند. آنجا که پیش از همه و اعلام نتیجه قطعی آرا، پیروزی رئیس دولت اصلاحات را تبریک گفتند و طی همه این سال‌ها از جایگاهی والا در میان اصولگرایان و اصلاح‌طلبان برخوردار بودند.
با توجه به شناخت روحیات و رويكرد ایشان می‌دانم که زین پس، البته همچون گذشته، منش ایشان برای این نظام بسیار مفید و مثمرثمر خواهد بود. همچنین فکر می‌کنم نقش و مسئولیت جناب آقایان روحانی، رئیس دولت اصلاحات، سیدحسن خمینی، عارف و لاریجانی در پیشبرد اهداف و روش اعتدالی در سیاست امروز و آینده کشور بیش از پیش خواهد بود. همچنین فراکسیون امید و اعتدالیون در مجلس شورای اسلامی نیز باید هرچه بیشتر برای آرامش و امید و اعتدال تلاش نمایند. آن‌چنان که در شعار انتخاباتی لیست امید این موارد مورد نظر قرار گرفته بود. کشور ما با توجه به جایگاه خاص، استراتژیک و ژئوپلیتیک خود در منطقه، بیش از هر زمان نیازمند ثبات و آرامش و عقلانیت است.
گویا بعد از هفتم اسفند و آنچه بر شما گذشت، دیداری با آیت‌ا... هاشمی داشتید. از آن دیدار و آنچه از آیت‌ا... هاشمی شنیدید برای ما بگویید.
در آن دیدار که به همراه همسرم به ملاقاتشان رفتیم، از تجربیات و خاطراتشان در مسیر توفیق نهضت اسلامی گفتند و پس از شنیدن حرف‌هایم، پیرامون دلخوری‌ها از مساله ردصلاحیت و آنچه بر من گذشت، ایشان مواردی را متذکر شدند تا بدانم در عالم سیاست نمی‌توان پایدار ماند، مگر با صبر و استقامت و ایثار که به راستی میزان ماندگاری افراد در دنیای سیاست به اندازه صبر آنهاست.
همچنین ایشان از ناملایمات و بی‌انصافی‌های سال‌های اخیر، چه در حق خودشان و چه در حق نوه گرانقدر و یادگار امام (ره)، آزرده‌دل بودند و البته بزرگمنشانه، رأفت و عفو و وحدت و قانونمداری را توصیه می‌کردند. از آرمان‌ها و اهدافم در مسیر علم و سیاست، در جهت آینده‌سازی کشورم برایشان توضیح دادم که ایشان نیز با تدبیر و دوراندیشی ویژه‌ای، نکاتی را یادآور شدند که شاید در فرصتی دیگر در این خصوص بیشتر صحبت کنم.
مثل اینکه در اين ديدار، هدیه‌ای هم از آیت‌ا... هاشمي گرفته‌اید...
بله، در انتهای دیدار از کشوی میز، انگشتری بیرون آوردند. انگشتری که نگین آن از سنگ مزار مطهر حضرت امام‌حسین(ع) است. گفتند: «مظلوم واقع شدی و این یادگاری من به شما»؛ که به همراه کتاب زندگینامه‌شان به اینجانب لطف نمودند. برای من هدیه‌ای بسیار ارزشمند است. خاطرم هست خدمتشان عرض كردم این هدیه معنوی، بسیاری ناملایمات امسال را از ذهنم زدود. روح بلند ایشان قرین رحمت گسترده خداوند باشد.
اخبار سیاسی - آرمان
