زمان اصلاح قانون «ممنوعیت به کارگیری ماهواره» ؟

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

تا 3 ماه دیگر قانون ممنوعیت به‌کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره 21 ساله می‌شود؛ قانونی که در زمان تصویبش کمتر پشت‌بامی‌بساط تجهیزات دایره زنگی را بر دوش داشت اما با اجرای این قانون و در حالی که هر روز یک محله شاهد مراسم جمع‌آوری ماهواره از پشت‌بام‌هاست، طبق آمار ارائه شده (مربوط به سال 92) حدود 60 درصد مردم ماهواره تماشا می‌کنند و طبق مشاهدات؛ حداکثر فاصله زمانی بین جمع‌آوری ماهواره توسط نیروی انتظامی‌و نصب دوباره آن یک روز است.

از این رو، این قانون به اذعان کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس، یک قانون شکست‌خورده است؛ تاجایی که سید جواد زمانی نماینده سابق مجلس در باره این قانون گفته بود:« این قانون بی اثر شده و قانونی است که نقض آن بر سر پشت بام‌ها به صورت گسترده وجود دارد ؛ صلاح در لغو این قانون است.»

روز گذشته نیز یکی از مراجع تقلید استفاده مشروع از ماهواره را بی‌اشکال دانست. آیت الله وحید خراسانی در این زمینه گفته: استفاده مشروع با رعایت جهات شرعیّه، در صورتی که موجب ارتکاب خلاف شرع برای دیگران نشود، جایز است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی این مرجع تقلید، وی در پاسخ به این استفتاء که ' آیا استفاده از آنتن ماهواره برای مقاصد مباح و شرعی چه حکمی‌دارد؟' یادآور شده: در فرض پرسش در صورتی که خوف انحراف عقیده یا سستی در مسائل شرعی نباشد و یا ارتکاب حرام برای دیگران نیز پیش نیاید، با رعایت جهات شرعی، اشکالی ندارد.

وی در پاسخ به پرسش دیگر که 'آیا خرید و فروش، تنظیم و استفاده صحیح از ماهواره (کانال‌های استانی که از ایران پخش می‌شود) جایز است؟'، خاطرنشان کرد: استفاده مشروع با رعایت جهات شرعیّه، در صورتی که موجب ارتکاب خلاف شرع برای دیگران نشود، جایز است.

حال با توجه به روزگاری که بر قانون 21 ساله ممنوعیت به کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره طی این سال‌ها گذشته و نتیجه‌ای که این قانون داشته و با توجه به اظهارات این مرجع تقلید این سوال پیش می‌آید که آیا زمان اصلاح یا تغییر این قانون فرا نرسیده است؟ آیا تعدیل این قانون از اقبال مردم به تماشای ماهواره می‌کاهد؟

نظر جامعه‌شناس
اسماعیل غلامی‌پور پژوهشگر جامعه شناس در این باره معتقد است: در مورد قانون گذاری برای رفتارهای فرهنگی و اجتماعی، نظری وجود دارد مبنی بر اینکه اگر قانون، رفتاری را منع کند، تعداد بیشتری از مردم به آن گرایش پیدا می‌کنند. در مورد برنامه‌های شبکه‌های متکی بر تجهیزات ماهواره ای و همچنین شبکه‌های اجتماعی مجازی مانند فیس بوک و توییتر نیز این نظر وجود دارد.

بر اساس این دیدگاه، توصیه این است که قانون منع استفاده را برداریم تا کنجکاوی و گرایش مردم به آنها کمتر شود. اما این نظریه اشتباه است.غلامی‌پور تاکید می‌کند: تجربه نشان داده است که اگر قانون، رفتاری را مجاز بداند، مردم راحت تر و بیشتر آن را انجام خواهند داد.

نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهد که برخی از کسانی که از تجهیزات ماهواره استفاده نمی‌کنند، به این دلیل است که آن را غیرقانونی می‌دانند.وی خاطرنشان می‌کند: اینکه قانون اجازه بدهد مردم از تجهیزات ماهواره استفاده کنند یا اینکه نمایندگان مجلس قانون منع استفاده را لغو کنند، نباید با این توقع باشد که حرص مردم برای استفاده از آن را کم کند.

اگر این انتظار و توقع وجود دارد، برآورده نخواهد شد همانطور که تجربه ویدئو این موضوع را نشان داد. تجربه فیس بوک هم نشان می‌دهد که در بازه زمانی که این شبکه فیلتر نبود، تعداد بیشتری از مردم به این صفحه مراجعه می‌کردند تا زمانی که فیلتر شده است.

بنابراین این دلیل که برداشتن قانون، میل به استفاده را کم می‌کند بی اساس است.وی با بیان اینکه اما گذشته از این دیدگاه، مخالفان این قانون نظرات دیگری دارند، به برخی از دلایل اشاره می‌کند و می‌گوید:اول:عدم تطابق قانون با تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه؛ در جامعه شناسی قانون گفته می‌شود که اگر قانونی بر اساس شناخت صحیح از الگوهای رفتار فرهنگی و اجتماعی نباشد، قانون بی معنی می‌شود.

در مورد قانون جرم بودن استفاده از تجهیزات ماهواره، پژوهش‌ها به ویژه در کلانشهرها نشان می‌دهد که اکثریت خانواده‌ها تجهیزات ماهواره دارند؛ یعنی اکثریت افراد جامعه در این مورد قانون را رعایت نمی‌کنند و به این دلیل مجرم هستند.

این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه این دلیل اصلی کسانی است که معتقدند قانون منع استفاده از تجهیزات ماهواره ای، بی «کارکرد» شده است، خاطرنشان کرد: در همین راستا، عده‌ای هم معتقدند که اگر استفاده از تجهیزات ماهواره آزاد شود، تعداد بیشتری از مردم از آن استفاده خواهند کرد که در پاسخ به آنها باید گفت با توجه به اینکه گفته می‌شود در تهران 70 درصد و در شهرستان‌ها 60 درصد خانواده‌ها تجهیزات ماهواره ای دارند، اضافه شدن 10 یا 20 درصد دیگر چندان اثری نخواهد داشت.

وی با اشاره به دلیل دوم نیز می‌گوید: استفاده از تجهیزات ماهواره برای افزایش حوزه انتخاب است و نه تعمدی برای قانون شکنی؛ نتایج مطالعاتی که من از آنها خبردارم نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌ها، برنامه‌های شبکه‌های ماهواره ای را درکنار برنامه‌های صدا و سیما تماشا می‌کنند؛ یعنی اینکه افراد و خانواده‌ها می‌خواهند قدرت انتخاب داشته باشند و برنامه‌های (از نظر آنها ) خوب و جذاب را ببینند حال این برنامه از صدا و سیمای ما باشد یا از شبکه‌های خارجی.غلامی‌پور ادامه می‌دهد: بنابراین انگیزه این نوع رفتار آنها ضدیت با فرهنگ عمومی‌جامعه یا سیاست‌های دولت نیست.

همانند برنامه‌های سرگرمی‌و سریال و ...، در مورد شبکه‌های خبری - تحلیلی نیز مخاطبان رسانه مایل‌اند از منابع خبری گوناگون خبر بگیرند نه اینکه به شبکه‌های خارجی اعتماد دارند و به شبکه‌های صدا و سیمای خودمان بی اعتماد باشند.وی می‌افزاید: نتایج همین پژوهش‌ها نشان داده که با وجود که ممکن است بسیاری از افراد از رسانه‌های خارجی خبر بگیرند اما هنوز هم بخش مهمی‌از منابع خبری شان از رسانه‌های داخل ایران است.

وی با بیان اینکه البته موافقان این قانون هم نظرات خود را دارند، اظهار کرد: مهم‌ترین آن، نگرانی‌ها فرهنگی است؛ اینکه برنامه‌های شبکه‌های ماهواره ای، ارزش‌های جامعه را در مسیر غربی شدن تغییر می‌دهند.این جامعه‌شناس در پاسخ به اینکه حال مسئولان چگونه باید در این زمینه به اجماع و تصمیم‌گیری برسند، اظهار کرد: در هرصورت، بهتر است که حوزه عمومی‌گفتگو در این باره باز باشد و اقشار مختلف دیدگاهشان را بازگو کنند. بدین طریق، تصمیم گیری برای مسئله بهتر انجام خواهد شد.

نظر نماینده مجلس
در همین حال سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس در پاسخ به سوال آفتاب یزد مبنی بر اینکه آیا زمان اصلاح یا تغییر این قانون فرا نرسیده است؟ می‌گوید: در صورت اجماع مراجع عظام تقلید بر استفاده مشروع و بلااشکال از ماهواره حتما موضوع در کمیسیون اجتماعی مجلس مطرح و بررسی خواهد شد. عباس قائیدرحمت تاکید کرد: چنانچه به این نتیجه برسیم که واقعا نیاز به اصلاح یا تغییر قانون بنابر فتاوی مراجع معزز حتما این موضوع را پیگیری خواهیم کرد.

اخبار اجتماعی - آفتاب یزد