شايعترين سرطان کشورمان را بهتر بشناسيم

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

اخبار اجتماعی - دکتر حسين فودازي متخصص راديوتراپي و انکولوژي:
 شايعترين سرطان کشورمان را بهتر بشناسيم

سرطان معده ششمين سرطان شايع در دنياست که عنوان شايع‌ترين و کشنده‌ترين سرطان در کشورمان را به خود اختصاص مي‌دهد.

متأسفانه طي چند روز اخير شاهد مرگ سه تن از نام آوران عرصه هنر و ورزش در اثر ابتلا به همين بيماري بوديم. توجه به اين نکته بسيار اهميت خواهد داشت که دريابيم چرا سرطاني که در ساير نقاط جهان چندان شايع نيست و حتي از ميزان شيوع آن در طي چند سال اخير کاسته شده، در کشور ما در رده نخست قرار دارد؟ آيا عوامل محيطي مختلف از جمله تغذيه نادرست مي‌تواند در ايجاد اين اختلاف فاحش دخيل باشد؟ به همين منظور گفت‌و‌گويي با دکتر حسين فودازي متخصص راديوتراپي و انکولوژي انجام داده‌ايم که مي‌خوانيد:

سرطان معده در سيستم گوارشي چگونه به وجود مي‌آيد؟
معده ارگاني تو‌خالي در بخش فوقاني شکم و زير دنده‌ها است. معده بخشي از سيستم گوارشي است و غذا از طريق مري از دهان به معده منتقل مي‌شود. در داخل معده غذا هضم مي‌شود. سپس عضلات معده با انقباض خود غذا را به روده مي‌فرستد.

سرطان از سلول‌هايي منشا مي‌گيرد که اجزاي سازنده بافت‌ها هستند. بافت‌ها ارگان‌هاي مختلف بدن را مي‌سازند. سلول‌هاي طبيعي رشد کرده و طبق نياز طبيعي بدن به آنها، تقسيم مي‌شوند. هنگامي که سلول‌هاي طبيعي بدن پير مي‌شوند يا آسيب مي‌بينند سلول‌هاي سالم جاي آنها را مي‌گيرند.

گاهي اوقات اختلالي در اين روند ايجاد مي‌شود. سلول‌هاي جديدي که بدن به آنها احتياج ندارد به وجود مي‌آيند يا سلول‌هاي آسيب ديده و پير از بين نمي‌روند. تجمع اين سلول‌هاي اضافي سبب ايجاد توده‌اي مي‌شود که پوليپ يا تومور نام دارد. ‌تومورهاي معده مي‌توانند خوش‌خيم يا بد خيم (سرطاني) باشند. البته تومورهاي معده معمولا بدخيم هستند.

اين تومورهاي بد‌خيم در معده چه ويژگي‌هايي دارند؟
مي‌توانند براي حيات فرد مخاطره‌آميز باشند. آنها اغلب قابل جراحي‌اند اما مي‌توانند عود کنند. مي‌توانند به ارگان‌ها يا بافت‌هاي سالم اطراف، حمله کنند و مي‌توانند در نقاط ديگر بدن انتشار پيدا کنند. سرطان معده معمولا از لايه داخلي آن شروع مي‌شود. با گذشت زمان تومور مي‌تواند در ديواره معده نفوذ کند و حتي ممکن است به ارگان‌هاي اطراف مانند مري، کبد، پانکراس يا روده‌ها حمله کند.

سلول‌هاي سرطاني مي‌توانند از توده اوليه جدا شده و وارد جريان خون يا لنف شوند و به تمامي‌ ارگان‌هاي بدن برسند. اين سلول‌ها ممکن است در غدد لنفاوي مجاور معده يافت شوند. سلول‌هاي سرطاني ممکن است به ارگان‌هاي ديگر متصل شده و سبب ايجاد توده جديدي در آنها شوند يا به آنها آسيب بزنند که به گسترش سرطان در ارگان‌هاي ديگر بدن متاستاز گفته مي‌شود.

چه فاکتورهايي باعث افزايش خطر ابتلا به سرطان معده مي‌شود؟
عامل قطعي ايجاد سرطان معده ناشناخته است. پزشکان به ندرت مي‌توانند توضيح دهند که چرا يک فرد به سرطان معده مبتلا مي‌شود ولي فرد ديگر نمي‌شود. فاکتور خطرساز به عاملي گفته مي‌شود که احتمال ايجاد يک بيماري را افزايش مي‌دهد. مطالعاتي فاکتورهاي خطرسازي را براي سرطان معده شناسايي کرده که مي‌توان آنها را به اين صورت تعريف کرد:

عفونت با باکتري هليکوباکترپيلوري: اين باکتري به طور شايع در لايه داخلي معده ديده مي‌شود. عفونت با اين باکتري مي‌تواند سبب التهاب و زخم معده شود. همچنين مي‌تواند ريسک سرطان معده را افزايش دهد اما گروه اندکي از افراد مبتلا به اين باکتري، به سرطان معده مبتلا مي‌شوند. ميزان شيوع عفونت با اين باکتري در بعضي از مناطق کشور بالاي 70 درصد تخمين زده مي‌شود.

التهاب طولاني‌مدت معده: افرادي که به دليل برخي از بيماري‌ها التهاب طولاني مدت معده دارند ريسک زيادي جهت ابتلا به سرطان معده خواهند داشت. همچنين در افرادي که بخشي از معده آنها از طريق جراحي برداشته شده است به دليل التهاب طولاني مدت محل جراحي ممکن است در آنها سرطان معده مشاهده شود.

سيگار کشيدن: احتمال ايجاد اين سرطان در افراد سيگاري نسبت به غير سيگاري‌ها بيشتر است. هر چه ميزان و مدت مصرف سيگار بيشتر باشد اين احتمال بالاتر خواهد رفت.

سابقه خانوادگي: افرادي که خويشاوندان درجه اول آنها (پدر، مادر، برادر، خواهر) اين بيماري را داشته‌اند براي ابتلا به آن مستعدتر از افراد ديگرند. در صورتي که چند تن از اين خويشاوندان نزديک افراد مبتلا بوده‌اند احتمال ابتلا اين بيماري بالاتر مي‌رود.

و شايد مهمترين فاکتور، رژيم غذايي باشد: مطالعات نشان داده‌اند افرادي که رژيم غذايي حاوي غذاهاي دودي شده و نمک سود زيادي مصرف مي‌کنند، ريسک بيشتري براي ابتلا به سرطان معده دارند. از طرف ديگر افرادي که سبزيجات، ميوه و غذاهاي تازه مصرف مي‌کنند ممکن است ريسک ابتلا به سرطان کمتري داشته باشند. نکته بسيار مهمي‌که بايد بر آن تاکيد کرد نوع مواد غذايي و سلامت آنهاست.

متاسفانه بر اساس آمار سازمان بهداشت جهاني ميزان مصرف کود شيميايي و سموم دفع آفات، چندين برابر سطح نرمال دنياست که اين امر باعث آلودگي آب، خاک و مواد غذايي به انواع ترکيبات نيتراتي که سرطان‌زايي آنها ثابت شده مي‌شود. اين امر شايد شاه کليد دانستن علت اختلاف بالاي ميزان شيوع اين سرطان در کشور ما با ساير نقاط دنياست. کم بودن فعاليت‌هاي فيزيکي ممکن است ريسک سرطان معده را زياد کند. همچنين افراد چاق ريسک بالاتري جهت ابتلا به سرطان ناحيه فوقاني معده دارند. البته بسياري از افرادي که فاکتورهاي خطرساز فوق را دارند به سرطان مبتلا نمي‌شوند به عنوان مثال بسياري از مردم عفونت هليکوباکتر پيلوري را دارند ولي به سرطان معده مبتلا نمي‌شوند. از طرف ديگر ممکن است فردي بدون اين که هيچکدام از فاکتورهاي فوق را داشته باشد به سرطان معده مبتلا شود.

سرطان معده چه علائمي دارد؟
سرطان معده معمولا در مراحل اوليه علامتي ندارد. اما با رشد تومور علائم زير ممکن است ايجاد شود:
- احساس درد يا ناراحتي در معده
- سختي بلع
- ‌ حالت تهوع يا استفراغ
- کاهش وزن
-‌‌ احساس پر شدن معده يا نفخ پس از خوردن يک وعده غذايي کم حجم
-‌ استفراغ خوني يا مشاهده خون در مدفوع

در بسياري از موارد اين علائم به خاطر سرطان ايجاد نمي‌شوند. ساير اختلالات سلامتي مانند وجود يک زخم يا عفونت نيز مي‌تواند علائم فوق را در بيمار ايجاد کند. در صورتي که فرد اين علائم را در خود مشاهده کرد بايد آن را به پزشک خود اطلاع دهد تا تحت درمان فوري واقع شود.

تشخيص سرطان به چه صورت است و چه مراحلي دارد؟
در صورتي که فرد هر يک از علائم فوق را داشته باشد پزشک، او را معاينه مي‌کند تا دليل آن را متوجه شود. بنابراين فرد ممکن است براي تشخيص دقيق تر به يک متخصص دستگاه گوارشي ارجاع داده شود. پزشک سابقه سلامتي خانوادگي و خود فرد را مي‌پرسد و ممکن است آزمايش خون، آندوسکوپي يا اقدمات ديگري تجويز کند. پس از تشخيص سرطان، قدم بعدي دانستن مرحله «ميزان پيشرفتگي» بيماري است تا بهترين اقدام درماني براي فرد صورت پذيرد.

هدف از مرحله‌بندي، تعيين ميزان نفوذ تومور در ديواره معده است همچنين تعيين اينکه تومور ارگان‌هاي اطراف معده را هم درگير کرده يا نه؟، مشخص کردن اينکه آيا اين سرطان به نقاط ديگر بدن انتشار يافته است يا نه و در صورت انتشار به کدام مناطق بدن؟ در صورت انتشار سرطان معده، سلول‌هاي سرطاني ممکن است در غدد لنفاوي مجاور، کبد، پانکراس، روده‌ها يا ارگان‌هاي ديگر يافت شوند.

بعد از تشخيص و تعيين مرحله بندي‌ها درمان چگونه انتخاب و انجام مي‌شود؟
انتخاب نحوه درمان به اندازه، محل تومور، مرحله بيماري و سلامتي عمومي فرد بستگي دارد. درمان سرطان معده مي‌تواند شامل جراحي، شيمي‌درماني يا پرتو درماني باشد. فرد معمولا بيش از يک روش درماني دريافت مي‌کند. به عنوان مثال شيمي‌درماني قبل و بعد از جراحي ممکن است تجويز شود. گاهي اوقات نيز از ترکيب همزمان پرتو درماني و شيمي‌درماني استفاده مي‌شود.

ممکن است يک تيم درماني براي درمان فرد احتياج باشد. پزشک ممکن است فرد را براي اقدامات درماني به يک متخصص ديگر ارجاع دهد. متخصصيني که در درمان سرطان معده شرکت دارند شامل متخصص سيستم گوارش، جراح و متخصص انکولوژي- راديوتراپي هستند. پرستار انکولوژي و متخصص تغذيه نيز ممکن است در تيم بهداشتي- درماني فرد باشد.

کادر درماني بيمار گزينه‌هاي درماني موجود براي فرد را بررسي کرده، نتايج و عوارض جانبي آنها را ارزيابي مي‌کنند زيرا درمان سرطان مي‌تواند به سلول‌هاي سالم نيز صدمه بزند و عوارض جانبي ايجاد کند. قبل از شروع درمان فرد بايد درباره عوارض جانبي آن از پزشک خود سوال کند. همچنين بايد درباره راه‌هاي پيشگيري يا کاهش آنها و تاثيراتي که درمان در فعاليت‌هاي طبيعي فرد مي‌گذارد اطلاعاتي کسب کند.

چه نوع جراحي انجام مي‌شود؟
انتخاب نوع جراحي مورد نياز براي خارج کردن تومور معده به محل واقع شدن آن بستگي دارد. جراح ممکن است تمامي‌معده يا بخشي از آن را که تومور در آنجا واقع شده است، خارج کند.

بسياري از افرادي که جراحي معده مي‌کنند براي مدتي احساس خستگي يا ضعف مي‌کنند. کادر درماني، بيمار را از لحاظ داشتن خون ريزي، عفونت يا مشکلات ديگر تحت نظر خواهد داشت.

شيمي‌درماني به چه منظور پيشنهاد مي‌شود؟
اکثر مبتلايان به سرطان معده شيمي‌درماني نيز دريافت مي‌کنند. شيمي‌درماني از داروهايي جهت از بين بردن سلول‌هاي سرطاني استفاده مي‌کند. اين درمان ممکن است قبل يا بعد از جراحي تجويز شود. پس از جراحي ممکن است پرتو درماني به همراه شيمي‌درماني انجام شود. داروهايي که براي درمان سرطان معده استفاده مي‌شوند معمولا به صورت وريدي تزريق مي‌شوند. فرد معمولا ترکيب چند دارو را دريافت مي‌کند.

عوارض جانبي اين درمان به نوع دارو و ميزان مصرف آن بستگي دارد. داروهاي شيمي‌درماني روي سلول‌هاي سرطاني که رشد سريع دارند اثر مي‌گذارد اما ممکن است روي سلول‌هاي سالمي که رشد سريعي دارند نيز اثر بگذارد.

کمي هم در مورد پرتو‌درماني توضيح دهيد؟
پرتو درماني از اشعه پرانرژي براي از بين بردن سلول‌هاي سرطاني استفاده مي‌کند. اين درمان فقط روي ناحيه اي از بدن که تحت درمان است تاثير مي‌گذارد. براي درمان سرطان معده معمولا پرتو‌درماني در ترکيب با شيمي‌درماني بکار مي‌رود.

تغذيه چقدر در درمان سرطان معده موثر است؟
تغذيه مسئله مهمي در روند درمان سرطان معده است. بيمار بايد کالري، ويتامين، پروتئين و مواد معدني مورد نياز خود را به اندازه کافي دريافت کند تا طي درمان تحليل نرود.

اما وقتي که فرد به سرطان معده مبتلا است ممکن است مشکلات تغذيه‌اي پيدا کند، ممکن است ناراحت باشد يا اشتها نداشته باشد. همچنين عوارض جانبي ناشي از درمان يا مصرف مسکن‌ها مثل تهوع، استفراغ، اسهال يا يبوست نيز ممکن است فرد را اذيت کند. در صورتي که فرد هرگونه کاهش وزن يا مشکلات تغذيه‌اي داشته باشد بايد آن را با کادر درماني خود مطرح کند. براي انتخاب يک رژيم غذايي مقوي و خوب يک متخصص تغذيه مي‌تواند کمک کننده باشد. در برخي از بيماران مواد مغذي به صورت وريدي به آنها تزريق مي‌شود. در موارد نادري هم ممکن است از لوله‌هاي موقتي براي تغذيه فرد استفاده کنند.

تغذيه پس از جراحي معده چگونه بايد باشد؟
از يک متخصص تغذيه براي کمک به تامين مواد غذايي مورد نياز بدن بيمار مي‌توان استفاده کرد. اين متخصص با ارائه يک برنامه غذايي و تعيين نوع و ميزان مواد مصرفي مي‌تواند از کاهش وزن و مشکلات تغذيه‌اي بيمار جلوگيري کند. برخي از افراد پس از جراحي معده مشکلاتي در خوردن و آشاميدن پيدا مي‌کنند. به همين دليل بايد از وعده‌هاي غذايي کم حجم و متعدد استفاده شود، مايعات قبل يا بعد از غذا مصرف شوند و از مصرف غذاها و نوشيدني‌هاي‌ خيلي شيرين پرهيز شود.

چه توصيه‌اي براي مردم در هنگام مواجه شدن با چنين بيماراني داريد؟
فهميدن اينکه فرد به سرطان معده مبتلا شده است مي‌تواند زندگي بيمار و اطرافيان وي را به چالش بکشد. اما اين چالش‌ها قابل حل شدن هستند. اين امري طبيعي است که فرد، خانواده و دوستان او براي غلبه بر احساسات ناشي از تشخيص بيماري احتياج به کمک داشته باشند. نکته اي که در آخر بايد ذکر کنم آن است که اگر سرطان معده زودهنگام تشخيص داده شود قابل درمان خواهد بود و علايم و مشکلات گوارشي را بايد جدي بگيريم.
اخبار اجتماعی - مردم سالاری