دارویی خطرناک تر از ترامادول
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : شنبه, 22 آبان 1395 21:32
درواقع، می‌توان گفت داروی ترامادول در 15 سال اخیر، بزرگ‌ترین بحران در اعتیاد داروخانه‌ای بوده است که بخش عمده‌ای از مراجعان آن نوجوانان 13 تا 15 ساله بوده‌اند؛ البته اعتیاد داروخانه‌ای فقط محدود به داروی ترامادول نمی‌شود و چندی پیش وزارت بهداشت با معرفی داروی جدیدی به نام «اکسی‌کدون» از توزیع آن در داروخانه‌ها خبر داد؛ دارویی به مراتب قوی‌تر و خطرناک‌تر از ترامادول که تبعات منفی بسیاری را برای بیماران به دنبال خواهد داشت. پس از انتشار این خبر، تعدادی از درمانگران اعتیاد و دیگر نهادهای دولتی از جمله بهزیستی، ستاد مبارزه با موادمخدر و ... به این موضوع اعتراض کردند و درباره خطر ورود آن به بازار آزاد و تکرار ماجرای ترامادول هشدار دادند اما وزارت بهداشت با توجیهی غیرمنطقی اصرار بر توزیع آن داشت. درواقع، اعتیاد داروخانه‌ای و سوءمصرف داروهای این‌چنینی به علت سهل‌انگاری مسئولان در برخوردهای پیشگیرانه و همچنین منافع مالی‌ای که توزیع داروها برای وزارت بهداشت دارد، به حاشیه رانده شده و به معضلی تبدیل شد که در آینده‌ای نه‌چندان دور می‌تواند در کنار شیوع مصرف موادمخدر نگران‌کننده باشد.
آمار بالای مرگ‌و‌میر در اعتیاد داروخانه‌ای
درهمین‌راستا، محمدهادی پناهی، رئیس کانون درمانگران اعتیاد، با اشاره به رواج اعتیاد داروخانه‌ای در کشور می‌گوید: «داروهایی که در غیر موضع مصرف و بدون تجویز پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل اعتیاد داروخانه‌ای می‌شود. داروهای آرامبخش و خواب‌آوری که معمولا با تجویز پزشک، دوره مصرف کوتاهی دارد و بسیاری از افراد با بالابردن اندازه و طول مصرف آن صدمات جبران‌ناپذیری را به خود وارد می‌کنند؛ تا جایی که طبق آمار مرگ‌و‌میر برای اعتیاد داروخانه‌ای بسیار بالاتر از داروهای مخدر خیابانی است.» او با اشاره به اینکه مسئله اعتیاد داروخانه‌ای غیرقابل تکذیب است، ادامه می‌دهد: «در آمریکا نیز با وجود سیستم‌های نظارتی بسیار قوی، آمارهای خطرناکی درباره اعتیاد داروخانه‌ای وجود دارد که بخش عمده آن زنان، جوانان و نوجوانان هستند و این مسئله تبدیل به یک الگوی اعتیادی در این کشور شده است.»
مصرف خودسرانه و بدون تجویز 15 درصد داروهای کشور
پناهی با اشاره به شایع‌ترین ماده‌ای که بین دانشجویان رواج دارد و موجب سوءمصرف شده است، می‌گوید: «ترامادول، یکی از داروهایی است که زمینه اعتیاد داروخانه‌ای را به وجود آورده و طبق آمارهای غیررسمی، میلیون‌ها قرص آن در ایران به فروش رسیده که از این تعداد، نزدیک به 90 درصد مصرف غیردارویی داشته و 90درصد تولید این دارو مورد سوءمصرف قرار گرفته است. در پی اعلام این آمار، سازمان غذا و دارو در ابلاغیه‌ای، توزیع ترامادول را کاهش داد. علاوه‌براین، در سال 88، یک میلیارد و 98 میلیون استامینوفن کدئین فروخته شد که این میزان چندین برابر داروی مورد نیاز کشور بود. همچنین طبق آمار، 15 درصد مجموع داروهای کشور، خودسرانه و بدون تجویز پزشک خریداری و مصرف شده است.» رئیس کانون سراسری درمانگران اعتیاد کشور با اشاره به اینکه داروی ترامادول یک اپیدمی را در اعتیاد ایجاد کرده است، اظهار می‌کند: «شایع‌ترین داروهایی که شامل اعتیاد داروخانه‌ای می‌شوند، ضددردها هستند که داروی «اکسی‌کدون» دومین رتبه و ترامادول ششمین رتبه را در‌این‌زمینه دارد. درواقع، تجربه اعتیاد داروخانه‌ای از سال‌های 82 و 83 فراگیر و تبدیل به یک معضل شد.» او با اشاره به دلایل ایجاد این معضل تأکید می‌کند: «اعتیاد داروخانه‌ای در غرب، مشکلات زیادی ایجاد کرده است و مسئولان با علم به آن باید بپذیرند که این مسئله پتانسیل تکرار در کشور ما را دارد.» با توجه به اینکه داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها و آرامبخش‌ها با پیگیری‌های خبرنگار «وقایع‌اتفاقیه» در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک به فرد داده نمی‌شود، پناهی می‌گوید: «اگر فرد معتادی با چهره‌‌ای نامناسب به داروخانه‌ها برود، احتمالا این داروها را می‌تواند تهیه کند.»
اصرار وزارت بهداشت برای توزیع هروئین داروخانه‌ای
او با اشاره به اینکه میلیون‌ها بنزودیازپین در کشور مصرف می‌شود و این آمار نشان‌دهنده این است که این دارو در دست بیماران است و به‌راحتی می‌توانند آن را تهیه کنند، تأکید می‌کند: «در قدم اول، وزارت بهداشت باید بپذیرد که اعتیاد داروخانه‌ای یک الگوی جدید است که تبعات منفی بسیاری را به‌دنبال دارد و از آنجایی که جمعیتی که این داروها را در اختیار مردم قرار می‌دهند، شبه‌قانونی هستند، جوانان به‌راحتی آن را تهیه می‌کنند و پیگیری آن به‌صورت قانونی مشکل است. علاوه‌براین، برچسبی به افراد برای مصرف داروهای این‌چنینی زده نمی‌شود و در مقایسه با معتادان به موادمخدر در جامعه هیچ مشکلی نخواهند داشت. در قدم دوم، مسئولان نباید عامل توزیع این داروها باشند. درواقع، همان‌طور که وزارت بهداشت ترامادول را در داروخانه‌ها، توزیع کرد و هزاران جوان را درگیر آن کرد، نباید با توزیع داروهای دیگری از این دسته، اعتیاد با داروها را رواج دهد.»
پناهی با اشاره به اینکه اکسی‌کدون‌ها از نظر شیوع مصرف بسیار بالاتر از ترامادول هستند، می‌گوید: «این دارویی ضددرد برای دردهای متوسط تا شدید است که ابتدا در دهه 90، در آمریکا با این عنوان که راحت‌تر به دست مردم برسد، گسترش پیدا کرد که بعدها سازمان نظارت سیستم دارویی گزارش کرد که شرکت‌های دارویی به‌دنبال منافع مالی این کار را کرده‌اند. این دارو با عنوان‌های مختلفی همچون هروئین داروخانه‌ای، هروئین فقرا، هروئین زاغه‌نشین‌ها و در آخر، از نظر شباهت سرخوشی و نشئگی با هروئین، داروی شبه‌هروئین نام گرفت. با این وضعیت، مسئولان تصمیم گرفته‌اند، این دارو را بین مردم توزیع کنند. مرداد سال 94 بود که سازمان غذا و دارو مجوز توزیع این دارو را صادر کرد و به‌دنبال آن بهزیستی، کمیته درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر آن را غیرقانونی اعلام کردند.»
رئیس کانون سراسری درمانگران اعتیاد کشور در ادامه با اشاره به اینکه بعد از اعتراض‌ها، سازمان غذا و دارو بخشنامه‌ای صادر کرد و مقرر شد این دارو فقط در داروخانه‌های بیمارستان‌های دولتی و خصوصی توزیع شود، تصریح می‌کند: «ما معتقد بودیم وزارت بهداشت با این امر فقط اعتیاد را گسترش می‌دهد و خطر اعتیاد دارویی آن بسیار بیشتر از منافع داروخانه‌ای است. در این شرایط، درمانگران اعتیاد کشور، بهزیستی، پزشکان و بسیاری دیگر از نهادها با توزیع این دارو مخالف هستند و این پرسش مطرح می‌شود که وزارت بهداشت بر مبنای چه کارشناسی‌ای اصرار به توزیع این دارو دارد؟ به عبارت دیگر، می‌توان گفت توزیع این دارو، میلیاردها تومان منافع مالی برای تولیدکننده دارد و سونامی اعتیاد را در کشور ایجاد می‌کند.»
اطلاعات غلط وزارت بهداشت در دفاع از توزیع«اکسی‌کدون»
پناهی با اشاره به اینکه داروی اکسی‌کدون تاکنون به این شکل توزیع نمی‌شد، خاطرنشان می‌کند: «متأسفانه با وجود فشار نهادهای دولتی، وزارت بهداشت پاسخ مناسبی نداد و در یک نشریه، گزارشی در دفاع از توزیع این دارو نوشت.» در قسمتی از این گزارش آمده است: «تا سال گذشته و قبل از ابلاغیه مهدی پیرصالحی، مدیرکل نظارت و ارزیابی دارو و موادمخدر سازمان غذا و دارو، بر‌اساس روال متداول، تنها مرجع مجاز برای عرضه اکسی‌کدون، کلینیک‌های ترک اعتیاد سراسر کشور بودند و آنها هرکدام دارای سهمیه‌ای مشخص بوده و بر‌اساس این سهمیه، این دارو را به بیماران و معتادان عرضه می‌کردند.» این درحالی است که پناهی روایت متفاوتی از این ماجرا دارد: «این دارو تا قبل از ابلاغیه سازمان غذا و دارو، به‌هیچ‌وجه توزیع نمی‌شد و ربطی به سیستم مراکز ترک اعتیاد ندارد و اطلاعات کاملا غلط است.»
دیناروند: اکسی‌کدون خطرناک نیست
رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو، هم برخلاف اعتراضات گسترده سایر نهادها اعلام کرده است که داروی اکسی‌کدون برخلاف برخی از تصورات مردم، شبه‌هروئین نبوده و خطرناک نیست و این داروی مهم در داروخانه‌ها با مجوز سازمان غذا و دارو با نسخه پزشک تجویز می‌شود. علاوه بر این، برای توزیع آن نیازی به اجازه از ستاد مبارزه با مواد مخدر نیست. او در ادامه در پاسخ به اعتراض درمانگران اعتیاد، آن را قابل قبول ندانسته و گفته است: «این دارو برای درمان اعتیاد به کار نمی‌رود و در زمره داروهای درمان اعتیاد مانند متادون و ... نیست.» دیناروند تأکید کرده است: تراژدی متادون نیز به این دلیل اتفاق افتاد که توزیع آن در اختیار درمانگران اعتیاد است و در داروخانه توزیع نمی‌شود؛ بنابراین ما می‌خواهیم این مشکل را حل کنیم؛ البته این دارو در ۲۰۰داروخانه منتخب ما توزیع می‌شود.
تعداد قابل‌توجه معتادان الکلی سنگین در کشور
اعتیاد داروخانه‌ای علاوه‌بر مشکلات بسیار زیادی که برای فرد ایجاد می‌کند، مصرف همزمان آن با موادمخدر یا الکل می‌تواند منجر به مسمومیت و در نهایت مرگ شود. پناهی در‌این‌زمینه با اشاره به اینکه مصرف الکل در سال‌های اخیر در کشور بسیار زیاد شده است، می‌گوید: «این افزایش به نحوی است که امروز معتادان الکلی تبدیل به یک مشکل در کشور شده‌اند و درصد قابل‌توجهی معتاد الکلی سنگین در کشور وجود دارد. علاوه‌براین، آمار هفت‌هزار مرکز درمانی ما نشان می‌دهد که میزان معتادان الکلی نیازمند به کمک بیشتر شده است.» این درمانگر اعتیاد با اشاره به اینکه علاوه بر اکسی‌کدون‌ها مصرف بنزودیازپین‌ها نیز نوعی اعتیاد داروخانه‌ای است که چندین سال است در کشور قربانی می‌گیرد، عنوان کرد: «بسیاری از معتادان برای درمان عوارض مصرف مواد مخدر همچون بی‌خوابی، درد و نیاز به آرامبخش به سراغ چنین داروهایی می‌روند و تعداد زیادی از آن را استفاده می‌کنند.»
آمارهای اعلام‌نشده معتادان الکلی
معتادان به موادمخدر معمولا در زمان نشئگی و حال خوبشان به درمانگران اعتیاد مراجعه می‌کنند و تصمیم به ترک می‌گیرند اما در زمان خماری، ترک‌کردن را فراموش می‌کنند و این چرخه دائما در حال تکرار بوده اما درباره معتادان الکلی وضعیت متفاوت است. محمدرضا قدیرزاده، مؤسس اولین کلینیک غیردولتی ترک اعتیاد الکل، در این‌باره می‌گوید: «معتادان به الکل زمانی به فکر ترک می‌افتند که دچار ناتوانی و حالات منفی شده و در این صورت است که برای درمان ترغیب می‌شوند؛ البته درمان تخصصی در درمان الکل با دیگر درمان‌ها متفاوت است و حتما باید در کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی مرتبط شرکت کنند زیرا اگر درمان صورت نگیرد، تبعات منفی بسیاری خواهد داشت.»
به گفته او، داروی بنزودیازپین در داروخانه‌ها وجود دارد و افراد می‌توانند به‌راحتی آن را تهیه کنند که سوءمصرف این دارو مانند داروهایی دیگری همچون آلپرازولام و زاناکس موجب مسمومیت می‌شود که عوارض آن تشنج را به‌دنبال دارد. قدیرزاده با اشاره به آمار معتادان الکلی در کشور می‌گوید: «آماری از معتادان به الکل در ایران ندارم ولی با توجه به تماس‌ها و مراجعاتی که در‌این‌زمینه وجود داشته است، در دو سال اخیر، حدود 200 بیمار معتاد به الکل داشته‌ایم که این میزان لزوم وجود چنین مراکزی را تقویت می‌کند؛ البته درمان معتادان الکلی می‌تواند در مراکز ترک اعتیاد هم ادغام شده و روند درمان و بهبودی در این مراکز پیگیری شود.» پیش از این، در سال 91، نیز احمدی‌مقدم اعلام کرده بود که تعداد بیماران الکلی 200 هزار نفر است.
وقایع اتفاقیه
