غبار فراموشی بر آموزش و پرورش رایگان



 اخبار اجتماعی ,خبرهای اجتماعی, آموزش و پرورش رایگان
حقوق شهروندی را شاید بتوان در مصادیق مختلفی جستجو کرد که از جمله آنها آموزش رایگان به کودکان و نوجوانان تا رسیدن به دوره ورود به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی است، مساله ای که قانون اساسی نیز بر آن صحه گذاشته است. 

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برگرفته از آموزه ها و تعالیم دینی است که بر برقراری عدالت اجتماعی از هر نوعی تاکید دارد و حق آموزش رایگان و همگانی را برای شهروندان به رسمیت می شناسد.

 

بدون شک می توان رسیدن به آگاهی و آموزش را از زمان پیامبران الهی و همچنین ذهن جستجوگر انسان برای داشتن سطحی اندک یا بالا از دانایی مورد کنکاش قرار داد که به تدریج در گذر زمان اشکال آن متفاوت شده و در هر زمان مفهومی به همراه داشته است.

 

البته در تعالیم دینی طلب علم برای همگان امری مهم و واجب قلمداد شده و اهمیت دانش اندوزی و فراگیری علم به حدی است که مثال ها و اشعار بسیاری هم در این زمینه برای تاکید بیشتر چاشنی همه قوانین و دستورالعمل ها شده که می توان به این شعر اشاره کرد که 'ز گهواره تا گور دانش بجوی' و یا این حدیث معروف که 'علم را طلب کنید حتی اگر در چین باشد.'

 

اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی در بند دوم نیز به صراحت اعلام کرده که 'دولت موظف است همه امکانات خود را در مورد آموزش و پرورش رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعلیم آموزش عالی به کار برد.'

 

همچنین اصل نوزدهم قانون اساسی ایران نیز اظهار داشته است: 'مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ و نژاد و زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.' و در اصل بیستم قانون اساسی نیز مقرر شده است که 'همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخوردارند.'

 

در اصل سی ام قانون نیز با تاکید بیشتر اعلام شده است که 'دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خود کفایی کشور به صورت رایگان گسترش دهد.'

بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر 'هر کس حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش لااقل تا حدودی که مربوط به تعلیمات ابتدایی و اساسی است باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی اجباری است. آموزش حرفه ای باید عمومیت پیدا کند و آموزش عالی باید با شرایط تساوی کامل به روی همه باز باشد تا همه بنابه استعداد خود بتوانند از آن بهره مند شوند.' و همچنین تاکید شده است که 'پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش فرزندان خود نسبت به دیگران اولویت دارند.'

 

جمهوری اسلامی ایران نیز در سال 1354 مفاد میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را مورد تصویب و پذیرش قرار داد که در بند 2 ماده 13 میثاق مذکور به آموزش و پرورش رایگان و همگانی اشاره شده وکشورهای طرف این میثاق اذعان کرده اند که به منظور استیفای این حق آموزش و پرورش ابتدایی باید اجباری باشد و رایگان در دسترس عموم قرار گیرد، آموزش و پرورش متوسطه به اشکال مختلف آن از جمله آموزش و پرورش فنی و حرفه ای متوسطه باید تعمیم یابد و به تمامی وسایل مقتضی به ویژه به وسیله معمول کردن تدریجی آموزش و پرورش مجانی در دسترس عموم قرار گیرد و آموزش و پرورش عالی باید به تمامی وسایل مقتضی به ویژه به وسیله معمول کردن تدریجی آموزش و پرورش مجانی به تساوی کامل براساس استعداد هر فرد در دسترس عموم قرار گیرد.

 

با گذر زمان و تغییر دیدگاه ها نسبت به روش های دسترسی به اطلاعات و کسب دانش، رایگان بودن آموزش گرد و غبار کهنگی گرفت و سرانجام پس از کش و قوس های فراوان قانون تاسیس مدارس غیر انتفاعی در 21 ماده و 15 تبصره در صحن علنی مجلس شورای اسلامی و در پنجم خردادماه سال 1367 به تصویب رسید.

 

با افزایش قارچ گونه مدارس غیر انتفاعی که شاید در ابتدا با اهداف کیفیت بخشی آموزشی و برخورداری دانش آموزان از شرایط آموزشی بهتر شکل گرفته بود، به تدریج از آنچه که در قانون اساسی مبنی بر آموزش رایگان تا پایان دوره متوسطه تاکید شده بود، دور شدیم و آموزش در بسته ای شکیل با برنامه ها و اهداف متفاوت در نظام تعلیم و تربیت ارائه شد.

 

در ادامه تحولات آموزشی، انواع مدارس شکل گرفت که هر یک اهداف تعریف شده ای برای خود داشتند از جمله مدارس هیات امنایی که آمده بودند تا کمک حال مدارس دولتی باشند و با دریافت مبلغی از اولیا به محل کسب علم و دانش بچه های این سرزمین رونق ببخشند.

 

بر اساس اعلام مسئولان، اکنون دستگاه تعلیم و تربیت با دارا بودن حدود 13 میلیون و 500 هزار دانش آموز در 105 هزار مدرسه سراسر کشور 18 نوع مدرسه را مدیریت می کند که شامل «مدارس دولتی»،«غیر دولتی»،«تیزهوشان»،«نمونه دولتی»،«هیات امنایی»،«تربیت بدنی»،«علوم و معارف اسلامی»، «قرآنی»، «ایثارگران»، «دانش‌آموزان استثنایی»، «بزرگسالان»، «مدارس وابسته به نهادهای مختلف»، «مدارس سماء وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی»، «مدارس شبانه روزی»، «از راه دور»، «ماندگار»، «مدارس هوشمند» و «شبانه» است.

 

به نظر می رسد این تنوع بخشی که ابتدا با اهداف متعالی شکل گرفت اکنون به معضلی برای وزارت آموزش و پرورش تبدیل شده چرا که برخی از این مدارس با دریافت شهریه های چند ده میلیونی عملا اصل سی ام قانون اساسی را زیر سوال می برد و برخی دیگر نیز با وجود دریافت شهریه البته کمتر از مدارس غیردولتی نتوانسته اند اهداف نظام تعلیم و تربیت و آنچه را که در سند تحول بنیادین مورد تاکید قرار گرفته است را محقق سازند.

 

گویی اکنون مدارس غیردولتی به بنگاه های تجاری تبدیل شده که موسسان این مدارس صرفا به دنبال سودآوری بیشتر هستند و در رقابت تنگاتنگ با دیگر رقبا، با ارائه آموزش ها و برنامه ها از یکدیگر سبقت می گیرند غافل از اینکه آموزش و تربیت انسان ها باید از مسیر دیگری غیر از این بگذرد.

 

البته در نظر گرفتن فضاهایی که بیشتر شبیه منزل مسکونی است تا مناسب برای ارائه آموزش به دانش آموزان در برخی مدارس غیردولتی، تعجب همگان را برانگیخته که مگر قرار نبود این مدارس با دریافت شهریه از خانواده ها در صدد کیفیت بخشی باشند حال چگونه است که حتی از حداقل امکانات بی بهره هستند؟

 

از منظر دیگر وزارت آموزش و پرورش به دلیل دارا بودن حدود یک میلیون و 700 هزار نیروی شاغل و بازنشسته همواره با کمبود بودجه روبرو است که به ناچار نیازمند توسعه مشارکت های مردمی و افزایش مدارس غیردولتی است که بنا بر اظهارات مسئولان وزارت آموزش و پرورش توسعه و گسترش مدارس و مراکز غیردولتی امری کاملا قانونی است که بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و آنچه که در سند تحول بنیادین نظام آموزشی مورد اشاره قرار گرفته اجرا می شود.

 

در این میان دیدگاه خانواده ها نیز نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده و والدین بر این باورند که محیط آموزشی مناسب همراه با امکانات و تجهیزات درجه یک می تواند فرزندانشان را در آینده به موقعیت های تحصیلی و شغلی بهتری برساند و رقابت و شاید چشم و هم چشمی و پیشی گرفتن بچه های آنها از دیگر بچه های فامیل و دوستان نیز بر این مساله دامن زده است.

یکی از والدین معتقد است که برای بهره مندی فرزندش از امکانات با کیفیت آموزشی با وجود نداشتن وضعیت اقتصادی مناسب، همواره تلاش کرده و از بسیاری هزینه های زندگی چشم پوشی می کند تا فرزند خود را در مدرسه غیردولتی ثبت نام کند.

 

وی می گوید مدارس دولتی به لحاظ آموزش مسائل فرهنگی و تربیتی از سطح پایین تری برخوردار است و در این مدارس از خانواده هایی با فرهنگ های متفاوت وجود دارد و این مساله می تواند به تربیت فرزندم آسیب بزند به همین خاطر مدارس غیردولتی را برای تحصیل فرزندم ترجیح می دهم.

 

وی ادامه داد: شاید در نگاه اول شهریه مدارس غیردولتی سنگین و بالا باشد اما باید این واقعیت را هم پذیرفت که مدارس غیردولتی به نسبت مبلغی که دریافت می کنند خدمات مناسب تری در اختیار دانش آموزان قرار می دهند، امکاناتی که به دلیل کمبود بودجه آموزش و پرورش نمی توان در مدارس دولتی جستجو کرد.

 

هر چند در نگاه کلان تمامی تغییر و تحولات به مرور زمان درباره مدارس غیردولتی از سوی مسئولان و خانواده ها شکل گرفته ، اما از آنجا که اصل آموزش و اهداف تربیتی را کنار زده، به نظر می رسد چندان موفقیت آمیز عمل نکرده است و ضمن ایجاد فاصله طبقاتی و نوعی سرخوردگی در میان دانش آموزان کم بضاعت و بی بضاعت، در نهایت دستاورد مناسبی را به لحاظ افزایش دانش و دانایی نصیب نسل های آینده نخواهد کرد.

 

با وجود تاکید متولیان نظام آموزشی برای توسعه مدارس غیردولتی، آنها نیز این حجم از تنوع مدارس را بر نمی تابند به گونه ای که در تصمیمات جدید به نوعی اقدام به حذف آزمون مدارس استعدادهای درخشان و تبدیل مدارس نمونه دولتی به هیات امنایی کردند تا از منظری دیگر نگاه تبعیض آمیز به دانش آموزان مدارس عادی و دولتی را در مقایسه با دانش آموزان مدارس سمپاد از میان بردارند.

 

با وجود تمامی حرف و حدیث ها درباره اینکه آیا آموزش باید برای همگان رایگان باشد یا خیر؟ و این مساله که چرا باید عده ای از امکانات حداکثری به دلیل وضعیت اقتصادی مناسب بهره مند باشند و برخی شرایط این چنین را تجربه نکنند؟ گویی مسیر تحولات در نظام آموزشی با شدت و شتاب هر چه تمام به پیش می رود و توقف آن به هیچ وجه امکان پذیر نیست.

 

صرف نظر از اینکه هیچ یک از مسئولان و متولیان امر آموزش پاسخ قانع کننده ای به این سوالات و ده ها سوالی که ممکن است در اذهان عمومی برای در پیش گرفتن چنین رویه ای نقش بندد، ندارند، بارها اعلام کرده اند که فعالیت مدارس غیردولتی و دریافت شهریه از والدین تنها راه رسیدن به کیفیت بخشی آموزشی است.

 

وزیر آموزش و پرورش چندی قبل در این باره اظهار داشت: به دلیل تفاوت در نگاه نسبت به مدارس دولتی و غیردولتی در سال های گذشته با فراز و نشیب های بسیاری مواجه بودیم و امروز یک سرمایه اجتماعی بزرگ و ارزشی ما یعنی مدارس غیر دولتی در معرض خطر هستند.

 

سید محمد بطحایی گفت: برخی نگاه نقادانه به این نوع مشارکت های مردمی داشته و به این مساله انتقاد دارند که آموزش و پرورش به دلیل ماهیت حاکمیتی نباید در هیچ سطحی به سمت مشارکت های غیر دولتی برود.

 

وی با اشاره به اینکه البته خطوط قرمزی در حوزه حاکمیت آموزش و پرورش وجود دارد که باید در زمینه مشارکت بخش غیردولتی مورد توجه قرار گیرد، تصریح کرد: نگاه افراط و تفریط به توجه به مشارکت مردمی صدماتی به نظام آموزشی وارد می کند و آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که مدارس دولتی و غیر دولتی یک خانواده هستند و نباید مدارس و مراکز غیر دولتی را فرزندان ناخوانده دستگاه تعلیم و تربیت دانست.

 

همچنین رئیس سازمان مراکز و مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت های مردمی آموزش و پرورش در اظهاراتی یکی از عرصه های مشارکت مردمی در نظام آموزشی را حضور موسسه ها و مدارس غیردولتی قلمداد کرد که توانسته اند بخش بزرگی از سنگینی کار را از دوش مدارس دولتی بردارند.

 

مجتبی زینی وند با بیان اینکه دسترسی به توسعه درون زا بدون مشارکت همگانی امکان پذیر نیست، افزود: در نظام جمهوری اسلامی ایران دست یافتن به توسعه مبتنی بر مشارکت های حداکثری و ظرفیت های مردمی در تمامی ابعاد توسعه تعریف شده است.

 

زینی وند در عین حال تاکید کرده است که تحقق فرآیند تعلیم و تربیت در گرو مشارکت بخش غیردولتی است زیرا بر اساس برنامه ششم توسعه تا سال 1400 مدارس غیر دولتی باید به پوشش 15 درصد برسد.

 

همچنین مدیر کل متوسطه اول وزارت آموزش و پرورش در دفاع از توسعه مداس غیردولتی به خبرنگار حوزه آموزش ایرنا گفت: توسعه مدارس و مراکز غیردولتی مغایرتی با اصل قانون اساسی مبنی بر رایگان بودن آموزش تا پایان دوره متوسطه ندارد، گفت: افزایش این مدارس در سند تحول بنیادین نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

 

عظیم محبی اظهار داشت: تاسیس مدارس غیردولتی مصوبه مجلس شورای اسلامی است و اگر در قانون بر رایگان بودن آموزش تا پایان دوره متوسطه تاکید شده در مصوبه دیگری بر توسعه و گسترش مدارس غیردولتی نیز آورده شده است.

 

وی افزود: هنگامی که مجلس شورای اسلامی تاسیس مدارس غیردولتی را تصویب کرده و توسط شورای نگهبان نیز تصویب شده مفهومش این است که تمامی جوانب در نظر گرفته شده است.

مدیر کل متوسطه اول وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه اکنون از میان 13 میلیون و 500 هزار نفر تنها 11 درصد آنها در مدارس غیردولتی تحصیل می کنند، توضیح داد: در اصل قانون اساسی آنجا که به رایگان بودن آموزش دارد بحثی درباره کیفیت بخشی رایگان مطرح نشده است بلکه منظور در اختیار گذاشتن امکانات اولیه برای دانش آموزان است که اکنون نیز این کار انجام می شود.

 

وی در خصوص اینکه خانواده ها نسبت به شهریه های کلان مدارس غیردولتی گله مند هستند، نیز گفت: خانواده ها با علم به میزان شهریه، فرزندشان را در این مدارس ثبت نام می کنند و اجباری در این کار نیست و آنها به راحتی می توانند در مدارس عادی و دولتی ادامه تحصیل دهند اما نظر خانواده بر این است که وی در مدرسه ای با کیفیت به لحاظ امکانات و تجهیزات درس بخواند.

 

مدیر کل متوسطه اول وزارت آموزش و پرورش اضافه کرد: اصل بر مشارکت اولیا در امور مدرسه است و البته در کنار آن هیچ تفاوتی میان مدارس دولتی و غیردولتی وجود ندارد و صرفا موسسان مدارس غیردولتی به آموزش و پرورش کمک می کنند تا باری را از دوش آن بردارند.

 

محبی تصریح کرد: سیاست موجود در دولت و وزارت آموزش و پرورش بر این است که مشارکت های مردمی را افزایش دهد به همین خاطر به افراد دارای صلاحیت اجازه می دهد تا مدارس غیردولتی ایجاد کنند و البته منظور و هدف این نیست که تفاوتی میان این مدارس و دولتی به وجود آید زیرا منابع آموزشی و معلمان با تایید آموزش و پرورش تامین می شود. 

 

وی اضافه کرد: مدارس غیردولتی به ایجاد طرح های جدید و خلاقانه در فضای آموزشی تمایل دارند و همچنین برای تامین مکان و تجهیزات مناسب باید از دانش آموزان هزینه این نوع خدمات دهی را دریافت کنند. 

 

محبی یادآورشد: بر اساس راهکارهای ارائه شده در سند تحول بنیادین نظام آموزشی توسعه مشارکت بخش های دولتی و غیردولتی در انجام امور به تولید، چاپ و توزیع مواد و منابع آموزشی در چارچوب سیاست های آموزش و پرورش با تاکید بر سیاست تولید بسته های آموزشی و سیاست چند تالیفی در کتاب های درسی و تقویت و گسترش مدارس غیردولتی با اصلاح و بازنگری قوانین و مقررات موجود و تقویت مشارکت عمومی در آموزش و پرورش با حفظ کارکردهای سیاست گذاری و نظارتی نظام از طریق تسهیل تاسیس مدارس غیردولتی و حمایت از فعالیت های آموزشی آنان باید در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد.

 

اما کارشناس مسائل آموزش و پرورش در گفت و گو با  ایرنا نظر دیگری درباره خصوصی سازی مدارس دارد و خود را از مخالفان این امر دانسته و معتقد است: راه بهسازی آموزش و پرورش از خصوصی سازی نمی گذرد.

 

مهدی بهلولی افزود: خصوصی سازی آموزش و پرورش از اواخر دهه 60 شکل گرفت که بر دو گزاره اشتباه بنیان گذاشته شد اول اینکه در آن زمان و با پایان جنگ تحمیلی پیش بینی کردند که جمعیت دانش آموزی از 19 میلیون به 32 میلیون نفر در سال 90 افزایش می یابد و دوم اینکه نتیجه گیری شد بر اساس این رشد جمعیت دانش آموزی، دولت بودجه کافی برای کیفیت بخشی آموزشی را نخواهد داشت.

 

وی با بیان اینکه هر دو گزاره اشتباه بود، ادامه داد: وزارت آموزش و پرورش بر اساس آنچه که تعیین شده باید از محل تولید ناخالص داخلی اعتباری را دریافت کند که این رقم تنها یک تا یک و نیم درصد است در شرایطی که برخی کشورها تا 5 درصد تولید ناخالص داخلی خود را به امر آموزش اختصاص می دهند.

 

این کارشناس حوزه آموزش یادآورشد: مدارس غیردولتی هدف اصلی که همانا کیفیت بخشی است را کنار گذاشته و صرفا کیفیت کار را در برگزاری آزمون و تست زنی خلاصه کرده و از این امر برای دریافت شهریه های کلان از خانواده ها پافشاری می کنند.

 

بهلولی تصریح کرد: به راستی اگر مدارس غیردولتی در راستای کیفیت بخشی تلاش می کنند چرا صرفا دانش آموزانی را گزینش می کنند که به لحاظ تحصیلی و خانوادگی و اخلاقی در سطح بالایی قرار دارند این مدارس برای اثبات ادعای خود باید در مناطق پایین شهر مدرسه دایر کرده و دانش آموزان را بدون هر گونه گزینش، پذیرش کنند تا این باور به وجود آید که هدف اصلی آنها افزایش سطح کیفی آموزش است.

 

وی یادآورشد: در شرایطی که اغلب موسسان مدارس غیردولتی از مسئولان سابق وزارت آموزش و پرورش هستند و شهریه های کلانی از خانواده ها دریافت می کنند، عملا امکان نظارت دقیق بر فعالیت آنها وجود ندارد.

 

این کارشناس مسائل آموزش و پرورش اضافه کرد: همچنین در حالی که مدارس هیات امنایی و نمونه دولتی از خانواده ها پول می گیرند و این میزان مشارکت را در مقایسه با شهریه های کلان مدارس غیردولتی ناچیز می دانند.

 

بهلولی ادامه داد: آسیب های خصوصی سازی مدارس و توسعه مدارس غیردولتی پدیده ای است ک با استدلال نمی توان عواقب آن را گوشزد کرد زیرا پشت همه این تحلیل ها، پای شهریه های بالا در میان است ضمن اینکه خانواده ها با وجود پرداخت هزینه های چند ده میلیونی اختیاری برای دخالت و اعمال نظر در فرآیند آموزشی ندارند.

 

کالا ها و خدمات منتخب

    تازه ترین خبرها(روزنامه، سیاست و جامعه، حوادث، اقتصادی، ورزشی، دانشگاه و...)

    سایر خبرهای داغ

      ----------------        سیــاست و اقتصــاد با بیتوتــــه      ------------------

      ----------------        همچنین در بیتوته بخوانید       -----------------------