آش سربازي « روغن» ندارد

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 24 خرداد 1395 09:10

  خدمت سربازي در جامعه ايراني همواره جزو دغدغه‌هاي خانواده هايي بوده كه حداقل يكي از فرزندان شان مشمول قانون نظام وظيفه بوده وبايدچندين ماهي را در خدمت بگذراند. از دلتنگي هاي خدمت گرفته تا سختي هاي محل خدمت و از همه مهم تر حقوقي كه بر سربازان مترتب است، سبب شده تا سربازي به عنوان موضوعي مهم در جامعه ايراني قلمداد شود. در اين مقام اما بنا نداريم به معافيت هاي سربازي يا خريد خدمت بپردازيم و آنچه قلم اين نوشتار را به حركت درآورده است، قوانين مربوط به سربازي و حقوق سربازان است كه در صورت توجه مي تواند بخشي از مشكلات نظام وظيفه را بر طرف كند.

قانوني كه رفاه ندارد
بافت قانون برای خوب بودن ناچار است با ویژگی‌هایی اساسی تنیده شود. یکی از مهم‌ترین این ویژگی‌ها تغییر‌پذیری آن با قانون های متعاقب آن است. هنجارهای اجتماعی ناگزیرند با پیدایی نیازهای بشری در گردش زمان از محتوای پیشین رهایی یافته و پوشش جدیدی به خود بگیرند، بنابراین  سرچشمه بسیاری از ناکارآمدی‌های قانونی را می‌توان اجرای یک سلسله قوانین دانست که با قدمتی به عمر چندین دهه به زیست خود ادامه می‌دهند، بدون آنکه متوجه دگرگونی‌ گفتمان نسل‌های متفاوت برآمده از این سال‌ها باشند.

همچنین، معمولا قوانین به روزنشده ناتوان از تطبیق با ساختارهای نوین فناوری و تغییرات گریزپای اقتصادی، فرهنگی و صنعتی‌اند.از طرفی باید تاکید کرد عدم تضمین حقوق اشخاص همواره برخاسته از یک فقدان نیست. در بسیاری از مناسبات، خرد جمعی به نمایندگی از مردم در مجالس قانونگذاری، قوانین خوبی را برای احتیاجات جامعه بشری رقم می‌زند و روح حاکم بر آن قوانین را نیز عموما برای شهروندان اقناع‌پذیر می‌سازد ولی لازم به اشاره است که با وجود  یک تدوین نسبتا مناسب در متن قانون، اقدامات پیشینی برای اجرای درست آنها پیش‌بینی نمی‌شود یا در صورت مآل‌اندیشی، ممکن است توسط مجریان قانون پیگیری نشوند.

نظم بخشی به قوانین مربوط به سربازی از سویی بی نیاز از اصلاح نیست و از سویی دیگر همان گونه که اشاره شده در اجرا هم با سکوت ها و انفعال‌هایی همراه است که رفع آنها برای تزریق رفاه بیشتر به دو سال از عمر نیمی از جوانان این سرزمین راهگشا خواهد بود.نخستين قانون مرتبط مصوب مجلس شورای اسلامی بعد از انقلاب به سال 1363 برمی‌گردد. ورای هر دیدگاهی نباید فراموش کنیم که مذاکرات غایی تدوین مواد آن در روزهای بحران تجاوز عراق به ایران و نیاز ارتش و نظامیان به نیروی انسانی فعال  صورت گرفته بود و بیشتر بر محور پیش‌فرض جنگ و مصائب آن می‌گذشت تا صلح  و توابع آن.

شاید بی‌پایه سخن نباشد که ادعا کنیم  که کاوشی عمیق در اجزاي مصوبه مذکور، ساختار ماهوی آن را  تهی از موادی با  درونمایه رفاهی برای مشمول وظیفه عمومی نشان می‌دهد، ابعاد بی‌نمودی که قانون پسین نزدیک به سه دهه بعد به برخی از آنها پاسخ می‌گوید.ماده 80 «قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی» در سال 1390 وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی مشمول قانون محاسبات عمومی و سایر دستگاه‌های مصرح در نص این ماده را موظف به همکاری با شهرداری کرده است تا به سربازان در زمان خدمت، تسهیلات لازم برای استفاده از ورزشگاه‌ها، قطارها، اتوبوس‌ها، گردشگاه‌ها، سینماها و موزه‌ها را ارائه کند.

حقوقي كه كفاف سرباز را نمي دهد
خدمات سربازي را می‌توان به طور کلی بر دو دسته، سرویس‌های نقلیه شهری و استفاده از امکنه گردشگری و تفریحی تفکیک كرد. 1) سرویس‌های نقلیه شهری: اگرچه بنا بر «مقررات مرخصی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح» سرباز می‌تواند به طور میانگین در ماه یک روز مرخصی استحقاقی داشته باشد اما رویکرد چیره بر این است که این درخواست، تابع موافقت فرمانده یگان بوده و ممکن است از مدت مزبور فزونی نیز بگیرد. یکی دیگر از نکات محل تامل «درآمد» سربازان است.

بنا به گفته مقنن در ماده 49 «قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی» مصوب سال 1390 سرباز باید حداقل 60 و حداکثر 90 درصد حداقل حقوق کارکنان نیروهای مسلح را در آن بخش که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری است اخذ کند که رقم آن طی مراحلی به تایید فرمانده کل قوا می‌رسد. هرچند انتظامات مربوط به سربازان به صورت جامع و یک جا نهادینه نشده اما آگاهی از درآمد ایشان ناگزیر رجوع به قوانین نیروهای مسلح و انتظامی و حتی قانون مدیریت را می‌طلبد و با آنکه با قرینه مصوبه هیات وزیران در سال گذشته انتظار می‌رود که ما  حداقل با  450هزارتومان حقوق ماهانه برای یک سرباز رو به رو باشیم، این رقم  را به طور میانگین کمتر از صد هزار تومان خواهیم یافت فلذا چنین متوسط  درآمدی، سرباز را حتی از استفاده انحصاری سرویس‌های عمومی شهری نیز ناتوان می‌کند.

محروميت از خدمات شهري
تسهیلات مذکور، بايد به وسیله یک آيین‌نامه اجرایی و با نکته سنجی  در نگارش جوانب آن به اجرا گذاشته می‌شد که متاسفانه تا به امروز مغفول مانده است. اما عبارت یاد شده با نام تسهیلات می‌تواند دو مفهوم را به نظر آورد: نخست آنکه منظور از تسهیلات صدور یک کارت ویژه با نام و مشخصات سرباز،همانند یک کارت هویت است که قانونگذار با در نظر گرفتن اعتباری به آن، خدماتی از جمله حمل و نقل عمومی را برای وی رایگان می‌سازد. دوم آنکه، اعطاي تسهیلات می‌تواند زمینه بن‌های تخفیفی باشد که برای وی تعبیه شده و او را در برابر معیشت روزانه یاری مي كند.

اما آیا شهرداری از فاصله سال 90 تا به امروز تدابیری برای آنها اندیشیده است؟ با آنکه نگاهی کوتاه به سامانه خدمات شهرداری نشان از آن دارد که  اقشاری نظیر دانش آموزان و دانشجویان، خانواده معظم شهدا، سالمندان و افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره)  از سامانه‌های تخفیفی بهره مندند و همچنین جانبازان و معلولان نیز به طور رایگان می توانند با درخواست دارای کارت های ویژه مختص به خود باشند ، اما درباره سربازان همچنان سکوت جاری است.2) استفاده از امکنه گردشگری: مرخصی‌های ساعتی را که  سرباز اجازه دارد خارج از محل پادگان بگذراند نه آنچنان طولانی است که وی بتواند خود را به خانواده و زادگاه برساند و نه آنقدر کوتاه که ماندن در اقامتگاه قانونی را تا اتمام مدت رجحان دهد. به همین دلیل به نظر می‌آید مکان‌های گردشگری را می‌توان بهترین جایگزین یا به عبارت دیگر، راهکار، برای گذران اوقات فراغت او در نظر گرفت که افزون بر آنکه سرباز را  تبديل به  مُبلغی برای چنین مراکزی می كند، تفرجی هرچند اندک، بهره ناملایمات روانش می‌شود.

البته که  قانونگذار برای نوشتار در این بخش بی‌نیاز از هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی نیست و تمرکز در این بخش می‌تواند زوایای جدیدی از جذب سیاحتی را برجسته کند و آن را در جهت اعتلای هرچه بهتر نظام گردشگری در ایران پیش براند و به نوعی تیری باشد برای دو هدف.با دید واقع‌گرایانه در عین فقدان یک آیین‌نامه، بسترهای پیش ساختی آن نیز هنوز مورد لحاظ قرار نگرفته است. نمایان است که با میانگین 70 هزارتومان ماهانه، سرباز به عنوان یک قشر آسیب پذیر در زیر خط فقر نیاز به حمایت دارد.  چشمداشت از هیات دولت برای تخصیص بودجه بیشتر، در این مقال نمی‌گنجد اما  با آگاهی از سازوکارهای پیچیده تعیین بودجه سالانه، در برهه کنونی، نیک آن  است که بردولت در روزهای پسابرجامی که هنوز از تمامی  تحریم‌ها رهایی نجسته تنگ نگیریم  و اراده آن را به عقلای جمعی واگذاریم.

اما  ترقب از دستگاه‌های مجریه مرتبط و شهرداری برای تحقق استیفای مطالبات رفاهی سربازان در مقطع فعلی که قانون نیز به آن مشروعیت بخشیده به مراتب  موجه تر  و اقدامات اجرایی شهرداری برای موارد یاد شده در نص قانون سامان‌پذیرتر است. شهرداری به دلیل ماهیت کارکردی خود با استقلال حقوقی و دارایی گسسته از دولت و البته گسترده، بهتر می‌تواند روند اجرایی شدن خواسته مقنن را تسریع بخشد.به امید آنکه  سربازان را در بحران‌های تنگ‌دستانه خود رها نکرده و با ماوایی ماهوی که اراده قانونگذار آن را برایشان رقم زده است با سخاوت بیشتری در پناه شان بگیریم.

 اخبار اجتماعی  - قانون/ غزاله شعایی