آب و دیگر هیچ

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : چهارشنبه, 06 مرداد 1395 09:28

آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است وضعیت کنونی منابع آب کشور برای سال های پیش رو است. وضعیتی که به گفته کارشناسان، طی 20سال آینده ایران را به منطقه ای خالی از سکنه تبدیل می کند. در این گزارش با گردآوری فعالیت های در دست اقدام مسئولان، به بررسی وضعیت آبی کشور پرداخته ایم.

ایران دارای مقدار قابل توجهی آب سطحی است، آب هایی که با وجود ساخت سدهای مختلف نتوانسته اند نگرانی های مردم و مسئولان در زمینه بی آبی را رفع کنند. برخی از مسئولان تعداد این سدها را ناکافی می دانند و بعضی از کارشناسان تعداد زیاد آنها را بخشی از مشکل کم آبی قلمداد می کنند، البته این کارشناسان دلایلی نیز دارند که مهم ترین آنها را تبخیر آب از سطح این سدها می دانند. با توجه به نقشه توزین سدهای کشور در کنار هوای خشک و نیمه خشک ایران می توان بررسی این اختلاف نظر را دارای اهمیتی بالا در حفظ منابع سطحی آب کشور دانست. آمار سدهای ایران شامل 588 سد بهره‌برداری شده، 130 سد در دست اجرا، 546 سد در دست مطالعه و در مجموع1271 سد است.

تعریف پروژه بجای اضافه کردن سد
سدهایی که تا پایان برنامه پنجم به بهره‌برداری رسید 44 سد بوده که براساس وعده مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب ایران شش سد تا پایان سال افتتاح می‌شود که در مجموع حجم کل مخازن این 50 سد به 13 میلیارد و 278 میلیون مترمکعب می‌رسد. چندی پیش محمد حاج‌رسولی‌ها با بیان این‌که بیشترین حجم مخزن در برنامه سوم توسعه اجرایی شد، گفت: در حال حاضر 130 سد اجرایی در کشور داریم که روی 90 سد متمرکز شده‌ایم تا آنها را به بهره‌برداری برسانیم، بنابراین 40 سد مورد بازنگری قرار گرفته است که هشت میلیارد مترمکعب حجم این 40 سد تعریف شده است. وی با بیان این‌که فعالیت این 40 سد متوقف نشده و در دست بازنگری قرار دارد، تصریح کرد: در بازنگری که برای این 40 سد صورت گرفته، اهداف آنها نیز تغییر یافته به‌طوری که احتمال دارد به شرب تبدیل شود و حتی انجام برخی از این سدها نیز کاهش یابد.

وی حجم مخزن 90 سدی که قرار است در برنامه ششم توسعه به بهره‌برداری برسد را 12 میلیارد مترمکعب عنوان و اظهار کرد: یکی از اقدامات خوبی که در اولویت‌بندی برنامه‌ها صورت گرفت این بود که هیچ سد جدیدی اضافه نشد، اما در زمینه‌ی طرح‌های آبرسانی به شهرها مجبور به تعریف پروژه‌های جدیدی بودیم.

سدسازی برای تامین آب شرب و صنعت
با توجه به اینکه طی 15 سال گذشته منابع تجزیه‌پذیر کاهش پیدا کرده است، بنابراین در مورد سدهای کشور بخصوص در رابطه با حقابه‌ها بررسی و تحقیقات در حال انجام است.

این را محمد حاج‌رسولی‌ها اعلام کرد و ادامه افزود: 300 پروژه سد و شبکه در سطح کشور وجود دارد که برای این تعداد پروژه نیازمند 170 تا 180 هزار میلیارد تومان اعتبار هستیم. یکی از پروژه‌های مهمی که در کشور مورد رصد قرار گرفت، اولویت‌بندی پروژه‌های نیمه‌تمام بر اساس اهداف و میزان پیشرفت فیزیکی آن‌ها بود؛ چراکه در صورت فقدان برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی، بدون شک هیچ طرحی تکمیل و راه‌اندازی نمی‌شود.

مشاور وزیر نیرو با بیان اینکه اعتبارات در نظر گرفته شده برای بخش آب کشور حدود 4 هزار میلیارد تومان است، ابراز کرد: برای تکمیل این طرح‌ها حدود 45 سال زمان نیاز است، به همین دلیل نیازمند اولویت‌بندی در این پروژه‌ها هستیم. وی ادامه داد: اجرای سدهای مختلف کشور هدف‌گذاری شده و هدف اصلی این سدها تامین آب شرب شهری است.

این مسئول ادامه داد: مقرر بود که تا پایان برنامه پنجم توسعه، ۶۰ سد به بهره‌برداری برسد و خوشبختانه تا این لحظه که سال آخر برنامه پنجم توسعه است، با توجه به رکود اقتصادی، ۵۲ سد به بهره‌برداری رسیده است. همچنین ۱۷ سد دیگر نیز در قالب طرح‌های اقتصاد مقاومتی، تا پایان سال آبگیری خواهد شد.

وی با تاکید بر این‌که هر پروژه‌ای اهداف خاص خود را دارد، افزود: افراط و تفریط در ساخت یا توقف ساخت سد جایز نیست. از این‌رو، تا زمانی که به آب‌شرب و آب مورد استفاده در حوزه صنعت نیاز داشته باشیم، باید برای احداث سدهای اصولی نیز اهتمام بورزیم؛ چرا که اگر بسیاری از سدهای امروزی نبودند، کلان‌شهرهای ما در تامین آب شرب خود دچار مشکل می‌شدند. علاوه بر این، طرح‌های تغذیه‌ای نمی‌تواند در همه مناطق کارآمد باشد. حاج‌رسولی‌ها با بیان این‌که در حال حاضر هدف از احداث سد، فقط برای تامین آب مورد نیاز در شرب و صنعت است، تصریح کرد: از آن‌جایی که منابع آبی تجدیدپذیر در سطح کشور در طول ۱۵ سال گذشته، ۴۰ درصد کاهش یافته، باید اهداف و ابعاد احداث سدها مورد بازنگری قرار گیرد.

جایگزین های سد در تامین آب شرب و کشاورزی
هدر رفت آب در شبکه های شهری انتقال آب بر اساس آمار سازمان ملل 50 درصد است. این امر نشان می دهد که با جابه جایی بودجه های بخش سدسازی به بخش بازسازی شبکه آبرسانی شهری می توان دو برابر آب شرب را تامین و در دسترس مردم قرار داد. به عنوان مثال اگر مصرف روزانه آب شرب تهران در تابستان را 3 میلیون و 350 هزار مترمکعب در نظر بگیریم، فقط در شبکه آبرسانی شهری تهران سالانه بیش از 611 میلیون مترمکعب هدر رفت آب وجود دارد. با بازسازی این شبکه آبرسانی، صرفه جویی بسیار بیشتر از ظرفیت مخزن 420 میلیون مترمکعبی سد طالقان که در سال 1385 به بهره برداری رسید و عمدتا برای جبران کمبود آب شرب تهران احداث شده است، صورت می گیرد.

مصرف کننده اصلی آب در کشور با سهم نزدیک به 90 درصد در بهره برداری از آب، بخش کشاورزی است. هدر رفت آب در شبکه های کشاورزی حدود 70 درصد است. با احتساب مصرف سالانه آب در بخش کشاورزی که حدود 86 میلیارد مترمکعب تخمین زده می شود حتی اگر هدر رفت آب در این بخش را 50 درصد نیز در نظر بگیریم با برنامه ریزی برای جلوگیری از این اتلاف می توان سالانه 43 میلیارد مترمکعب آب استحصال کرده و دراختیار بخش کشاورزی قرار داد. این میزان تقریبا برابر با حجم ذخیره بیش از 100 سد می باشد.

ناهماهنگی دستگاه ها چالش اساسی حوزه آب
در حالی که سهم کشاورزی از مصرف منابع آبی کشور 90 درصد و سهم صنعت تنها سه درصد است، ارزش افزوده بخش کشاورزی در اقتصاد یک چهارم بخش صنعت است.

محمدرضا پورابراهیمی در همایش ملی اقتصاد آب افزود: در موضوع آب در حوزه قانونگذاری، اجرا و حتی مسایل قضایی کوتاهی هایی در گذشته صورت گرفته و مشکل عمده بخش آب نبود سند راهبردی مدیریت منابع آب است.

وی ادامه داد: وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی هر دو با موضوع آب مرتبط هستند اما سیاست های راهبردی کشور برای این دو وزارتخانه تعریف نشده است.

نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی خاطر نشان کرد: فقدان سند راهبردی موجب شده تا برنامه های میان مدت و بلند مدت حوزه آب نیز جهت گیری یکسانی نداشته باشد.

وی گفت: فقدان مکانیسم نظارت بر اجرای احکام برنامه های بلند مدت و میان مدت حوزه آب مشکل دیگری است که سبب شده تا خروجی اجرای برنامه های توسعه کشور در این حوزه قابل توجه نباشد. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس از ناهماهنگی بین دستگاه های متولی آب گلایه کرد و گفت: استمرار این شرایط مدیریت منابع آب در کشور دچار چالش جدی خواهد شد.

وی با بیان اینکه بخش کشاورزی 30 برابر بخش صنعت از منابع آبی کشور بهره برداری می کند اما ارزش افزوده این بخش ناچیز است، گفت: با بررسی مدل های موفق جهانی در زمینه مدیریت مصرف آب می توان راهکارهای مناسبی را در این بخش یافت.

وی تخصیص نیافتن منابع مالی قابل قبول برای بهینه سازی تصمیمات در حوزه مدیریت منابع آب را مشکل دیگر این بخش برشمرد و گفت: این شرایط موجب شده تا دستگاه های مرتبط با حوزه آب به صورت مقطعی و جزیره ای عمل کنند.

پورابراهیمی افزود: برای نمونه پارسال با اختصاص منابع از صندوق توسعه ملی اقدامات خوبی در حوزه مهار آب های مرزی انجام شد اما تداوم اقدامات مدیریتی در حوزه آب نیازمند اختصاص مستمر منابع در بودجه های سنواتی است.

500 حلقه چاه برای تامین 30 درصد آب تهران
مدیرعامل شرکت تامین و تصفیه آب و فاضلاب تهران از همکاری شرکت های آلمانی برای بهره برداری از چاه های آب آلوده و اجرای شیوه های نوین در حفر و بهره برداری از آنها خبر داد.

عزیز عالی نژاد افزود: سالیانه بیش از یک میلیارد مترمکعب آب توسط این شرکت در تهران تولید می شود که 30 درصد آن از منابع آب زیرزمینی و چاه هاست. به گفته این مقام مسئول، این آمار در سطح استان تهران به 50 درصد افزایش می یابد، یعنی نیمی از آب مورد نیاز استان از طریق چاه ها تامین می شود.

وی بیان داشت: تهران شهری است که در حاشیه کویر واقع شده و متوسط بارندگی سالیانه آن نزدیک به 200 میلیمتر است، بر این اساس در تلاشیم با آشنایی با شیوه های جدید، قطره قطره آب های استحصالی از منابع زیرزمینی را مدیریت کرده و با هزینه بهینه به دست مردم برسانیم. عالی نژاد در ادامه به مشکلات موجود در این بخش اشاره و اضافه کرد: هم اینک حفر چاه ها در کشور با شیوه های سنتی و قدیمی انجام می شود که در نتیجه گاهی اوقات تا 40 درصد آبدهی آنها کاهش می یابد.

وی یادآورشد: فقط در شهر تهران نزدیک به 500 حلقه چاه برای تامین 30 درصد آب مورد نیاز مردم وجود دارد، اما وقتی در اثر استفاده از شیوه های زیرزمینی میزان آبدهی آنها کاهش می یابد، مجبور به حفر چاه های بیشتری می شویم که افزایش هزینه ها را به دنبال دارد. مدیرعامل شرکت تامین و تصفیه آب و فاضلاب تهران همچنین با اشاره به مشکلات کیفی آب ها در تهران، اظهار داشت: امروز و با وجود فناوری های جدید، لایه هایی از زمین که آب موجود در آنها آلوده است شناسایی می شوند، اما تاکنون و به دلیل نا آشنایی با این مقوله، چاه های دارای آب آلوده از چرخه بهره برداری کنار گذاشته می شدند.

وی گفت: تاکنون 12 چاه آب آلوده در تهران به دلیل مشکلات پیش گفته کنار گذاشته شد و برای نخستین بار در کشور در نظر داریم با آشنایی با شیوه های نوین به بهره برداری از آنها پرداخته و هزینه های موجود را کاهش دهیم. وی ادامه داد: این در حالی است که متوسط هزینه حفر هر حلقه چاه بین سه تا چهار میلیارد ریال است که پیش از این به دلیل تایید نشدن کیفیت آب آنها توسط آزمایشگاه ها، مورد بهره برداری قرار نمی گرفتند.

لزوم تاسیس صندوق حفاظت ازمنابع آب
معاون توسعه امور تولیدی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور گفت: امسال 500 میلیون دلار از منابع صندوق توسعه ملی برای گسترش آبیاری نوین و تحت فشار بخش کشاورزی اختصاص
می یابد. حمید پورمحمدی در همایش ملی اقتصاد آب با اشاره به تقاضای روزافزون آب در کشور افزود: با توجه به روند کاهشی منابع آبی، تعیین قیمت این کالای اساسی بسیار مهم است.

وی با انتقاد از اینکه در بهره برداری از منابع آبی موضوع تخریب محیط زیست نادیده گرفته می شود، گفت: تداوم این رویکرد موجب تخریب بیشتر سرزمین می شود لذا باید حقابه های محیط زیست را در حوزه آب در نظر گرفت.

معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی تاکید کرد، باید سالانه 10.8 میلیارد مترمکعب به نفع محیط زیست لحاظ کنیم. اکنون حدود 90 میلیارد مترمکعب مصرف آب کشور برآورد می شود و با توجه به 88.8 میلیارد متر مکعب منابع آبی کشور، نیاز است سالانه 11.5 میلیارد مترمکعب صرفه جویی شود. پورمحمدی می گوید، باید از ابزار قیمتی در حوزه آب به نحوی استفاده کرد که یک فرد ساکن در مناطق دور افتاده کشور که دسترسی مناسب به آب ندارد با کسی که بی قاعده آب مصرف می کند، حق یکسانی دیده نشود.

وی بر ایجاد صندوق ملی حفاظت از منابع آبی تاکید کرد وگفت : وضع عوارض و مالیات برای آلودگی آب و مصرف بی رویه ضروری است و باید صندوقی برای واریز این درآمدها به نحوی که صرف سالم سازی و تامین منابع آب شود، تاسیس کرد.

 اخبار اجتماعی  -  ابتکار