بازگشت ایرانی‌ها به حج
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 21 فروردين 1396 09:39
حج 96 به‌طور رسمي از روز گذشته کليد خورد و براساس آن، اولويت‌هاي ثبت‌نام و اعزام مشخص شدند. حج 96 درواقع دو تفاوت عمده با سال‌هاي قبل دارد؛ اتمام عمليات عمراني گستره در سرزمين وحي باعث شده، عربستان‌سعودي به‌عنوان ميزبان حج تمتع بتواند بعد از سال‌ها ظرفيت حج تمتع را براي کشورهاي مسلمان افزايش دهد.
تفاوت مهم ديگر، حضور ايران پس از يک سال مناقشه سياسي ميان تهران و رياض و غيبت يک‌ساله در مراسم حج سال 95 است. درواقع، دو حادثه تلخ سقوط جرثقيل و حادثه منا باعث شد ايران بيش‌ازپيش نسبت به مديريت حج از سوي عربستان‌سعودي انتقاد کند و همزمان خواستار برخورد با عوامل و روشن‌ترشدن، ابعاد اين حادثه شود.
اما حملات برخي گروه‌هاي خودسر به دفاتر سفارتخانه عربستان در تهران و مشهد باعث شد در سال 95، رياض فرار روبه‌جلويي کرده و روابط ديپلماتيک خود با ايران را قطع کند. بااين‌حال، از اواسط سال گذشته، باز بحث‌ها درباره مذاکرات ايران و عربستان براي حضور زائران ايراني مطرح شد و مذاکرات مسئولان حج و زيارت اين کشور، در اسفند سال 95 به نتيجه رسيد. حالا براساس اعلام سازمان حج و زيارت، امسال 85 هزار زائر ايراني براي انجام تشريفات حج تمتع وارد سرزمين‌هاي وحي مي‌شوند.
درهمين‌رابطه، سازمان حج و زيارت با صدور اطلاعيه‌اي از فراخوان ثبت‌نام اوليه از واجدين شرايط تشرف به حج تمتع سال 96 خبر داد. در اين اطلاعيه آمده است: به اطلاع کليه وديعه‌گذاران حج تمتع که تا تاريخ 31/04/1385 در شعب بانک ملي ايران ثبت‌نام کرده‌اند، مي‌رساند: پيرو اطلاعيه قبلي اين سازمان و براساس برنامه زمان‌بندي، دارندگان فيش‌هاي ثبت‌نامي حج تمتع تا تاريخ 31/04/1385، از ساعت 9 صبح روز چهارشنبه، مورخ 23/01/1396 به‌مدت 10 روز فرصت دارند تا با دردست‌داشتن اصل قبض وديعه‌گذاري، اصل شناسنامه و اصل کارت ملي به يکي از شعب بانک ملي ايران مراجعه و نسبت به واريز مبلغ علي‌الحساب هزينه سفر خود اقدام کنند.
بااين‌حال، بررسي‌ها نشان مي‌دهند، لغو سفر حج عمره و تمتع تا حد زيادي مي‌تواند ضررهاي ميلياردي را نصيب عربستان کند. براساس آمار، هر سال به‌طور ميانگين، 850 هزار زائر ايراني براي حج عمره به عربستان اعزام مي‌شدند، اگرچه اين آمار بسته به روابط اين دو کشور بيشتر و کمتر مي‌شد اما اين حج که مهم‌ترين منبع گردشگري زيارتي عربستان است، در فروردين سال گذشته از سوي ايران تعليق شد. از‌سوي‌ديگر، با توجه به جمعيت کشور و اينکه به هر هزار نفر، يک سهميه حج تمتع تعلق مي‌گيرد، شمار زائران ايراني حج تمتع نيز هر سال به 75 هزار نفر مي‌رسيد. اردشير اروجي، مديرکل سابق دفتر آمار و برنامه‌ريزي سازمان ميراث فرهنگي، درباره آمار کلي زائران حج تمتع مي‌گويد: «هر سال سه ميليون زائر عازم حج تمتع مي‌شوند که از اين تعداد يک‌ميليون نفر از مردم عربستان هستند؛ بنابراين کل ورودي گردشگران مذهبي تمتع، دو ميليون نفر است.»
برايناساس، از ميان اين دو ميليون نفر، بادرنظرگرفتن 75 هزار زائر ايراني، حجاج تمتع ايراني 3,7 درصد از کل اين ورودي را شامل مي‌شوند. آن‌طور که اين کارشناس گردشگري مي‌گويد، کل ورودي حجاج عمره در عربستان، هفت ميليون نفر بوده و ايران که پيش‌ازاين هر سال 850 هزار زائر را به اين سفر اعزام مي‌کرد، 12 تا 13 درصد از کل ورودي عمره را تشکيل مي‌داد که حال از اين تعداد گردشگران حج کاسته شده است.
حجاج تمتع کشور ما در هر سال 280 ميليون دلار هزينه مي‌کردند که اين رقم براي حج عمره ايرانيان به يک ميليارد و 380 ميليون دلار مي‌رسيد. برايناساس 1,4 ميليارد دلار، کل هزينه‌اي است که گردشگران مذهبي ايران به اقتصاد عربستان‌سعودي تزريق مي‌کردند که 1,1 ميليارد دلار آن با تعليق سفر حج عمره در فروردين و 280 ميليون دلار آن با لغو سفر عمره کسر شد تا هزينه‌اي که حجاج ايراني در اين کشور خرج مي‌کردند، به صفر برسد.
از تهران به مکه
درست در زماني که اين رژيم مشغول به نسل‌کشي در يمن و استان‌هاي شيعه‌نشين خود بود، کشورهاي عزادار در حادثه منا را متهم به سياسي‌کاري کرد و کشته‌شدن صد‌ها حاجي از ده‌ها کشور مسلمان در جهان را در حادثه منا تقدير الهي خواند. پس از آن نيز، بي‌نظمي شديد در تحويل اجساد شهداي حادثه منا، عدم پذيرش کم‌کاري‌ها و اشتباهات در حادثه منا که خارج از عرف ديپلماتيک و مناسبات بين کشورهاي اسلامي در موسم حج بود، بيش‌ازپيش سياست‌هاي عربستان‌سعودي را به چالش کشيد.
در ادامه تندروي‌ها، طرف سعودي در مواجهه با شيعيان اين کشور، زمينه‌ساز اعدام شيخ‌نمر، روحاني پرنفوذ شيعه در اين کشور شد؛ اقدامي که موجي از اعتراض‌هاي مسلمانان در ايران و ساير کشورهاي اسلامي را رقم زد و برخي از اين اعتراض‌ها نيز بهانه‌هاي سياسي را دست عربستان داد تا موج مطالبات افکار عمومي نسبت به اعدام شيخ‌نمر را منحرف کند. تجمع برخي معترضان اعدام شيخ‌نمر در مقابل سفارت اين کشور در تهران و مشهد، گرچه با مخالفت‌ها و انتقاد‌هاي مقامات دولتي و سياسي ايران مواجه شد اما اين بهانه را دست سعودي‌ها داد تا پس از سه‌گانه حادثه جرثقيل، حادثه منا و اعدام شيخ‌نمر، روحاني پرنفوذ شيعي بتواند دستاويزي براي فرار از فشار افکار عمومي پس از اين سه‌گانه پيدا کنند.
آنها پس از تجمع برخي گروه‌هاي خودسر در سفارتشان در تهران و مشهد، تصميم به قطع روابط ديپلماتيک خود با ايران گرفتند و برخي کشورهاي عربي و منطقه‌اي را نيز تحت فشار براي قطع روابط با ايران گذاشتند. اين سه‌گانه‌اي که عربستان در مدت يک سال ايجاد کرد، بيش از ساير کشورهاي منطقه مي‌توانست از سوي ايران به‌عنوان يکي از مهم‌ترين کشورهاي اسلامي پيگيري و احقاق حقوق شود اما با دستاويز سعودي‌ها منجر به قطع روابط سياسي شد.
از مکه به تهران
پس از آن در دي سال 94 برخي نمايندگان مجلس و برخي ناظران سياسي در ايران پيشنهاد عدم برگزاري حج ۹۵ را دادند. در آن مقطع، درست در ۱۴ دي مسئولان سازمان حج و زيارت، عدم برگزاري حج ۹۵ را تکذيب کردند و استدلال آنها اين بود که حج فارغ از روابط سياسي جزء مناسکي است که بايد اجرا شود و ايران حج را فارغ از مسائل سياسي بين دو کشور نگاه مي‌کند. همزمان هم مسئولان سازمان حج و زيارت نيز از دريافت دعوتنامه‌اي از سوي مسئولان سازمان حج عربستان براي شرکت در مذاکرات حج ۹۵ خبر دادند؛ خبري که اميد‌ها را براي حج ۹۵ تا حد زيادي افزايش داد اما اين اميد ديري نپايید.
وزارت امورخارجه عربستان در اقدامي متناقض با وزارت حج عربستان، ويزاي کارگزاران حج ايران براي حضور در مذاکرات حج را صادر نمي‌کرد و در آخر هم نکرد. پس از آن هيأت ايراني، خود را به دوبي رساندند و از آنجا ويزاي عربستان را دريافت کردند و خود را به ميز مذاکره رساندند. مذاکرات تا آنجايي پيش رفت که همه موارد براي اجراي حج ۹۵ فراهم بود به جز دو مورد اصلي و حياتي؛ نخست اينکه طرف عربستاني عنوان کرد هيچ هواپيماي ايراني نبايد در موعد حج وارد عربستان شود و ايران بايد براي حضور زائرانش در حج با شرکت‌هاي تحت قرارداد عربستان‌سعودي وارد مذاکره شود.
مورد دوم نيز که از اهميت بالايي برخوردار است، اين بود که مذاکره‌کنندگان عربستان عنوان کردند ويزاي زائران ايراني بايد در کشور ثالث (امارات متحده عربي) يا در خاک عربستان‌سعودي صادر شود و عربستان هيچ همکاري‌ای براي صدور ويزا در خاک ايران انجام نمي‌دهد. اين دو مورد علاوه‌بر هزينه‌هايي که براي ايران و حاجيان تحميل مي‌کرد، خارج از عرف ديپلماتيک بود و شأن حاجيان ايراني را زير سؤال مي‌برد. علاوه‌برآن عدم ورود هواپيماهاي ايراني به خاک عربستان ديگر موردی بود که هيچ منطق فني و اقتصادي‌اي نداشت.
دراين‌ميان بحث‌هاي سياسي‌اي نيز شکل گرفته بود برايناساس که ايران و حاجيان ايراني، حق برگزاري مراسم‌هاي دسته‌جمعي يا سردادن شعار و... را ندارند. بااين‌حال، مذاکره‌کنندگان ايراني در فروردين سال جاري، اين پيشنهاد‌هاي طرف سعودي را پاي ميز مذاکره رد کردند. پس از آن مذاکره‌کنندگان حج عربستان، از هيأت ايراني فرصت خواستند تا با مشورت با وزارت امورخارجه اين کشور، جواب قطعي خود را اعلام کنند.
در همان زمان اعلام پاسخ از سوي سعودي‌ها طول کشيد. هيأت ايراني قصد بازگشت به ايران را داشت اما سعودي‌ها از هيأت ايراني خواستند سفر خود را به تعويق بيندازند تا فرصت بيشتري براي اعلام نظر داشته باشند، اما اين فرصت هم تمام شد و سازمان حج عربستان به هيأت ايراني اعلام کرد هنوز تصميمي از وزارت امورخارجه عربستان اخذ نشده و اگر تصميم قطعي اخذ شد، در يک نامه رسمي به سازمان حج و زيارت ايران اعلام خواهد شد؛ نامه‌اي که هيچ وقت ارسال نشد و حج 95 بدون حضور زائران ايراني برگزار شد.
اخبار اجتماعی - وقایع اتفاقیه
