دلایل تنبلی و راهکارهای عملی

مجموعه: مشاوره خانواده

ممکن است که تنبلی در فرد منجر به اختلالات روانی شود

سستی و کاهلی نه تنها روح انسان را مورد آزار قرار می دهد بلکه به جسم او آسیب می رساند و فرد را بیمار می کند. شخص تنبل قادر نیست که مانند سایر افراد تجربیات و مهارت های ارزشمند را در زندگی کسب کند، برای ناتوانی های ارادی خود از دروغ و دلیل تراشی استفاده می کند، با تمسک به این ابزارها، اعتبار خود را میان مردم از دست می دهد، اجتماع نیز تمایلی به برقراری ارتباط با آن فرد ندارد و احساس تنهایی پس از مدتی گریبانگیر شخص می شود. همچنین ممکن است که تنبلی در فرد منجر به اختلالات روانی چون افسردگی، ترس ها، اختلال در خواب، اضطراب، پایین آمدن سطح ادراک و… شود. حتی تنبلی موجب اختلال جسمی نیز می شود، محققان فشار خون پایین و کم کاری تیرویید را از پیامدهای تنبلی می دانند.

به تاخیر انداختن کارها و تنبلی از ۳ ناراحتی منشا می گیرد:

الف ) احساس خود کم بینی
به طور نسبی هر کس در مواقعی احساس خود کم بینی می کند. یعنی شخصیت خود را در جایگاهی پایین تر از آنچه هست می بیند و از این نظر دچار ناراحتی می شود یااعتماد به نفس خود را از دست می دهد و احساس بی ارزشی می کند.این احساس از آن جهت در شخص ایجاد می شود که:
-1هرکسی دوست دارد کارش را هرچه بهتر و کاملتر انجام دهد.
-2اعتماد و محبت دیگران را نسبت به خود جلب کند.
-3با رفتاری مجدانه بر تصورات باطل خود که از ضعف شخصیت سرچشمه می گیرد، غلبه ورزد.
خصوصیات یاد شده در رفتار هر کس به طور نسبی دیده می شود.

گاهی به دلایل مختلف موفق نمی شوید که کارتان را به موقع انجام دهید و در نتیجه احساس شرمندگی می کنید. احیانا به خودتان می گویید :(( من آدم بدی هستم ، چون کارم را به موقع انجام نداده ام )). خوب کسی که در ارزش وجود خود شک می کند طبیعی است که آمادگی انجام کار خوب را ندارد.

از کار کردن نهراسید و تنها به خوب ارائه کردن آن توجه نداشته باشید، چون همیشه قضاوت درباره کار انجام نشده، پوچ و بی حاصل است. اگر شما به ایده آل می اندیشید، یعنی می خواهید هر کاری را به بهترین شکل انجام دهید ولی نمی توانید ، طبعا ناراضی می شوید.

نارضایتی عاملی است که شما را از فعالیت بعدی بازمی دارد و دیگرحاضر نخواهید بود آن کار را ادامه دهید و این وضع در شما ابتدا به صورت بهانه جویی و سرانجام عادت ظهور خواهد کرد. شما باید بدانید مقصود از کار، انجام آن به نحو احسن نیست. هر کار خوب و ظاهرا بی ایراد، خالی از نقص نخواهد بود.

پس سختگیر نباشید و به خود اعتماد داشته باشید. یکی از دلایل بی علاقگی، عدم اعتماد به نفس است، پس خود را باور کنید.

ب ) پایین بودن سطح تحمل (سرخوردگی)
یکی از علل سرخوردگی یا پایین بودن سطح تحمل ، به ((خود رسیدن)) وافراط است؛ مثلا افراط در خوردن، افراط در خوشی، زیاده روی در مصرف مواد مخدر وغیره. عوامل یاد شده موجب ((سرخوردگی)) نمی شوند، ولی بتدریج زمینه را برای آن مهیامی کنند.

پرتوقعی در حقیقت عامل مستقیم سرخوردگی است. دوست دارید درآزمون ادبیات انگلیسی حتما نمره ۲۰ بگیرید یا لااقل نمره ۱۸ و ۱۹، در غیر این صورت ترجیح می دهید به تحصیلتان ادامه ندهید. این همان پرتوقعی است که از آن یاد کردیم و طرز فکری است که شما را به تنبلی سوق می دهد، زیرا ترس دارید که توقع شما در حدانتظارتان نباشد و به این دلیل کوشش و سعی لازم را به کار نمی برید، در نتیجه نسبت به کار بی علاقه می شوید.

در حقیقت ، توقع بیش از حد برای کسب موفقیت هرچه بیشتر ، شما را دچار ترس و فرار از کار کرده است..

هرگاه در کاری به نتیجه بالاتر از میزان استعداد و توانایی خودفکر کنید، باید بدانید به جای این که به ادامه آن تشویق شوید، به بیزاری و انزجار از آن سوق داده خواهید شد؛ چراکه توانایی شما نمی تواند بیش از حد کارآیی تان در آنباشد. بدون واهمه درباره نتیجه کار به فعالیتهای خود بپردازید.

وقتی میزان توقع شما بیش از حد توانای تان است ، کار برای شما کسل کننده خواهد بود.
تنها اشتغال به کار، شما را از اندیشه های مزاحم نجات خواهد دادو بتدریج درمی یابید که به سوی موفقیت گام برمی دارید و در کارتان احساس به روزی می کنید. شما در هر کاری که شروع می کنید، باید از پیش خود را برای مواجهه با برخی مشکلات آماده کنید. این احتمال کاملا طبیعی و منطقی است. نباید با خود بگویید: «به علت مشکلاتی که وجود دارد آن کار را دوست ندارم.» پس در مواجهه با مشکلات شکیباباشید. به خود تلقین کنید که می توانید آن را به شکلی دلخواه انجام دهید. خود این فکر به شما نیرو می دهد که در جهت مقصود پیش بروید.

ج ) خشم
بسیاری از تنبلی ها نتیجه خشم و پرتوقعی است؛ مثلا شاگردی از ترس مردود شدن، انجام تکالیف درسی خود را عقب می اندازد و از آن نظر که نمی تواند آن رابه طور کامل انجام دهد، بهانه تراشی می کند. مثلا تقصیر را به گردن هم اتاقی خود می اندازد، استادش را مقصر می داند که تکلیف مشکل برای او تعیین کرده است. والدینش رامقصر می داند که او را به مدرسه برده اند و نسبت به معلمان و والدین خود احساس دشمنی می کند.

به جای این که از دست خود عصبانی باشد و خود را مقصر بداند، همه تقصیرها را به گردن دیگران می اندازد!

در بررسی آماری که در این مورد به عمل آمده، معلوم شده علت عمده تنبلی در افراد، پرتوقعی و پایین بودن سطح تحمل آنهاست که به خصومت و تنفر آنها ازاشخاص می انجامد.

بسیاری از تنبلی ها نتیجه خشم و پرتوقعی است

راهکارهايي براي کنار گذاشتن تنبلي

مقدمات را آماده کنيد:
پيش از شروع هر کاري، مقدمات آن را فراهم کنيد. هر قدر درباره کاري، بيشتر آگاهي داشته باشيد و از قبل مقدمات آن را آماده کرده باشيد، تسلط شما براي انجام آن کار بيشتر خواهد بود و سرعت عمل شما بيشتر مي شود.

از کم شروع کنید:
از خودتان بپرسید آیا انجام این کار محول شده به مدت ۱۵ دقیقه سخت و دشوار است؟ اما با کمی دقت متوجه می شوید که این گونه نیست. با این روش مشاهده خواهید کرد بعد از مدتی از انجام همان کارها لذت خواهید برد.

به خود پاداش بدهید:
بزرگ‌ترین نیروی انگیزه بخش در جهان، شور و هیجان و رضایت از كاری است كه انجام می‌دهید. اگر احساس كنید كه پاداش تلاش خود را می‌گیرید انگیزه‌ای برای كار بیشتر به دست می‌آورید؛ اما اگر كاری كه می‌كنید هرگز به قدر كافی خوب نباشد ، زندگی، فعالیتی كسل‌كننده و بی‌نشاط می‌شود. اشخاص موفق و مفید اغلب به دلیل كاری كه می‌كنند به خود امتیاز می‌دهند و احساس هیجان دارند.

صبر و تحمل داشته باشید:
این تصور را که برای انجام هر کار باید سریع پاداش بگیرید، از خودتان دور کنید. این طرز فکر باعث می شود، نتوانید به اهداف بلندمدت تان برسید.

قاطعیت نشان دهید:
خیلی‌ها به علت نداشتن قاطعیت و موافقت كردن با انجام كارهایی كه علاقه‌ای به انجام آن ندارند، مسامحه می‌كنند. البته همه ما در مواقعی برای كمك به دیگران تن به انجام كارهایی می‌دهیم كه به آن علاقه‌ای نداریم، اما اگر احساس كنید شما باید همیشه آری بگویید و همه را راضی كنید ، می‌تواند مساله‌ساز شود. ممكن است بیش از حد خود را متعهد كنید و به جای آن كه برخوردی صادقانه داشته باشید ، تن به مسامحه دهید و آنوقت کار مهم تری را با تاخیر انجام دهید.

موانع رواني را شناسايي کنيد:
کمبود انرژي يکي از عوامل تاثيرگذار بر تنبلي است. مراقب سطح انرژي خود باشيد. ورزش کنيد و صبح ها صبحانه اي کامل و انرژي زا نوش جان کنيد. به نظر مي رسد که شروع يک روز کاري بدون خوردن يک صبحانه خوب مانند رفتن به جنگ بدون مهمات است! بنابراين شما بايد موانع رواني فعاليت هاي خود را شناسايي کنيد و پيش از شروع هر فعاليتي انرژي رواني خود را تقويت کنيد. کارهايي مانند يک استراحت کوتاه يا خوردن غذاي مورد علاقه تان و ... مي تواند انرژي احساسي شما را براي جديت بيشتر در انجام کارهاي تان تقويت کند.

از دیگران کمک بگیرید:
برای انجام کامل یک کار سعی کنید از دیگران کمک بگیرید، موضوع را با آنها در میان بگذارید. انگیزه های خارجی حس انجام وظیفه شما را برمی انگیزاند و به انجام کار تشویق می کند.

از كلمه باید استفاده نكنید:
تنبل‌ها بیشتر به خود می‌گویند: باید آن نامه‌ها را بنویسم ، باید شروع كنم. عبارت‌های بایددار معمولا موثر نیستند، زیرا احساسی از گناه تولید می‌كند و در نتیجه شرایطی فراهم می‌كنند كه شما از انجام آن خودداری می‌كنید. در همان لحظه كه به خود می‌گویید : «باید این كار را بكنم» احتمالا این اندیشه را در سر دارید ...«اما حالا به انجام آن مجبور نیستم، تا فرصتی دیگر صبر می‌كنم.» گاهی اوقات هر چه بیشتر به خود بگویید كه باید كاری صورت دهید، انجامش به همان اندازه دشوار می‌شود.

محدوديت زماني تعيين کنيد:
براي انجام کارهاي مهم خود، يک ضرب الاجل زماني تعيين کنيد و با تمام وجود به آن متعهد باشيد. همچنين شما بايد چشم اندازهاي بزرگ اما اهداف کوچک داشته باشيد. اهداف بزرگ وقتي محقق مي شوند که به مجموعه اي منسجم از اهداف کوچک تبديل شوند.

مثبت فكر كنید:
وقتی به كاری كه از انجامش طفره رفته‌اید فكر می‌كنید ، احتمالا ناراحت می‌شوید و ترجیح می‌دهید كار دیگری بكنید. علتش این است كه به خود پیام‌های منفی می‌دهید و در اثر آن خود را گناهكار و شكست خورده می‌بینید. می‌توانید برخورد با این افكار منفی را بیاموزید تا تحت تاثیر آنها قرار نگیرید. این افكار را یادداشت كنید. كار بسیار مهمی است.

اجازه بدهید تكرار كنم. علت طفره‌روی شما از كار این است كه درباره آن به طرزی غیرمنطقی و غیرواقع‌بینانه فكر می‌كنید. وقتی از كاری اجتناب می‌كنید، همیشه درباره چیزی خود را فریب می‌دهید.اگر انام کاری برایتان سخت است ، نگرش خود را نسبت به انجام آن تغییر دهید .

افکار منفي را دور کنيد:
افکار مثبت غير واقع بينانه و داشتن انتظارات بيش از حد از خود، نيز مانند افکار منفي مي تواند تنبلي را تشديد کند. برنامه روزانه تان را خيلي شلوغ نکنيد. فهرست کارهايي را که بايد انجام دهيد بيش از ظرفيت جسمي خود در نظر نگيريد.

وقت مشخصی را تعیین كنید:
(مثلا چهارشنبه از ساعت 10 تا 15/10 دقیقه) و این وقت را منحصرا به انجام كاری كه به تعویق انداخته‌اید اختصاص دهید. خواهید دید كه همین 15 دقیقه كوشش، كل مشكل تعلل ورزی شما را از میان برمی‌دارد.

در به عهده گرفتن كاری كه از آن پرهیز دارید شجاع باشید.یك عمل شجاعانه می‌تواند همه ترس‌های شما را از میان ببرد. دیگر به خود نگویید عملكردتان باید خوب باشد. به خاطر داشته باشید كه نفس عمل كردن بسیار مهم‌تر است.

كلمات ای کاش، آرزو و شاید را از فرهنگ لغات خود حذف كنید.این كلمات ابزار به تعویق‌اندازی كارها هستند. هر وقت این كلمات وارد ذهن شما می‌شوند ، جملات تازه‌ای را جانشین آنها كنید. مثلا جمله «امیدوارم كارها رو به راه شوند» را به جمله «آن كار را عملی خواهم كرد» تبدیل كنید و این یكی را به زبان آورید.

کار را با موفقيت تمام کنيد:
کاري را که شروع کرده ايد بايد تمام کنيد. با اين حال و اگر خسته هستيد استراحتي کوتاه داشته باشيد اما کار را متوقف نکنيد. هيچ چيز خسته کننده تر از ناتمام گذاشتن کارها نيست اما وقتي کاري را با موفقيت به پايان مي رسانيد موجي از انرژي و اعتماد به نفس، يک باره به سوي شما باز مي گردد.

نگاه دقیقی به زندگی خود بیندازید:
ببینید اگر می‌دانستید فقط 6 ماه دیگر زنده خواهید بود، آیا همین روش‌ها و همین كارها را انتخاب می‌كردید؟ اگر نه بهتر است كارهایی كه «می‌خواهید» انجام دهید، زیرا به طور نسبی هر چه دارید همین  است. اگر ابدیت زمان را در نظر بگیریم، 30 سال یا 6 ماه فرقی با هم ندارند. زندگی شما لحظه‌ای بیش نیست و تاخیر در هر کاری بی‌معنی است.

خودتان را مجبور نکنيد:
به جاي استفاده از واژه «بايد» براي انجام کارها، سعي کنيد مزاياي ملموس و منطقي آن کار را در ذهن خود برجسته کنيد. ذهن ناخودآگاه شما از حس تحکم و اجبار بيزار است.

زمان حال را با دقت بررسی كنید:
ببینید اكنون از چه چیزی اجتناب می‌كنید و شروع به مقابله و مبارزه با ترس از زندگی مثبت و سازنده كنید. به تعویق اندازی موجب نگرانی نسبت به امری در آینده می‌شود و این نگرانی جانشین زمان حال شما می‌شود. اگر آن امر به صورت «اكنون» در آید نگرانی نسبت به آینده طبعا باید از بین برود.

اگر دلتان می‌خواهد دنیا تغییر كند، شكوه و شكایت نكنید،كاری بكنید به جای این كه لحظات خود را با انواع نگرانی‌های اختلال‌آمیز نسبت به كارهای معوق مانده بگذرانید، با این نقطه ضعف فلاكت‌بار مبارزه كنید و پیوسته در لحظه حال زندگی كنید. یك فرد عمل‌كننده باشید، نه آرزوكننده، امیدوار یا انتقادكننده.

هيچ کاري نکنيد:
اگر هيچ يک از روش هاي غلبه بر تنبلي روي شما جواب نمي دهد اين روش را نيز مي توانيد امتحان کنيد. بر روي يک صندلي بنشينيد و براي مدتي سعي کنيد هيچ کاري انجام ندهيد و حتي فکر هم نکنيد. به زودي خواهيد ديد که نمي توانيد اين همه انفعال را حتي براي نيم ساعت تحمل کنيد در نتيجه ناخودآگاه بلند مي شويد تا کاري انجام دهيد.

در انجام کار متعهد باشيد:
به هيچ وجه به کارهاي غيرضروري نپردازيد. اين جا تنها جايي است که کمي تنبلي در آن مفيد است. البته به شرطي که براي انجام آن، تاريخ مشخصي را در آينده مشخص کنيد و به آن تاريخ متعهد باشيد. جالب است بدانيد که انجام کارها هنگامي که حس خوبي داريد بسيار راحت است اما شما نمي توانيد براي انجام کارهاي ضروري هميشه به حس و حال تان تکيه کنيد. کارهاي مهم را انجام دهيد حتي وقتي حس خوبي نداريد.

به لذت پايان کار فکر کنيد:
وقتي قصد انجام کاري را داريد ولي مدام آن را به تعويق مي اندازيد دائم درباره آن احساس گناه مي کنيد اما وقتي کاري را که مي توانيد تا 2 ماه ديگر انجام دهيد همين حالا به انجام رسانيد، ذهن تان در اين 2 ماه آسوده تر مي شود. هرگاه ذهن شما تمايل به تسليم در برابر لذت هاي زودگذر و کوچک ناشي از توقف انجام فعاليت را داشت، لذت هاي عميق حاصل از پايان يافتن کار را در ذهن خود برجسته و با جزئيات کامل آن را مرور کنيد.

تنبلي را فراموش کنيد:
پيش از اقدام به هر کاري، بايد برچسب هايي را که احتمالا تاکنون به خودتان درباره اهمال کاري تان مي زديد فراموش کنيد. به جاي اين که انتظار داشته باشيد حس تنبلي هيچ گاه به سراغ تان نيايد، بکوشيد اين حس را مديريت و بيشتر اوقات از آن اجتناب کنيد. اگر مي خواهيد برنامه شما به دليل تنبلي با گذشت زمان متوقف نشود، لازم است در طول اين مسير دايم انگيزه هاي خود را با ابزارهاي مثبت تقويت کنيد؛ مثلا به حس خود در زمان هايي که کار مهمي را با موفقيت به پايان رسانديد، بينديشيد. چند تجربه موفق در زمينه غلبه بر تنبلي را به ياد آوريد و مدام نتايج مثبت آن ها را در ذهن خود مرور کنيد. هر گاه هم که در طول مسير گرفتار تنبلي شديد، زياد سخت نگيريد و دوباره از نو شروع کنيد.
گردآوری:بخش روانشناسی بیتوته
منابع:
tabnak.ir
tebyan.net
asriran.com