اندرزهاى حکیمانه و سخنان تابناک از امام محمد باقر(ع)
- مجموعه: احادیث و سخنان بزرگان
سخنان حکیمانه امام محمد باقر(ع) به یکی از اصحابش
اندرزهاى حکیمانه و سخنان تابناک از امام محمد باقر(ع)
با هم اندرزهاى حکیمانه امام باقر علیه السلام به یکى از اصحابش بهنام جابر بن یزید جعفى را از نظر مى گذرانیم :
"تو را به پنج چیز سفارش مى کنم : اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم مکن، اگر به تو خیانت شود تو خیانت مکن، اگر به تو دروغ گویند تو دروغ مگو، اگر تو را ستودند شاد مشو و اگر نکوهشت کردند بى تابى مکن و در باره آنچه در خصوص تو مى گویند بیندیش اگر آنچه در باره ات مى گویند در خودت دیدى بدان که سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى که براى کار درستى خشم کردى مصیبتى بزرگتر است برایت از این که بیم دارى ازچشم مردم بیفتى و اگر بر خلاف واقع گفته اند این خود ثوابى است که بى رنج آن را به دست آورده اى.
بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى که اگر تمام همشهریانت گرد آیند و یک زبان گویند که تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود، امّا همواره خودت را به قرآن عرضه کن که اگر به راه قرآن مى روى و آنچه را که او نخواسته تو نیز نمى خواهى و آنچه را که خواسته، مى خواهى و از آنچه بر حذرداشته مى ترسى پس استوار باش و مژده ات باد که هر چه در باره تو گویند، تو را زیان نرساند و اگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مى بالى ؟ !
براستى مؤمن سر سختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبه کند. یک بار نفس را از کژى به راستى آرد و با خواهش او براى خدا مخالف شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایش دست گیرد و از جا بلند کند و از لغزشش بگذرد و متذکر شود و از خداى بترسد و بدو توبه کند و معرفت و بنیائى اش افزون شود چرا که ترسش از او بیشتر شده است و خداوند در این باره مى فرماید :
( إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ ) (1) "براستى چون ایمان آوردگان را از شیطان وسوسه هایى به دل رسد، هماندم خدا را به یاد آرند و بى درنگ بصیرت یابند."
اى جابر روزى اندک را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر که از عهده شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا بدین وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیدارى و هشیار بودن کناره گیر و نیک بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل کن.
از آرایشهاى نهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده روی هاى هوا به رهنمایى عقل محدود کن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمال خالصانه ات را براى روز قیامت ذخیره نگه دار و با انتخاب قناعت از زیادحرص ورزیدن خود دارى نما و با کوتاه کردن آرزو، شیرینى زهد را به سوىخدا جلب کن و طنابهاى آز را به سردى یأس و ناامیدى ببر و با خود شناسى راه خود بینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس.
بافزون یاد کردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل را نورانى کن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ کن مبادا به امیدوارى دروغین دل خوش کنى که این تو را در هراسى راست خواهد انداخت و مبادا در کارها امروز و فردا کنى که این دریایى است که نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.
مبادا غفلت کنى که این مایه سنگدلى و ازآنچه در آن عذر و بهانه اى برایت نباشد بپرهیز که پشیمانها بدین پناه مى آرند و به پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته ات باز گرد و با دعاى خالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى بر خوردار شو، و با بسیارى شکر، نعمتهاى بیشترى به سوى خود جلب کن، و با کشتن آز و طمع در پى بقاى عزت و سر فرازى باش و این آز را با عزّت نا امیدى از میان برو این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و کوتاه کردن آرزو را از دنیا توشه بردار.
امام محمد باقر(ع): سخن پاک را از هر کس که مى گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل نمى کند
از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به چیزى که بدان اطمینان ندارى، اعتماد کنى. و بدان که هیچ دانشى چون سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى همچون مخالفت با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست. هیچ ثروتى همانند بى نیازى دل و هیچ شناختى همچون خود شناسى نیست و هیچ نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى همسنگ بلند همتى نیست وهیچ زهدى همگون با کوته آرزویى نیست و هیچ عدالتى همانند انصاف نیست و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوس نیست و هیچ اطاعتى بمانند انجام فرایض نیست .
هیچ مصیبتى همچون بى خردى نیست و هیچ گناهى همانند کوچک شمردن گناهت و خشنودى ازحالتى که در آنى نیست و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانندجهاد با هوا وهوس نیست و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیر از خشم نیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت بهره ورى را از دست دهى که این عرصه اى است که به اهل خود زیان مى رساند."
جابر روزى اندک را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر که از عهده شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا بدین وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیدارى و هشیار بودن کناره گیر.
و نیز آنحضرت فرمود :
"سخن پاک را از هر کس که مى گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل نمى کند، زیرا خداوند مى فرماید :
( الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِک الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ) (2)
"بندگانى که سخنان را مى شنوند و از بهترین آن پیروى مى کنند. آنانندکسانى که خدا هدایتشان کرده است."
واى بر تو اى فریب خورده چرا نمى ستایى کسى را که بدو چیزى فانى مى دهى و او به تو چیزى باقى مى بخشد. یک درهم فانى را به ده درهم ده تاهفتصد درهم باقى بگیرد یعنى چندین برابر.
واى بر تو براستى تو یکى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه که بر تو شهوتى یا ارتکاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش درانجام آن بکوشى گویى که در برابر چشم خدا نیستى و یا خداوند در کمین تو ننشسته است.
اى جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مرکبت کند و همتت سُست است. پس واى خدایا از این طالب و مطلوب! واى گریزنده از دوزخ! چه شتابان به سوى آتش روانهاى و چه زود خود را در آن فرو مى افکنى"!! (3)
------------------------------------------
پی نوشت ها :
(1) - سوره اعراف، آیه 201.
(2) - سوره زمر، آیه 18.
(3) - فى رحاب ائمّة اهل البیت - سیرة الباقر، ص22 - 21.
منبع :
کتاب هدایتگران راه نور
tebyan.net
