تفصيل اعمال حجّ تمتّع (قسمت اول)

مجموعه: متفرقه دینی

مسأله: اعمال واجب حجّ تمتّع سيزده چيز مى باشد، و چنين نيّت مى كند: حجّ تمتّع بجا مى آورم قربةً الى الله تعالى.

1 ـ احرام

مسأله: اوّلين واجب از اعمال حج تمتّع: احرام است، و اين احرام با احرام عمره تمتّع از نظر كيفيّت، شرايط، واجبات و محرمات بيست و پنجگانه يكى است، تنها در دو مورد اختلاف دارد: 1 ـ در نيّت فرق مى كند بطورى كه در احرام عمره قصد مى كرد: (محرم مى شود به احرام عمره تمتّع قربة الى الله تعالى) و در احرام حج قصد مى كند (محرم مى شوم به احرام حج تمتّع قربة الى الله تعالى). 2 ـ در ميقات فرق مى كند، و ميقات عمره تمتّع قبلاً بيان شد، و امّا ميقات احرام حج تمتّع شهر مكّه مكرّمه است و از هرجاى شهر كه باشد اشكالى ندارد، و بين مكه قديم و جديد فرقى نيست، البتّه بهتر است در مسجد الحرام احرام ببندد، بلكه احرام نزد مقام ابراهيم (ع) و يا در حجر اسماعيل (ع) افضل است.

مسأله: بهترين اوقات براى احرام حج: روز ترويه است (هشتم ذى الحجّه) و اگر روز هشتم محرم نشد لازم است روز نهم احرام بپوشد و به عرفات برود.

مسأله: اگر نتواند از مكّه مكرّمه احرام ببندد از هر جا كه ممكن است ـ حتى از خود عرفات ـ محرم شود.

مسأله: اگر عالماً و عامداً از غير مكه معظّمه براى حج محرم شد احرامش باطل است و بايد به مكّه برگردد و تجديد احرام نمايد، و اگر بر نگشت و تجديد احرام نكرد حجّش باطل است.

مسأله: اگر از روى جهل و يا فراموشى از غير مكّه مكرّمه محرم شد بايد به مكّه برگردد و احرام را تجديد نمايد و اگر امكان برگشت نبود واجب است در هرجا كه هست احرام را تجديد نمايد و حجّش صحيح خواهد بود.

مسأله: اگر به كلّى احرام را فراموش كند تا اينكه كليه اعمال حج را انجام داد حجش صحيح است.

2 ـ وقوف در عرفات

مسأله: دوّم از واجبات حج تمتّع: وقوف (يعنى بودن) در سرزمين عرفات است با قصد قربت، و چنين نيّت مى كند: در سرزمين عرفات از اذان ظهر تا غروب آفتاب وقوف مى كنم براى حج تمتّع قربةً الى الله.

مسأله: حدود عرفات به وسيله علامتهاى موجود تعيين شده است و وقوف خارج از آن كافى نيست.

مسأله: وقت وقوف در عرفات از اوّل اذان ظهر روز نهم ذى الحجّه است تا غروب آفتاب، و اين وقوف فى الجمله از اركان حج است كه ترك عمدى تمام آن موجب بطلان حج مى شود ولى اگر مقدارى از اين وقت را عمداً ترك نمايد معصيت كرده اما حج باطل نيست، و در غير عمدش معصيت نيز نيست.

مسأله: اگر كسى از روى فراموشى وقوف به عرفات را به كلّى ترك كرد تا وقت وقوف تمام شد حجّش صحيح است و به وقوف مشعر اكتفا مى شود، و اگر تا وقت باقى است يادش آمد بايد فوراً به عرفات برود و وقوف را انجام دهد چه آن وقت باقيمانده از وقت وقوف اختيارى عرفه باشد (كه از اوّل اذان ظهر است تا غروب آفتاب) يا وقت اضطرارى آن (كه از اوّل غروب آفتاب روز عرفه است تا اذان صبح عيد قربان) و در اين صورت به هر اندازه كه وقوف كند حتّى ربع ساعت يا كمتر كافى است و بودن تمام شب لازم نيست.

مسأله: اگر از روى فراموشى قبل از غروب آفتاب از عرفات خارج شد چنانچه تا وقت باقى است متوجه شود بايد به عرفات برگردد، و اگر متوجه نشد چيزى بر او نيست و حجش صحيح است.

مسأله: اگر قاضى عامّه به ثبوت هلال حكم نمود و نزد شيعه ثابت نشد در موارد تقيّه دو صورت دارد:

1 ـ شيعه علم به خلاف ندارد، دراين صورت تبعيّت از قاضى عامّه نمايد و وقوف عرفه و مشعر طبق فتواى آنها مانعى ندارد و حج صحيح است.

2 ـ شيعه علم به خلاف داشته باشد (مثلاً يقين دارد يا بيّنه شرعيّه اقامه شده كه عرفه دوشنبه است و قاضى عامّه يكشنبه را عرفه قرار داده) اگر احتياط حرجى باشد و با مشكل زياد مواجه گرد بعيد نيست بگوئيم وقوف بر طبق فتواى قاضى مجزى است و حج صحيح است ولى سزاوار است احتياط ترك نشود، و در اين صورت انجام دادن اعمال منى در روز عيد حقيقى حرجى نيست و بايد در مثال مزبور اعمال منى را روز سه شنبه انجام دهد.

3 ـ وقوف در مشعر الحرام

مسأله: سوّم از واجبات حجّ تمتّع: وقوف (يعنى بودن) در مزدلفه (مشعرالحرام) است قربة الى الله تعالى.

مسأله: واجب است بعد از آن كه محرم شب عيد از عرفات خارج مى شود به مشعرالحرام برود، و احوط اين است كه شب را در مشعر باشد، و هنگامى كه فجر طلوع كرد چنين نيّت مى كند: در سرزمين مشعرالحرام وقوف مى كنم از اذان صبح تا طلوع آفتاب براى حجّ تمتّع قربةً الى الله تعالى.

مسأله: حدود مشعر (مزدلفة) كه به وسيله علامتهاى موجود تعيين شده است معتبر و وقوف خارج از مشعر مجزى نيست، و وقوف در مشعر از واجبات اساسى حج است اگر كسى عمداً آن را ترك نمايد حجّش باطل است.

مسأله: وقوف در مشعر دو قسم است:

1 ـ وقوف اختيارى كه از اوّل اذان صبح روز عيد قربان است تا اوّل طلوع آفتاب، و مقدار ركن، وقوف در اين فاصله است هرچند كم باشد و اگر كسى پس از گذشتن چند دقيقه از اذان صبح عمداً از مشعر خارج شد و تا طلوع آفتاب نماند معصيت كرده امّا حجش صحيح است.

2 ـ وقوف اضطرارى مشعر دو وقت است: يكى از اوّل اذان مغرب شب عيد تا اذان صبح، و ديگرى از اوّل طلوع آفتاب روز عيد قربان تا ظهر همان روز.

مسأله: براى مردان در صورت اختيار وقوف اختيارى واجب است، امّا زنان و كودكان و بيماران و كسانى كه از دشمن ترس دارند و اشخاص ضعيف كه در شلوغى اذيت مى شوند، مانند پيرمردان جايز است به همان وقوف اضطرارى اول (مقدارى از شب عيد، از اذان مغرب به بعد) اكتفا نمايند و حج آنها صحيح است و كفّاره نيز ندارد، و افرادى كه لازم است همراه اين جمع باشند حكم همين جمع را دارند، يعنى به همان وقوف اضطرارى اكتفا مى كنند و كفّاره ندارند.

مسأله: كسانى كه جاهل به حكم يا موضوع بوده و يا ناسى و مضطرّ باشند به همان وقوف اضطرارى اكتفا نموده و كفّاره نيز ندارند.

مسأله: اگر وقوف اختيارى (مابين اذان صبح روز عيد تا طلوع آفتاب) و اضطرارى اوّل (از اذان مغرب تا اذان صبح شب عيد) را درك نكرد لازم است وقوف اضطرارى دوّم را (كه مقدارى از اوّل آفتاب صبح عيد است تا ظهر) انجام دهد.

مسأله: درك وقوفين چند قسم است:

1 ـ تنها وقوف اختيارى عرفه را درك كند و از وقوف به مشعر معذور باشد (به جهت اضطرار يا ساير عذرها) در اين صورت حج صحيح است.

2 ـ تنها وقوف اضطرارى عرفات را درك كرده باشد (مقدارى از شب عيد) حج او صحيح نيست.

3 ـ تنها وقوف اختيارى مشعر را درك كرده باشد و عمداً وقوف عرفات را ترك نكرده باشد بلكه به جهت عذرى ترك شده، حج صحيح است اما اگر عمداً وقوف به عرفات را ترك كرده باشد حج صحيح نيست.

4 ـ تنها وقوف اضطرارى مشعر را درك نمايد، اگر وقوف عرفات را عمداً ترك نكرده باشد حج صحيح است و اگر عمداً وقوف عرفات را ترك كرده باشد حج صحيح نيست.

5 ـ هر دو وقوف اختيارى عرفات و مشعر را درك كند، حج صحيح است.

6 ـ اختيارى عرفه و اضطرارى مشعر را درك نمايد، حج صحيح است.

7 ـ اضطرارى عرفه و اضطرارى مشعر را درك نمايد، حج صحيح است.

8 ـ اضطرارى عرفه و اختيارى مشعر را درك نمايد، حج صحيح است.

9 ـ هيچ يك از دو وقوف را درك نكند نه اختيارى و نه اضطرارى آن را، حج باطل است، از روى علم باشد يا جهل، معذور باشد يا نباشد.

مسأله: چنانچه محرم به احرام حج شد ولى حج از او فوت شد مانند اينكه هيچيك از وقوفين اختيارى و اضطرارى را درك نكرد، بايد اعمال عمره مفرد را انجام دهد يعنى از نيّت احرام حج به احرام عمره مفرده عدول نمايد و اعمال آن را انجام دهد و محلّ شود و بقيّه مناسك مثل اعمال منى و مكّه از او ساقط است.

مسأله: يكى از مستحبّات وقوف در مشعر، جمع آورى مقدارى سنگ ريزه است براى رمى جمرات در منى و جايز است بيشتر از آنچه رمى مى نمايد بردارد كه اگر تعدادى خطا كرد از زيادى استفاده نمايد گرچه اگر كم برداشت يا كم آورد مى تواند از ريگهاى منى يا وادى محسّر استفاده كند.

4 ـ رمى جمره عقبه

مسأله: چهارم از واجبات حج تمتّع: رمى جمره عقبه است، و سه جمره در منى موجود است كه آخرين آنها به طرف مكّه مكرّمه به نام جمره عقبه مى باشد.

مسأله: واجب است انسان بعد از طلوع آفتاب روز عيد از مشعر به منى برود تا اعمال مخصوص منى را انجام دهد كه اوّل آنها رمى مى باشد.

مسأله: واجبات رمى چند چيز است:

1 ـ نيّت با قصد قربت به اين صورت: رمى مى كنم جمره عقبه را به هفت سنگ ريزه براى حجّ تمتّع قربةً الى الله تعالى.

2 ـ بايد هفت سنگ ريزه رمى كند، نه زيادتر و نه كمتر، امّا اگر احتياطاً چند سنگ ريزه اضافه بزند اشكالى ندارد.

3 ـ بايد سنگ ريزه ها به جمره برسد (بخورد) و اگر در بين راه به چيز ديگرى بخورد اشكال ندارد.

4 ـ بايد سنگ ريزه ها را پرتاب كند و گذاشتن سنگ ريزه بر جمره كافى نيست.

5 ـ زدن ريگها يكى پس از ديگرى باشد، يعنى در هفت نوبت پرتاب شود نه اينكه همه را باهم بزند.

6 ـ رمى در روز باشد يعنى از اوّل طلوع آفتاب تا غروب، مگر كسانى كه شبانه از وقوف اضطرارى مشعر استفاده كرده و وارد منى شده اند مانند زنها كه مى توانند شب رمى نمايند.

مسأله: هرگاه شك كند كه سنگ ريزه ها به جمره رسيده يا نه، بنا به نرسيدن بگذارد و سنگ ديگرى بزند مگر آنكه شك وى وقتى باشد كه شب داخل شده و يا مشغول انجام واجب ديگرى مانند قربانى شده باشد كه در اين دو صورت به شك اعتنا نكند، بلكه اقوى عدم اعتناء به شك است اگر شك بعد از اتمام رمى حاصل شد چه شك در عدد باشد يا در يكى از واجبات رمى شك كند.

مسأله: لازم است اين ريگها بكر باشند يعنى با آنها قبلا رمى جمره نشده باشد، و بايد متوسّط باشد نه خيلى ريز و نه خيلى درشت مثلاً به اندازه يك بند انگشت، و جنس آن بايد سنگ باشد پس كلوخ و چوب و خزف و امثالش كفايت نمى كند، و لازم نيست سنگ ريزه ها پاك باشند، امّا بايد سنگ ريزه ها از محدوده حرم برداشته شود.

مسأله: لازم نيست كه سنگ ريزه ها را بطور متوالى رمى كند، بلكه جايز است دراثناى رمى كمى استراحت نمايد، امّا اگر فاصله زياد شد اعاده كند.

مسأله: رمى جمرات از طبقه فوقانى حتّى در غير حال اضطرار جايز است.

منبع:shirazi.ir

 تفصيل اعمال حجّ تمتّع (قسمت دوم)