تازه های چرا ، زیرا و چگونه

پوکه معدنی: جادویی طبیعت که همه جا پنهان شده است

پوکه معدنی رازهای پوکه معدنی: ویژگی‌ها و کاربردهای بی‌پایان پوکه معدنی یکی از مواد ساختمانی مهم و…

آشنایی با سیل

: مجموعه: چرا ، زیرا و چگونه

سيلاب های رودخانه اغلب ناشی از بارش های شديد می باشد

سيل در حقيقت افزايش ارتفاع آب رودخانه و مسيل و بيرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت های حاشيه رودخانه می باشد كه می تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تاسيسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد در مواردی نيز سيل می تواند ناشی از افزايش سطح آب درياچه و يا دريا باشد كه در اين موارد جريان بادهای شديد تاثير زيادی خواهد داشت.

سيلاب های رودخانه اغلب ناشی از بارش های شديد می باشد كه در برخی موارد همراه با ذوب برف می باشد. سيلابی كه بدون پيش هشدار يا پيش هشدار كمی در رودخانه جاری شود تند سيل ناميده می شود. تلفات جانی اين تند سيلاب ها كه در حوزه های كوچک بوقوع می پيوندند عموما بيشتر از تلفات جانی سيلاب های رودخانه های بزرگ می باشند.

سيل به طور کلی در اثر عوامل زير ايجاد می شود:

• ريزش سريع نزولات آسماني و عدم گنجايش محل نزول.

• عدم نفوذپذيری زمين محل و ذوب سريع برف‎ها.

• عدم گنجايش و عدم طراحی صحيح مسير رودخانه‎ و سيل ها

• عدم استفاده از سيل بند و ديوارهای محافظ در مناطق سيل ‎خيز

• عدم لای روبی رودخانه و تجمع رسوبات سنگين و غيرطبيعی پشت سدها.

• خرابی سيل‎بندها، سدها و مخازن آب.

• عدم گنجايش صخره ‎ها و جوی ‎ها جهت عبور آب درمناطق شهری و مسدود شدن رودخانه‎ به علت ريزش كوه

سیل چگونه به وجود می آید؟

بعضی سيل ها در اثر امواج كنار دريا جاری می شوند

اغلب سيل ها در اثر بارندگی شديد، آب شدن برف ها و تكه يخ های بزرگ و يا طغيان رودخانه ها جاری می شوند. بعضی از رودخانه ‎ها هر ساله به طور منظم طغيان می ‎كنند و از گزارش ‎های سال های گذشته می ‎توان زمان وقوع و ارتفاع بالا آمدن آب را پيش ‎بينی كرد.

سيل ‎های غيرقابل پيش ‎بينی در اثر باران های سيل ‎آسای غيرطبيعی روی زمين لخت، خيس و يا يخ ‎زده جاری می ‎شوند. بعضی سيل ‎ها در اثر امواج كنار دريا جاری می ‎شوند. در يک موج مدی توده عظيمی از آب دريا، كه گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحيه‎ گسترده ای از زمين ساحلی را كه ممكن است حد آن به 80 تا 100 كيلومتری كناره دريا برسد فرا می ‎گيرد.

اغلب اين امواج مد دريا در اثر زلزله ‎های زير دريايی اتفاق می ‎افتند ولی گاهي به دنبال طوفان نيز حادث می ‎شوند. مناطقی كه خاک ‎های چسبنده و بدون پوش گياهی دارند برای ايجاد سيل بسيار مستعد هستند دانه ‎های باران بر اثر ضربه به خاک باعث به هم فشردگی و چسبندگی لايه سطح ‎رويی خاک شده و از قدرت جذب خاک و نفوذ آب در عمق خاک می ‎كاهد و به همين علت آب بارندگی در خاك نفوذ نكرده و جاری می ‎شود و در همين حال شدت ضربات باران باعث حركت دانه های خاک شده و اين دانه ‎ها را همراه خود به حركت در می ‎آورد و معلق شدن اين ذرات خاک باعث زياد شدن حجم آب جاری شده می ‎گردد.

اين آب های گل ‎آلود حوضه ‎های كوچک، در حوضه خود اگر نيروی كوچكی به شمار آيند با پيوستن به هم و تشكيل حوضه‎ های بزرگ و زياد شدن حجم جاری قدرت مخربی را به وجود می ‎آورند كه در نهايت سبب خسارات مالی و جانی فراوان می ‎گردند.

بعضی اوقات بعد از يک بارندگی شديد كوتاه مدت، در سطح حوضه آبريز و يا در يک قسمت اعظم از حوضه، باعث بوقوع پيوستن سيل می ‎شود اين بارندگی‎ های دوم هميشه باعث سيل ‎های وحشتناک و تخريب‎ گی شده است.

از بارندگی ‎هايی كه باعث سيل می شود يكی هم بارندگی‎ های خارج از فصل می ‎باشد (مانند بارندگی ‎های تابستانی) در تابستان رودخانه‎ها در حد كامل جای هستند، ديگر اين كه به علت گرم بودن خاك و اختفاي هواي گرم مرطوب در حفره‎هاي خاك، باران شديد تابستانی نمی ‎تواند در روزنه های خاک نفوذ كند و ناچاراً جاری می شود و سيل و طغيان بوجود می آيد.

عامل ديگري كه در بروز سيل مؤثر می ‎باشد شكسته شدن سدها و آب ‎بندها است، كه بر اثر سهل‎‎انگاري فني و يا عوارض زميني چون زلزله بوجود مي‎آيد و يا خرابي آب بندهاي طبيعي كه بر اثر ريزش كوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبريز درياچه ‎‎ای را تشكيل اده و بر اثر فشار زياد آب سد از هم می ‎پاشد نيز عامل ديگري از عوامل بروز سيل مي‎باشد.

يكي ديگر از عوامل بروز، شكسته شدن سدهای يخی می ‎باشد. مكانيسم عمل بدين صورت است كه وقتي رودخانه مقدار زيادی يخ از مناطق كوهستاني را همراه می ‎آورد، پس از كاهش سرعت جريان، يخ‎ ها به هم پيوسته و اولين شبكه يخي را تشكيل می ‎دهند و با پيوستن ديگر يخ ‎ها به صورت ديواره ‎‎ای در شكاف به دام افتاده و سد يخی تشكيل می ‎شود.

شكسته شدن اين ديوار بر اثر گرما يا فشار باعث سرازير شدن آب جمع شده می ‎گردد. ذوب سريع برف و يخ نيز عامل مهم ديگری در بروز سيل می ‎باشد. برف معمولاً در كوه ها بيشتر بوده و از فصل بهار به تدريج ذوب می ‎شود، برف به علت نياز بيشتر به گرما نمی ‎تواند يكباره ذوب شود و برای ذوب هرگرم برف بيش از79 كالری حرارت لازم است.

اين مقدار كالری بيشتر از گرماي خورشيد و يا بادهای گرم مداوم تأمين می ‎شود. گاهي اين ذوب به همراه بارندگی ‎های شديد، طغيان رودخانه ‎ها را سبب می ‎گردد. فعاليت های آتشفشانی نيز باعث ذوب سريع برف كوه ها و سيل آتی و پرحجم می ‎شود.

مهم‎ترين خسارات سيل

تخريب پل ها، تخريب جاده ها از خسارت سیل ها می باشد

◊ تخريب پل ها، تخريب جاده ها

◊ تخريب زمين های كشاورزی

◊ تخريب چا ‎ها و قنات ‎ها و تخريب بندها و سدها

◊ تخريب منازل مسكونی ازدياد ناقلين (مالاريا)

◊ آلودگی آب

◊ از بين رفتن محصولات و حيوانات اهلی (سوء تغذيه) آسيب به مكان ‎های بهداشتی و ارتباطی.

زيان های ناشی از سيل مربوط به پوشيده شدن زمين از آب و نيز فشار خود آب است. سيل ممكن است لوله ‎های آب يا فاضلا را جابه ‎جا كند. در يک مورد، 5 كيلومتر از يک لوله 90 سانتی ‎متری آب را سيل با خود برده است.

ممكن است تأسيسات تصفيه آب و تلمبه خانه ها زير آب فرو روند و گل و لای داخل تلمبه ‎ها، موتورها و ساير تجهيزات شوند كه اين امر سبب تعميرات گران و وقت ‎گيری خواهد شد. آسيب ساختمان های محافظ چاه ها و چشمه ‎ها ممكن است منجر به آلودگی آب آشاميدنی شود.

تأسيسات تصفيه فاضلاب و لوله ‎های خروج فاضلاب بيشتر در معرض صدمات سيل قرار می ‎گيرد. پس زدن آب در لوله ‎های فاضلاب بيشتر در معرض صدمات سيل قرار می ‎گيرند. پس زدن آب در لوله ‎های فاضلاب سبب سرريز شدن آدم روها، مخازن فضولات و چاه های فاضلاب می ‎شود.

به علت بالا آمدن سطح آب انواع زباله در نقاط مختلف پخش می ‎شوند كه جمع ‎آوری و دفع آنها مشكل مهمی ايجاد می ‎كند. جمع شدن زباله و فضولات سبب افزايش مگس و جوندگان می ‎شود. دفن مردگان و زير خاک كردن لاشه حيوانات مرده مواقعی مشكل فوری و مهمی را به وجود می آورد.

اقدامات هنگام سيل

در هنگام وقوع سیل هميشه و همه جا خونسردی را حفظ كنيد

♦ هميشه و همه جا اصل خونسردی را حفظ كنيد.

♦ برای اطلاع از وضعيت و گرفتن دستورات لازم به راديو، تلويزيون و يا اعلام بلندگوهای عمومی گوش دهيد در صورتی كه دستور تخليه داده شد فوراً اين كار انجام دهيد.

♦ وسيله روشنايی تهيه كنيد (چراغ قوه، شمع و ...)

♦ به سرعت كمي غذا و آب ذخيره كنيد. (ممكن است منابع آب آلوده گردد و مواد غذايي يافت نشود) و از مصرف مواد غذايی در تماس با سيل و فاقد ظرف ضد آب خودداری شود. از غذاهای كنسرو شده سالم استفاده نماييد.

♦ در خارج از منزل مواظب سيم ‎های برق كه روزی زمين افتاده (خصوصا در آب) باشيد تا دچار برق ‎زدگی نشويد.

♦ در هنگام رانندگی مراقب شيب‎ ها و پيچ‎ های جاده باشيد به آرامی و با خونسردی رانندگی كنيد (ترمزها بخوبی كار نمی ‎كند).

♦ اگر خانه شما در محل مرتفعي است و خطر آب گرفتگی شما را تهديد نمی ‎كند نياز به خروج از منزل نمی باشد.

♦ جريان برق، آب و گاز را برای اجتناب از آتش ‎سوزی و برق ‎گرفتگی و انفجار قطع كنيد.

♦ در صورت ترک خانه اشياء گران قيمت را به محل ‎های بالاتری در منزل ببريد درها را قفل كنيد.

♦ مناطق كم ارتفاع را سريعا ترك نماييد.

♦ به نقطه مرتفعی دور از رودخانه‎ها، نهرها و زهكشی برويد.

♦ از فاضلاب ‎ها و جويبارهای به ظاهر آرام دوری نماييد. و از ورود به جريان پرشتاب آب بدون توجه به قابليت شناگری كه خطر غرق شدن را به دنبال دارد، اجتناب كنيد.

♦ سيلاب هايی كه سطح جاده و پل ها را پوشانده است دارای قدرت مافوق تصور است.

♦ راه ‎رفتن و يا رانندگی در سيلاب خطرناک ترين كاری است كه ممكن است انجام دهيد.

♦ وسايل نقليه، حيوانات مزرعه و اشياء قابل حمل و نقل را به نزديكترين محل مرتفع انتقال داده شود. خودروها و وسايل نقليه محل‎هاي امني در مقابل سيل نمی ‎باشد زيرا خودرو ممكن است در آب جاری از كار بيافتد و يا توسط آب حركت داده و برده شود.

♦ حشره كش ‎ها را از آب دوری كنيد چون امكان دارد آلودگي خطرناكی را موجب شود.

♦ هيچ ‎گاه به تنهايي در يک ناحيه سيل ‎زده، به اين طرف و آن طرف ندويد.

♦ آب های جمع شده در گودال های مناسب برای رشد حشرات بخصوص پشه ها می ‎باشد. لذا از توری در محل اقامت استفاده گردد و پوشاک آستين بلند و چكمه ‎های ساق بلند بپوشيد.

اقدامات قبل از وقوع سيل

نصب تابلو هشدار سيل در مسير رودخانه های سيل خيز از اقدامات قبل از زلزله می باشد

1. لزوم رعايت اصول و ضوابط مهندسی رودخانه در احداث پل ‎ها مطابق استاندارد.

2. مطالعه و اجرای طرح های سيستم‎ هشدار سيل (مناطق پرجمعيت، كوهستانی و رودخانه ‎های بزرگ).

3. حفاظت و جلوگيری از دخل و تصرف غيرمجاز در بستر رودخانه ‎ها و مسيل ها.

4. پاكسازی و دفع انباشته‎هاي طبيعي و مصنوعي در محدوده پل‎ها و زيرگذرها با هماهنگی شركت های آب منطقه‎ای.

5. لزوم استفاده از كارشناسان شركت ‎های آب منطقه ‎ای در هنگام بروز سيلاب به منظور ثبت آمار و خسارات سيلاب‎ و يكنواخت ‎سازی آمار و اطلاعات و استفاده از نظرات كارشناسي شركت ‎های آب منطقه ‎ای در زمينه تحليل علل بروز و تشديد سيل و چگونگي مقابله و كاهش خسارات در حين وقوع سيل.

6. نصب تابلوهای هشدار سيل در مسير رودخانه های سيل خيز (در نقاط خاص و مهم و با توجه به شرايط رودخانه ‎ها و مسير سيل ها).

7. ايجاد نظام هشدار و مديريت سيل (حوزه های كوچک و پرجمعيت كوهستانی، مناطق شهری، رودخانه ‎های بزرگ).

8. لزوم به كارگيری و توسعه نقش بيمه در سرمايه ‎گذاری طرح ‎های پيشگيری و جبران خسارات ناشی از سيل.

9. ارايه خدمات آموزش عمومی از طريق جمعيت هلال احمر، آموزش و پرورش و رسانه های عمومی با هماهنگی كميته ‎های فرعی پيشگيری از سيل در استان ها.

10. اصلاح بستر رودخانه ‎ها:

- عريض كردن بستر رودخانه

- عميق كردن در اثر لای روبی

- عريان كردن رودخانه از نباتات

- تسطيح رودخانه ها

- تصحيح مسير برای كم كردن طول رودخانه

11. ايجاد سيل برگردان:

* ايجاد ديواره ها در كنار رودخانه ها.