صنایع دستی، بهترین ره آورد سفر های نوروزی شماست

مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

صنایع دستی، بهترین ره آورد سفر های نوروزی شماست

سوغات یکی از فرهنگ های جاافتاده برای مسافرت های ایرانیان است. این ویژگی آنقدر برای مردمان ایران زمین اهمیت دارد که گاه کارکردش از خود سفر فراتر می رود. به این مفهوم که گاه انگیزه سفر سوغات و ره آورد آن می شود!

همیشه سوغات نمادی از شهر مقصد سفر است، وگرنه جنسی که در ویترین رنگارنگ مغازه ها هم براحتی می توان یافت شاید چندان ارزش ره آورد شدن نداشته باشد. تنوع قومی شگفت انگیز ایران را اضافه کنید به خلاقیت و هنر مردم این مرز و بوم. حاصلش صنایع دستی می شود که هوش از سر جهانیان برده است. صنایع دستی همیشه جلوه ای از هنر، فرهنگ و تمدن کهن هر سرزمین است. گردشگران با تهیه صنایع دستی، تکه ای از روح مقصدی را که به آن سفر کرده اند همراه خود به خانه می برند.

درخت هایی که هنر می شود
صنایع دستی چوبی در ایران از تنوع گسترده ای برخوردار است. خراطی، شیوه ای از تولید محصولات چوبی است که طی آن و توسط ابزارهایی چون دستگاه های خراطی اشیایی نظیر انواع قلیان، پایه آباژور، تخت و ظروف مختلف ساخته و پرداخته می شود. ریزه کاری و نازک کاری چوب روش دیگری از ساخت فرآورده های چوبی است که طی آن به وسیله وسایل نجاری نظیر اره، رنده و مغار قطعات کوچک چوبی آماده شده و به صورت روکش روی بدنه چوبی چسبانده می شود. منبت کاری، کنده کاری و مشبک کاری شیوه ای دیگر است که طی آن طرح ها و نقوش سنتی با استفاده از قلم، چکش، مغار و سایر ابزارها روی چوب های مرغوب و بادوام شکل می گیرد. انواع درها و پنجره های بسیاری از کاخ ها و بناهای تاریخی جزئی از این صنعت است. استان های اصفهان، قم، چهارمحال و بختیاری، قزوین، اردبیل، سمنان و لرستان از مراکز عمده تولید صنایع چوبی به شمار می آیند.

هنری از جنس آدم
استان همدان به ساختن ظروف سفالی در تمام ایران معروف است. محصولات این منطقه هر ساله علاوه بر تامین احتیاجات داخلی به کشورهای خارجی نیز فرستاده می شود. لالجین در ۲۵ کیلومتری همدان، مهم ترین و معروف ترین مرکز تولید ظروف سفالی و محصولات سرامیکی است. بیش از ۷۵ درصد مردم لالجین در حوزه صنعت سفالگری به فعالیت می پردازند. خاک مورد نیاز ساخت ظروف سفالی لالجین را از زمین های اطراف روستای دستجرد تهیه کرده و به کارگاه های سفالگری یا محل های مخصوص ساخت گل منتقل می کنند. شهرهای حاشیه کویر ایران از دیگر مراکز مهم سفالگری محسوب می شود. مرکز اصلی این صنعت در خراسان شمالی، شهرستان گناباد و بویژه روستای مند است. از دیگر مراکز فعال در صنعت سفال استان های سمنان، زنجان، اردبیل، قم و فارس هستند.

ثبت هنر روی فلز
استان اصفهان را می توان به جرات بزرگ ترین مرکز تولید انواع مختلف ساخته های دستی ایران دانست. میناکاری صنعتی است که نخستین بار در ایران پدید آمد و به سایر نقاط راه یافت، اما تا به امروز اصفهان همچنان به عنوان مرکز این هنر دستی شناخته می شود. این هنر، حاصل یکسری فعل و انفعالات پیچیده است که با هم در ارتباط هستند. میناکاری همانند بسیاری از هنرهای دستی دیگر در عصر صفوی پیشرفت های بزرگی کرد. در قدیم، رنگ هایی که در صنعت میناسازی استفاده می شد بیشتر طبیعی و از رنگ های قلمکار گیاهی یا معدنی بود، اما امروزه ترکیبات شیمیایی جایگزین آنها شده است. میناکاران برای تهیه رنگ قرمز از طلا، رنگ سبز از مس و رنگ زرد از گل ماشی استفاده می کنند. میناکاری در ساخت اشیایی چون انواع زیورآلات، جعبه های کوچک و بزرگ، جام ها، گلدان ها، بشقاب ها و سایر موارد تزئینی مورد استفاده قرار می گیرد. میناکاری در بین صنایع دستی قیمت بالایی دارد.

قلم موی سوزن روی بوم لباس
صنعت دوخت طرح، زیبا و منقش روی پارچه با نوارهای طلایی گلابتون دوزی نام دارد. روش کار به این صورت است که ابتدا نقش را روی پارچه انداخته و پارچه را روی دایره ای چوبی به نام کم می اندازند و با کش محکم کرده و با استفاده از نخ های رنگی، گلابتون دوزی می کنند. استان سیستان و بلوچستان یکی از مراکز عمده سوزن دوزی است. هر دختر بلوچ از کودکی به آموختن این هنر می پردازد. بر این اساس، تمام زنان بلوچی به این کار اشتغال داشته و لباس های خویش را تزئین می کنند. هنوز هم در برخی روستاها، دختران نشان شده موظفند تا پیش از مراسم عروسی ۵۰ دست لباس کامل برای خویش تهیه و گلابتون دوزی کنند. زنان استان هرمزگان نیز در گلابتون دوزی مهارت ویژه ای دارند. با سفر به این استان و خاصه جزیره قشم امکان تهیه انواع محصولات گلابتون دوزی شده چون لباس های محلی، رومیزی، سفره، پرده و حتی محصولات کاربردی چون کیف های دستی وجود دارد.

لنج سازی با دست خالی
لنج سازی و قایق سازی از قدیمی ترین و مهم ترین صنایع دستی بوشهر است و سابقه آن به دوره افشاریه می رسد. این صنعت در سال های اخیر به واسطه افزایش مبادلات دریایی و صید ماهی از رونق زیادی برخوردار شده است. مصالح اولیه لنج سازی از چوب های جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تخته های مرغوب هندی به نام سای برای بدنه تهیه می شود. باقی مصالح مورد نیاز از مصالح بومی تهیه می شود. شیوه لنج سازی همچنان به صورت سنتی انجام می شود که این باعث کندی کار و تولید کم شده است. جزیره قشم نیز از دیرباز به صورت یکی از مراکز عمده اصلی ساخت لنج محسوب می شده است. گاهی از قطعات دورریز چوب های زیبا و مقاوم لنج ـ که کم هم نیست ـ توسط جوانان برای ساخت ماکت لنج استفاده می شود. این هنر در ابتدا به عنوان سرگرمی صورت می گرفت، اما امروزه پای این ماکت های زیبا به بازارهای محلی جزیره نیز رسیده است.

ریشه تار و پود در رگ و خون
هنوز هم بسیاری از جهانیان، ایران را به نام فرشش می شناسند. هنر دستی که زیر پاست، همین است که این هنر بسیاری را سر به زیر کرده است! از قالی معروف تبریز گرفته که توسط زنان روستایی و شهری بافته می شود تا قالی هریس که جزو قالی های نفیس و ظریف ابریشمی محسوب می شود و شهرت جهانی دارد و البته ورنی بافی که هوش از سر می برد. ورنی، نوعی گلیم ریزبافت قالی نماست که نقش هایش ذهنی بافت است. این هنر محدود به این منطقه نیست. قالی کرمان هم از دیرباز مورد توجه و اهمیت بوده تا جایی که حتی به ضرب المثل ها نیز راه یافته است. وجود یک قالی کرمانی ۴۰۰ متری در سنای آمریکا و قالی موسوم به آزادی در زیر ناقوس بزرگ مجسمه آزادی شاهدی است بر کیفیت بی نظیر قالی های کرمانی. قالی های کردستان هم خواستار زیادی میان جهانیان دارد. مثلا ویژگی شاخص قالی بیجار ساختار متراکم آن است که مانند تخته محکم بوده و نمی توان آن را تا کرد.

منبع:aftabir.com