پدیده کتاب‌های سوپرمارکتی
- مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 06 اسفند 1397 09:16
این روزها کمتر سوپرمارکتی را می‌توان پیدا کرد که قسمتی از فضای خود را به فروش کتاب‌های رنگ‌آمیزی، شعر و داستان کودک اختصاص نداده باشد. کتاب‌هایی که کارشناسان ادبیات کودک، آن را کتاب‌های «سوپر مارکتی» می‌نامند. به نظر می‌رسد سود سرشار نشر این کتاب‌ها برای برخی ناشران و از طرفی آرزوی شاعر و نویسنده کودک شدن برای عده‌ای، چاپ کتاب کودک با هر نوع زبان و بیانی را ممکن کرده است و کودکان، تنها بازنده‌های اصلی این میدان هستند. در ادامه به بررسی محتوای این کتاب‌ها می پردازیم که این روزها در فضای مجازی هم واکنش‌های زیادی به همراه داشته است.
1- تکرار «حسنی» ها
اگر مرحوم منوچهر احترامی، طنزپرداز، شاعر و نویسنده ممتاز ادبیات کودک‌و‌نوجوان در قید حیات بود، از تعداد زیاد کتاب‌هایی که شخص اولشان «حسنی» است، مبهوت می‌ماند. وی، شخصیت محبوب «حسنی» را خلق کرد و برای بچه‌ها به یادگار گذاشت؛ شخصیتی که امروزه دستمایه‌ای برای به اصطلاح نویسندگان و شاعران کودک شده تا او را از «ده شلمرود» به هر کجا که خواستند ببرند. نگاهی به عناوین کتاب‌هایی که با استفاده از نام «حسنی» نوشته و منتشر شده، به خوبی بیانگر این نکته است: حسنی به آفریقا می‌رود، حسنی در وان حمام و... . جالب این که در بعضی از کتاب‌ها «حسنی» معروفِ ده شلمرود با «حسن کچل» یکی می‌شود! در بعضی دیگر هم بدون هیچ خلاقیتی، فقط شخصیت دیگری به جای «حسنی» می‌نشیند ولی در ساختار و محتوا تفاوتی دیده نمی‌شود.
2- هر نفر یک نویسنده کودک
در بیشتر کتاب‌هایی که با عنوان داستان راهی بازار کتاب کودک می‌شود، خبری از داستان نیست. به عنوان مثال، درمجموعه‌ای که با عنوان«داستان‌های بامزه... » توسط یک انتشارات معروف منتشر شده، خبری از عناصر داستانی هیجان‌انگیز کودکانه نیست و انگار چند جمله معمولی پشت سر هم ردیف شده‌اند. نمونه‌ای از جمله‌ها این است: «نازی کوچولو می‌خواست بازی کند/ توپش را برمی‌داشت/ مادرش می‌دوید، پدرش فریاد می‌زد: نه نه مواظب باش!/ نازی توپ را می‌گذاشت». توجه به محتواهای این‌چنینی این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که درهای ادبیات کودک به روی هر تازه از راه رسیده‌ای باز است و هر کسی می‌تواند در این حوزه دست به قلم ببرد و شاعر و نویسنده کودک نام بگیرد.
3- بی‌توجهی به گروه سنی
گروهی دیگر از این کتاب‌ها از ضعف نگارش و نامتناسب بودن در گروه سنی رنج می‌برند. نمونه‌های فراوانی از این کتاب‌ها که بدون توجه ناشر و نویسنده در گروه‌های سنی «الف و ب» نوشته و روانه بازار می‌شوند، وجود دارد. به نمونه‌ای از متن این کتاب‌ها که با عنوان «دانشنامه کودکان» منتشر شده‌است، توجه کنید: «شتر حیوانی بزرگ و نیرومند است که دست و پا و گردنی دراز دارد. صحرانشینان از شیر و گوشت شتر تغذیه نموده و از پشم آن برای تولید پارچه و زیرانداز و از پوست شتر هم برای تولید مشک و کفش استفاده می‌نمایند». ناگفته پیداست که این نوع جمله‌‌های طولانی و استفاده از واژه‌هایی که برای کودکان نیاز به توضیح دارد، چه اشکال بزرگی است. سوال اصلی این‌جاست که مسئول نظارت بر این ناشران کدام نهاد است یا اصلا نظارتی هست؟
خراسان/الهه آرانیان
