ترکش‌های سیاسی پهپادی برای ایران | روس‌ها نمی‌خواهند در اوکراین تنها باشند
- مجموعه: اخبار سیاست خارجی
- تاریخ انتشار : پنج شنبه, 28 مهر 1401 09:43
به گزارش جهان‌صنعت؛ خبرها پیرامون ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه، چند ماهی می‌شود که بر جنگ روسیه با اوکراین سایه انداخته است؛ از غربی‌ها اصرار و از ایران انکار. اما این انکارها مورد قبول آمریکا و اروپایی‌ها قرار نمی‌گیرد؛ آنها معتقدند که شواهد روشنی دارند که ادعاهایشان را تایید می‌کند.
از یک سو گزارش شده که اتحادیه اروپا تحریم‌های جدیدی علیه ۵ نهاد و ۳ شخص ایرانی اعمال خواهد کرد، از سوی دیگر برای همین روز گذشته به درخواست ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا جلسه غیرعلنی شورای امنیت سازمان ملل برگزار شد تا ادعاها مبنی بر استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران، در حمله به زیرساخت‌های اوکراین را بررسی کنند. این درحالی است که وزیر خارجه ایران و سخنگوی این وزارتخانه، چندین بار ادعای ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه برای جنگ با اوکراین را تکذیب کرده‌اند.
پیش از این حسین امیرعبداللهیان به روزنامه «ریپابلیکا» گفته بود: «ما شکل‌های مختلفی از همکاری با روسیه از جمله در حوزه دفاعی داریم اما به هیچ‌یک از طرف‌های درگیر در درگیری (اوکراین) کمک نمی‌کنیم چراکه مطمئن هستیم «این جنگ» باید به اتمام برسد.» او افزوده بود: «ما در تلاش هستیم تا از هرگونه اقدامی که ممکن است منجر به تشدید تنش شود، اجتناب کنیم. روی توقف این جنگ کار می‌کنیم.»
بسته تحریمی اروپا
در حالی که ایران از ابتدا و مدت‌ها بعد مسکو، ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه را تکذیب می‌کردند و می‌کنند، شب گذشته، اتحادیه اروپا موقتا درباره اعمال تحریم علیه هشت فرد و نهاد ایرانی به توافق رسیدند. به گزارش گاردین، سرلشکر باقری رییس ستاد کل نیروهای مسلح، سید حجت‌الله قریشی مسوول تامین و تحقیقات وزارت دفاع ایران و سردار سعید آقاجانی یکی از فرماندهان نیروی هوافضای سپاه، در فهرست تحریمی اتحادیه اروپا قرار خواهند گرفت.
گاردین گزارش کرده که قریشی مسوول مذاکره بر سر قرارداد تامین با روسیه بوده است و آقاجانی هم در فهرست اتحادیه اروپا به عنوان «مهره اصلی برنامه پهپادی ایران» توصیف شده است. به گزارش فارس، فهرست نهایی باید قبل از اجرایی شدن مورد تایید دیپلمات‌های ارشد ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا قرار بگیرد. گاردین گفته که انتظار می‌رود پیش‌نویس فهرست تحریم‌ها در چند روز تصویب شود. طبق این گزارش، تحریم‌های اتحادیه اروپا «صنایع هوایی شاهد» را هدف قرار می‌دهد. به گفته مقامات اتحادیه اروپا این شرکت با نیروی هوافضای سپاه پاسداران ارتباط دارد و مسوول طراحی و توسعه هواپیماهای بدون سرنشین است.
پیش از این روزنامه «نیویورک‌تایمز» به نقل از مقام‌های اطلاعاتی آمریکا مدعی شده بود که «تهران افرادی را برای آموزش پهپادی به منطقه کریمه فرستاده است.» نشریات غربی همچنین مدعی شده‌اند یکی از کارشناسان ایرانی که برای آموزش پهپادهای ادعایی به روسیه رفته‌اند، کشته شده است.
سخنگوی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم اعلام کرده بود که «بعد از جمع‌آوری شواهد کافی مبنی بر اقدام ایران در ارائه پهپادهای مرگبار به روسیه برای استفاده در اوکراین»، این اتحادیه در حال کار روی بسته تحریمی جدید است.
«نبیلا ماسرالی» سخنگوی جوزف بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزوده: «اکنون که شواهد کافی خود را جمع کرده‌ایم، کار در شورای اروپا با توجه به پاسخ روشن، سریع و محکم اتحادیه اروپا در جریان است.»
تفسیرها از قطعنامه ۲۲۳۱
ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا که درخواست جلسه شورای امنیت را داده‌اند، معتقدند که ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. طبق این قطعنامه، «عرضه، فروش، یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تمامی اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌هایی که بتواند به توسعه سیستم‌های حمل تسلیحات هسته‌ای کمک کند»، ممنوع است، البته این محدودیت تا ۸ سال پس از روز قبول قطعنامه است؛ به عبارت دیگر این تحریم‌ها تا پاییز ۲۰۲۳ پابرجا هستند.
اما لغو تحریم‌های تسلیحاتی دیگری هم در برجام گنجانده شده بود که طبق قطعنامه ۲۲۳۱، مصوب سال ۲۰۱۵، پس از گذشته ۵ سال از اجرای برجام، این تحریم‌ها لغو شدند. این تحریم‌ها شامل تسلیحاتی به غیرآنهایی بود که تا ۲۰۲۳ در تحریم مانده‌اند. پاییز ۲۰۲۰، و دو سال پس از خروج آمریکا از برجام، موعد لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران فرا رسید. ایالات متحده تلاش‌های زیادی برای تمدید این تحریم‌ها کرد که ناکام ماند و درنهایت پس از بیش از یک دهه این تحریم‌ها درباره ایران پاک شدند.
مقام‌های غربی از این نظر ادعای نقض قطعنامه ۲۲۳۱ را دارند، که معتقدند ارسال پهپاد مشمول همان تحریم‌هایی است که تا پاییز ۲۰۲۳ ادامه دارد. در واقع آنها پهپاد را در دسته «سیستم‌های حمل تسلیحات هسته‌ای» یا همان سامانه‌های پیشرفته موشکی قرار داده‌اند. البته این موضوع به تفسیر کشورها بستگی دارد. همین مورد و ادعای نقض قطعنامه ۲۲۳۱، درباره آزمایش‌های موشکی سپاه پاسداران هم مطرح می‌شد ولی آن زمان وزارت خارجه با لابی‌های گسترده با کشورهای عضو شورای امنیت توانست تفسیر خود را بر تفسیر ایالات متحده غلبه دهد.
با این وجود برخی جریانات در داخل هستند که تلاش زیادی دارند تا خواسته یا ناخواسته بر ادعای ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه، صحه بگذارند.
وب‌سایت مشرق‌نیوز در گزارشی به نقل از «آندریانا آرختا» از فرماندهان ارتش اوکراین نوشته که «پهپادهای ایرانی با موفقیت از لایه‌های دفاعی یگان او عبور کرده‌اند و دو تانک را با خدمه آنها بمباران و نابود کرده‌اند.»
هرچند این وب‌سایت در پایان تاکید کرده این گزارش «تماما بر اساس منابع خارجی نوشته شده است» و به تکذیبیه‌های وزارت خارجه اشاره کرده، اما تیتر انتخابی این وب‌سایت «رادارگریز و مرگبار؛ تاثیر پهپادهای ایرانی بر جنگ اوکراین» جهت‌گیری خاصی را نشان می‌دهد.
جمهوری اسلامی اگر اقدامی کند، کتمانش نمی‌کند
با این وجود علاءالدین بروجردی رییس اسبق کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» این ادعاها را به کلی رد کرده و آن را «جنگ روانی» توصیف می‌کند.
او با بیان اینکه «هم سخنگوی وزارت خارجه و هم وزیر خارجه رسما این خبر را تکذیب کرده‌اند»، گفت: «نکته قابل توجه خبر این است که کشوری مثل روسیه که دارای موشک‌های قاره‌پیما و سلاح‌های اتمی است، واقعا نیازمند پهپادهای ایران است؟»
او با اشاره به اینکه «ما قدرت نظامی‌مان با روسیه قابل مقایسه نیست»، افزود: «به نظر می‌رسد آنها دنبال بهانه‌جویی هستند. این مساله در شرایطی که آمریکا و هم‌پیمانان اروپایی‌اش در سطح گسترده‌ای به اوکراین سلاح می‌فرستند و این کشور را تسلیح و شعله‌های جنگ را برافروخته می‌کنند، نوعی انحراف افکار عمومی از اقدامی است که آمریکا و کشورهای غربی در حال انجام هستند. فکر می‌کنم مساله پهپادهای ایرانی جنگ روانی حساب‌شده‌ای با هدف انحراف افکار عمومی از تسلیح اوکراین به مدرن‌ترین سلاح‌های روز توسط آمریکا و کشورهای اروپایی است.»
رییس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا برخی جریانات در داخل موضوع پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه با اوکراین را برجسته می‌کنند به «جهان‌صنعت» گفت که «معمولا در این مواقع مراجع رسمی برای تحلیل و نظردهی قابل اتکا هستند. هر کسی بر اساس گمانه‌زنی خودشان تحلیلی می‌کند که فاقد ارزش واقعی است.»
او تاکید کرد که «بالاخره ایران وقتی برای مقابله با ضدانقلاب در اقلیم کردستان اقدام به حمله موشکی می‌کند، با صراحت اعلام می‌کند. ما برخلاف برخی کشورها کتمان نمی‌کنیم.» بروجردی همچنین به رزمایش ایران در مرزهای شمال غربی کشور اشاره کرد و گفت: «رزمایشی که در کنار مرزهای آذربایجان در حال برگزاری است، با هدف‌گذاری شفاف و واضح است که اعلام هم می‌شوند. ما ابایی نداریم از اینکه اگر اقدامی انجام دهیم آن را صراحتا اعلام کنیم، اوکراین که دیگر عددی نیست.» او تاکید کرد: «وقتی ابرپهپاد گلوبال آمریکایی را با موشک زدیم، گفتیم به دلیل نقض حریم هوایی توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مورد هدف قرار گرفت. ما کشوری نیستیم که اگر اقدامی انجام دهیم، آن را انکار کنیم، این موضوع دلیل دیگری است بر غیرواقعی بودن خبرهایی که در این زمینه منتشر شده است.»
روس‌ها نمی‌خواهند در اوکراین تنها باشند
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه*- در عرصه بین‌الملل آنچه اصل بر بی‌طرفی یا عدم بی‌طرفی دولت‌هاست، مواضع رسمی آنها است. ایران بارها رسما در خلال جنگ اوکراین اعلام بی‌طرفی کرده است. از سوی دیگر بازار اسلحه و میدان جنگ دو عرصه متفاوت هستند. طرف‌های جنگ مشخص هستند و به طور طبیعی از بازار اسحله‌های متفاوتی می‌گیرند و در حال حاضر تنوع سلاح اوکراینی‌ها بیشتر از سلاح روس‌ها است.در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، بیش از ۵۰ شرکت سلاح‌های غیرمتعارف در اختیار صدام قرار می‌دادند و این به غیر از سلاح‌هایی بود که از بلوک شرق و غرب، از سوی ۳۶ کشور جهان به عراق ارسال می‌شد و همه این کشورها ادعای بی‌طرفی داشتند.
بالاترین تنوع فروش اسلحه در جنگ، بعد از جنگ جهانی دوم، در عراق علیه ایران صورت گرفت.در موضوع فعلی، بعضا ضعف دیپلماسی رسمی در داخل کشورها باعث می‌شود که هجمه‌ها علیه برخی از آنها راحت‌تر صورت بگیرد. شرایط امروز ایران، چنین شرایطی است؛ در ایران متاسفانه به دلیل برخی اقدامات نارضایتی‌هایی شکل گرفت و همین بهانه‌ای شد تا همگان موضوع ایران در بعد منفی را برجسته کنند، موضوع اوکراین هم چنین است.تاریخ مناسبات دو کشور نشان می‌دهد که برخی در «روسوفیل» بودن، بیش از حد افراطی عمل می‌کنند.
مصاحبه‌های سه مسوول ایرانی در مقاطع مختلف یکی از این نمونه‌ها است؛ آنها در مصاحبه‌هایشان می‌گفتند «صادرات گاز ایران به اروپا صرفه اقتصادی ندارد» که کاملا در راستای منافع روسیه بود. الان هم برخی مسوولان با یکدیگر مسابقه می‌دهند تا اعلام کنند، روسیه نقشی در شکست برجام ندارد اما روس‌ها همه مسائل را در یک راستا می‌دانند و بازیگری مانند ایران را در شرهای خود شریک می‌کنند.
تجربه سوریه بعد از شکست داعش نشان داد که روس‌ها هیچ وقت برای منافع ایران، اهمیتی قائل نیستند ولی در شرها سعی می‌کنند ایران را سهیم کنند.هر جریان یا فردی یا رسانه‌ای که به دنبال ایجاد مشغله و هزینه برای کشور است، قطعا در راستای منافع ملی عمل نمی‌کند.
کشور ما بزرگ‌ترین آسیب‌ها را از تنش‌هایی دیده که قابل پیش‌بینی بوده‌اند. برای نمونه در داخل برخی ادعا می‌کردند که ایران چند پایتخت عربی را کنترل می‌کند که این گفته‌ها به ضرر ایران تمام می‌شود. وقتی این سخنان وارد کانون اصلی چالش شود، آنجا میزان آسیبی که همین سخنان واهی وارد می‌کنند، به خوبی قابل لمس است. سیاست خارجی ایران به جای اینکه عرصه وحدت و یکصدایی در نظر و عمل باشد، تبدیل به عرصه کثرتی ویرانگر شده که بهانه به دست دشمنان می‌دهد که حداقل نتیجه‌اش حفظ شرایط تحریمی است.در این موضوع هم، ایران هیچ تخلفی مرتکب نشده چرا که سابقه مناسبات نظامی ایران و روسیه سابقه‌ای سی ساله است. از طرفی دو کشور سابقه‌ای طولانی در برگزاری مانورها و نمایشگاه‌های مشترک نظامی دارند.
لذا وجود سلاح‌های ایرانی در نزد روس‌ها طبیعی به نظر می‌رسد.ایران و روسیه بعد از جنگ تحمیلی، مناسبات تسلیحاتی گسترده‌ای با یکدیگر داشتند و حتی اگر سلاح ایرانی هم آنجا باشد، این امر خلاف اصل بی‌طرفی نیست. از سوی دیگر اصل خبر فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، خبر مشکوکی بود. مشکوک‌تر از آن، این است که خبر اول از سمت روس‌ها و به شکل تحقیرآمیزی منتشر شده است؛ آنها از برخی رسانه‌های غربی به نقل از برخی محافل روسی اعلام می‌کنند که پهپادهای ایرانی از لحاظ کیفی، توقع آنها را در میدان جنگ برآورده نکرده و بعد مشخصا در صحنه جنگ شهری که جنگی ممنوعه است، لاشه پهپادهایی نشان داده می‌شود و می‌گویند متعلق به ایران است.
همه این موضوعات مشکوک است. اینها در حالی است که ارگان رسمی موضع‌گیری در جریان جنگ کشورها، وزارت خارجه است و وزارت خارجه ایران هم بارها اعلام کرده که بی‌طرف است و صادرات پهپادهای ایرانی به روسیه را هم تکذیب کرده است. در موضوع نقش روسیه، ذکر این نکته ضروری است که روس‌ها علاقه زیادی دارند تا در جنگ اوکراین تنها نباشند. آنها عامل اصلی شکست برجام بودند و الان هم در موضوع اوکراین با همین سیاست می‌خواهند در این جنگ تنها نباشند. روس‌ها می‌دانستند که ایران برنده اصلی بازار انرژی پس از احیای برجام است و تنها می‌شدند؛ و به همین منظور کارشکنی می‌کردند.
در جنگ فعلی، روسیه از حقوق بین‌الملل تخلف کرد؛ در ادامه این اقدام، یک هجمه رسانه‌ای شدید (حقیقی یا کاذب) و فضایی منفی شکل گرفت. در چنین شرایطی حداقل انتظار مردم از دولت‌هایشان اعلام بی‌طرفی است، چون حمله به اوکراین با جنایاتی همراه بود. بنا بر این همزمانی موضوع پهپادهای ایرانی با خبر جنگ شهرها علیه غیرنظامیان، یک عمل کاملا مشکوک است. برای جمع‌بندی باید تاکید کرد که این هجمه‌ها، نقش روسیه و همینطور نقش برخی محافل در ایران که سعی می‌کنند به گونه‌ای ذوق‌زده درباره مختصات عملیاتی پهپادهای ایرانی صحبت کنند، بسیار مشکوک است. اینگونه برخورد در محافل داخلی خلاف منافع ملی است، چرا که کشور ما در شرایطی است که متاسفانه یکی از پردشمن‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود و لازم است مسوولان سعی کنند، چالش‌های خارجی را به حداقل برسانند.
*رییس سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس
