انتقادها از تبلیغات و برنامه‌های تبلیغی موسسات کنکور در صداوسیما به نتیجه می‌رسد؟
- مجموعه: اخبار کنکور و دانشگاه
- تاریخ انتشار : یکشنبه, 22 ارديبهشت 1398 09:29
پول درآوردن از استرس کنکوری‌ها
«کنکور رقابت بزرگیه که شرکت در اون و البته موفقیت در اون به آمادگی بالایی نیاز داره. دیگه همه می‌دونن که این آمادگی، فقط با خوندن کتاب‌های درسی به دست نمیاد و سوال‌های سخت و پیچیده کنکور، نیاز به مهارت‌های ویژه برای پاسخگویی داره. یادتون نره که رقیبان شما هم بیکار ننشستن. اگر شما هم می‌خواین توان پیروزی در این رقابت رو داشته باشین، بسته‌های آموزشی ما در کنار شماست.
برای دریافت این بسته‌ها فقط کافیه عدد 1 رو به شماره ... ». کافی است پیچ رادیو را بچرخانید یا کانال‌های تلویزیون را گاه بگردید، تا در فاصله‌های نه چندان بلند، فردی را ببینید که تحت عنوان «معلم» یا «مدرس» کنکور، در حال سخن گفتن پرهیجان از بسته‌های آموزشی و تست‌زنی و ... برای موفقیت در کنکور است. کنکوری که قرار است خط زندگی آینده بسیاری از دانش‌آموزان امروز را مشخص کند.
برای سخن گفتن از «تبلیغات کنکوری» باید نگاهی جداگانه به هر بخش از این ترکیب کرد. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تبلیغات بازرگانی، به دلیل این که نشانه‌ای از سرمایه‌داری و ترویج مصرف‌گرایی دانسته می‌شد، مذموم و درباره بسیاری از کالاها ممنوع بود. با این حال پس از آزادی رفته رفته تبلیغات از صداوسیما – که انحصار رسانه‌های رادیو-تلویزیونی را نیز در اختیار داشت – تا به امروز، روش‌های تبلیغی هم به روز و متنوع شدند. اگر زمانی تبلیغ تنها در آگهی‌های بازرگانی ارائه می‌شد، امروز در قالب جایزه مسابقات تلویزیونی، اسپانسرینگ برنامه‌ها و ... به چشم می‌خورد. ستاره-مربع‌ها هم تلویزیون را پر کرده‌اند و حتی رپورتاژ آگهی‌ها و اخبار-آگهی‌ها نیز در تلویزیون به چشم می‌خورند.
ایرادی که به این موضوع مطرح است، لزوم اعتبارسنجی و اثرسنجی این تبلیغات از سوی رسانه‌ای است که ادعای به دنبال کشیدن عنوان «ملی» را بر خود دارد. این در حالی است که برخی تبلیغات تلویزیونی در دوره‌های گوناگون با حاشیه‌هایی مواجه شدند و اخیرا نیز برخی شیوه‌های تبلیغی در برخی برنامه‌ها، به بنگاه‌های شرط‌بندی تشبیه شده و حتی حضور در برنامه‌های منادی این شیوه‌های تبلیغی یا بهره‌مندی از جوایز آن‌ها نیز از سوی برخی مراجع حرام دانسته شده است.
سوی دیگر ماجرا، کنکور است. غولی که البته اوج زورمندی‌اش به دهه‌های 60 تا 80 برمی‌گردد. در آن زمان با اوج‌گیری عدد جمعیت ایرانی‌ها و البته توسعه فرهنگ مدرک‌گرایی، اشتغال مبتنی بر تحصیلات دانشگاهی و متصل کردن آینده جوانان به حضور در دانشگاه، متقاضیان حضور در کنکور بسیار بودند. همین موضوع زمینه‌ساز ایجاد موسسات کنکور شد. هر چقدر هم که مسئولان رسمی تلاش داشتند این ایده را تبلیغ و ترویج کنند که تنها با خواندن کتاب‌های درسی موفقیت در کنکور ممکن است، ظواهر امر خلاف آن را نشان می‌داد.
در شرایطی که برگزیدگان کنکور در مصاحبه‌های رسمی با صداوسیما یا نشریه «پیک سنجش» وابسته به سازمان سنجش و آموزش کشور، غالبا از عدم شرکت در هرگونه کلاس یا آزمون موسسات کنکوری می‌گفتند، کمی بعد سر و کله‌شان در تبلیغات موسسات کنکوری پیدا می‌شد و البته گاه به گاه از نزدیکانشان هم واقعیت استفاده از این امکانات برملا می‌شد. در سال‌های اخیر اما، کاهش موج انفجار جمعیتی دهه شصتی‌ها، در کنار رشد شدید ظرفیت دانشگاه‌ها به کمک مراکز آموزشی غیردولتی، کاهش نگاه مدرک‌گرایی در بسیاری از رسته‌های شغلی و نیز نزد خانواده‌ها و اهمیت دادن به مدارک دوره‌های آزاد و مهارت‌ها، باعث شده است وعده‌های قدیم و ندیم حذف کنکور – که انتقادهای بسیاری هم به آن به عنوان شیوه ورود به دانشگاه مطرح بود – قدمی به سوی عملی شدن نزدیک شود.
در سال‌های اخیر، تاثیر نمرات دوره تحصیل در پذیرش سال به سال افزایش یافته و در عین حال امسال نیز قرار است در 85 درصد ظرفیت دانشگاهی کشور، پذیرش بر اساس سوابق تحصیلی انجام شود. در واقع از امسال، تنها در ظرفیت 15 درصدی رشته‌ها و دانشگاه‌های پرطرفدار، از طریق کنکور پذیرش دانشجو انجام می‌شود. با این حال برای بسیاری، دقیقا همین ظرفیت 15 درصدی اهمیت دارد و در واقع برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند. البته در حال حاضر، این برنامه‌ها، حتی برای آمادگی امتحانات نهایی که نمرات آن در پذیرش دانشگاه‌ها موثر است نیز تبلیغ‌های مشابهی می‌کنند.
در شرایطی که سوال‌های کنکور در سال‌های اخیر به گواه شرکت‌کنندگان مفهومی‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند، اظهارنظرهای مسئولان وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری، درباره تلاش برای کاهش وابستگی کنکور به موسسات کنکوری به گوش کنکوری‌ها نمی‌نشیند. در این شرایط است که صداوسیما، آنتن خود را تحت عنوان برنامه‌های آموزشی، در اختیار مبلغان بسته‌های آموزشی کنکور می‌گذارد. این در حالی است که در سالیان نه چندان دور گذشته، آزمون‌های آزمایشی و بسته‌های کنکوری‌ای نیز از سوی صداوسیما تبلیغ می‌شد که وابسته به صداوسیما نیز دانسته می‌شدند.
نکته عجیب درباره این برنامه‌ها، این است که اولا، به جای آرامش دادن به کنکوری‌ها، با ترساندن و خالی کردن دل آن‌ها به دنبال جذب مشتری هستند. در واقع ایجاد استرس در مخاطب با سخنان هیجانی این به اصطلاح مدرسان کنکور، نتیجه اصلی این فرآیند است که صاحبان موسسات تبلیغ‌دهنده، امیدوارند از این طریق مشتری جذب کنند. این شیوه، نه تنها مبتنی بر گفتمان رسمی درباره کنکور نیست، که با وظایف صداوسیمایی که خود را ملی می‌داند نیز در تنافر است. دوم این که این شیوه تبلیغی، با سیاست‌های مورد اشاره دولت درباره کاهش نقش موسسات کنکوری در مدارس نیز مغایر است.
در چنین شرایطی سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از نامه رئیس مجلس به صداوسیما درباره کنکور خبر داده و گفته است: صداوسیما باید با تبعیت از فرمایش رهبری برنامه‌هایش با محوریت تبلیغات کنکور را بلافاصله متوقف کند، دغدغه‌ای که رئیس مجلس هم آن را به صداوسیما منتقل کرده است. میرحمایت میرزاده در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به بیانات اخیر مقام معظم رهبری درباره لزوم حل موضوع کنکور گفت: مقام معظم رهبری از عبارت مسئله برای کنکور استفاده کردند، این یعنی کنکور مسئله‌ای است که باید حل شود. همچنین ایشان از تعبیر تغییر و بررسی عمیق برای کنکور استفاده کردند که این یعنی باید تدابیر لازم صورت گیرد، بعد از آن هم روسای جمهور و مقننه نیز در این باره تاکیداتی داشتند.
وی افزود: اخیراً جلسه‌ای با حضور رئیس مجلس، هیئت رئیسه کمیسیون آموزش، سازمان سنجش و وزارت علوم برای حل مسئله کنکور برگزار شد و در نهایت به این جمع‌بندی رسیدیم که مرکز پژوهش‌های مجلس هر چه سریع‌تر در عرض یک ماه طرحی آماده کند که نتیجه آن تغییر کنکور باشد. این طرح باید در سال ۹۹ به مرحله عملیاتی برسد به همین دلیل باید مراحل قانونی آن در سال ۹۸ در مجلس و دولت تمام شود. طبق این طرح باید در روندی سازمان سنجش برای متقاضیان مقاطع تحصیلی ارشد و دکتری رزومه تحصیلی براساس نتایج آموزشی و سنجشی غیرتستی و سوابق تحصیلی آن‌ها تهیه کنند و دانشگاه‌ها هم براساس آن رزومه دانشجویان را پذیرش کنند. این کار با اولویت برای ارشد و دکتری انجام می‌شود و بعد وارد مرحله کنکور سراسری می‌شویم.
سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه تمامی صاحبنظران معتقد به حل موضوع کنکور هستند، گفت: مصوبه قبلی مجلس این بود که تا پایان سال ۹۷ حداقل ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها براساس سوابق تحصیلی باشد اما این قانون به نوعی دور زده شد؛ بدان معنا که آنقدر دانشگاه‌های غیرروزانه دولتی را گسترش دادند که عملاً پذیرش دانشجو در عددی قرار گرفت که روزانه دولتی از ۱۵ درصد و غیرروزانه دولتی ۸۵ درصد شد. این یعنی برای آن ۸۵ درصد استرس و فشار روانی وارد نیست چون آن فرد می‌تواند بدون دیپلم و بدون کنکور در دانشگاه‌ها ثبت‌نام شود. وی افزود: از طرف دیگر اثر سوابق تحصیلی لوث شد و آموزش و پرورش هم محکم و جدی وارد نشد. ما امسال تمامی تلاش را به کار بردیم تا حداقل برای آن ۸۵ درصد دانشگاه‌هایی که متقاضیان می‌توانند بدون کنکور پذیرش و ثبت‌نام شوند دیگر نام آن دانشگاه‌ها در دفترچه انتخاب رشته نیاید. سازمان سنجش هم باید اطلاعیه دهد که این دانشگاه‌ها بدون نیاز به کنکور اقدام به ثبت‌نام می‌کنند تا هر کسی که دوست دارد با دیپلم و بدون کنکور پذیرش شود؛ موضوعی که سازمان سنجش هم آن را قبول کرده است.
میرزاده خاطرنشان کرد: بحث اصلی برای همان ۱۵ درصدی است که استرش و فشار روحی و روانی را تحمل می‌کنند. برای این موضوع باید چند کار صورت گیرد. در وهله اول صداوسیما باید از فرمایش رهبری تبعیت کند و دیگر برنامه‌های تبلیغاتی کنکور را پخش نکند؛ چون این برنامه‌ها به این مسئله دامن زده و انگار خوشبختی و سرنوشت به معنای کنکور دادن است. وی اضافه کرد: قدم دوم را باید سازمان سنجش بردارد چون سوال تستی تنها ابزار برای سنجش استعدادها نیست. این سازمان باید رویه خود را تغییر داده و به مراجع قانونی هم این تغییر رویه را برای شناسایی استعدادهای برتر اعلام کند. وزارت آموزش و پرورش نیز گامی جلوتر برداشته و برگزاری کلاس‌های کمک آموزشی و کتب کمک درسی را متوقف کند و خودش برای سنجش استعدادها راه‌های دیگری غیر از تست زنی را شناسایی کرده تا همان راه کنکور طی نشود.
حال باید دید که آیا این نامه و پیگیری‌های مشابه، صداوسیمایی را که نشان داده در برابر از دست دادن روش‌های کسب درآمد خود مقاومت می‌کند، مجاب می‌کند که تبلیغات کنکوری و حتی برنامه‌های به ظاهر آموزشی که در لوای آن‌ها این تبلیغات انجام می‌شود را لغو کند، یا همچنان باید شاهد اصرار مجریان این برنامه‌ها برای ارسال فلان عدد به بهمان شماره به بهای ایجاد استرس در دل کنکوری‌ها و البته در عوض به جیب زدن پول‌های کلان از این استرس باشیم.
ابتکار
