زندگی شاد و سالم با استومی؛ چالش ها و راه حل ها

مجموعه: بیماری ها و راه درمان

مراقبت از استومی موضوعی مهمی است

همه چیز درباره استومی و مراقبت از آن 

رعایت بهداشت و تعویض صحیح کیسه جمع آوری در مراقبت روزانه از استومی بسیار مهم است. در این مطلب از بیتوته بهترین نکات در این زمینه را به شما خواهیم گفت.

استومی یک درمان جراحی است که تخلیه مواد زائد از بدن مانند مدفوع و ادرار را که روی گروه خاصی از افراد انجام می شود، تسهیل می کند. سرطان کولورکتال، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو از جمله بیماری هایی هستند که عملکرد آن را تحت تاثیر قرار می دهند. ما نکاتی را برای زندگی روزمره شما پس از استومی به شما خواهیم گفت.

در حال حاضر، مطالعات تخمین می‌زند که سالانه حدود 100000 نفر در ایالات متحده استومی دارند. کیفیت زندگی و پیش آگهی طولانی مدت به توانایی هر فرد برای سازگاری و آموزش او در مراقبت روزانه بستگی دارد.

استومی‌های گوارشی راهی برای خروج مواد زائد از بدن است

استومی چیست؟

یک گروه کوچک از شرایط گوارشی و اورولوژیک وجود دارد که در آن برای اهداف درمانی باید ساختار اندام های خاصی اصلاح شود. استومی یک مداخله جراحی است که امکان ایجاد یک دهانه مصنوعی یا استوما را از روده به دیواره شکم فراهم می کند و تسهیل کننده دفع مدفوع یا ادرار از طریق این مسیر است.

به طور کلی، استوما نمی تواند به عنوان یک اسفنکتر طبیعی عمل کند، زیرا ماهیچه بندی مناسب ندارد. بنابراین، فرد دارای استومی نمی تواند جریان خروجی مواد زائد را کنترل کند. به این معنا، اتصال یک قطعه تجهیزات یا کیسه در خارج ضروری است که به عنوان یک سیستم جمع آوری عمل کند.

انواع استومی و زمان انجام آنها

استومی‌های گوارشی راه‌هایی برای خروج مواد زائد از بدن از طریق یک دهانه (استوما) ایجاد شده در شکم هستند. انواع مختلفی از استومی با نام‌های خاص وجود دارند که هر کدام برای شرایط و بیماری‌های مشخصی استفاده می‌شوند. همچنین، استومی‌ها می‌توانند به صورت موقت یا دائمی انجام شوند.

انواع استومی‌های گوارشی:

• کولوستومی (Colostomy): ارتباطی بین روده بزرگ (کولون) و پوست شکم برای کاهش فشار روده بزرگ و تغییر مسیر مدفوع ایجاد می‌کند. کولوستومی می‌تواند صعودی، عرضی، نزولی یا سیگموئید باشد، بسته به اینکه روی کدام بخش از روده بزرگ انجام شود.

• سِکُستومی (Cecostomy): نوع نادری از استومی است که سِکوم (قسمت اول روده بزرگ) را به دیواره شکم متصل می‌کند. این نوع استومی معمولاً در موارد اورژانسی برای کاهش فشار روده انجام می‌شود. پیچ خوردگی سِکوم و شبه انسداد روده بزرگ از شرایطی هستند که ممکن است با سِکُستومی درمان شوند.

• ایلئوستومی (Ileostomy): ایجاد ارتباط بین ایلئوم انتهایی (انتهای روده کوچک) با پوست شکم است. این نوع استومی به دلیل مایع و پروتئولیتیک بودن محتویات ایلئوم که گاهی باعث آسیب به پوست شکم می‌شود، حساس‌تر است. برخی از مواردی که ممکن است به ایلئوستومی نیاز داشته باشند شامل کولیت اولسراتیو و پولیپوز خانوادگی است.

موارد متعددی می‌توانند نیاز به انجام استومی‌های گوارشی را ایجاد کنند. شایع‌ترین علت انسداد روده بزرگ است که خود می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلفی مانند:

• بیماری دیورتیکولوز

• بیماری کرون

• کولیت اولسراتیو

• تنگی کولون

• سرطان کولورکتال

علاوه بر انسداد، سایر شرایط گوارشی مانند پیچ خوردگی سِکوم، شبه انسداد روده بزرگ، نارسایی حاد کلیه و سوء تغذیه شدید نیز ممکن است نیاز به استومی را ایجاد کنند.

انتخاب نوع استومی (کولوستومی، سِکُستومی یا ایلئوستومی) به عوامل مختلفی مانند بیماری زمینه‌ای، شدت بیماری، وضعیت عمومی بیمار و شرایط آناتومیک بستگی دارد.

پس از انجام استومی، مراقبت از محل خروج و استفاده صحیح از کیسه‌های مخصوص جمع‌آوری مواد زائد اهمیت زیادی دارد. پزشکان و پرستاران متخصص در این زمینه آموزش‌های لازم را به بیمار و نزدیکان وی ارائه می‌دهند.

نکاتی برای بهبود کیفیت زندگی فرد دارای استومی

9 نکته برای زندگی روزمره پس از استومی

برخی نکات می توانند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد دارای استومی را بهبود بخشند. اجرای آنها همیشه آسان نیست، اما می توانند راهنمای شما باشند تا این عمل باعث اختلال کامل در فعالیت های روزانه نشود.

1. انطباق با زندگی اجتماعی و کاری:

پس از پایان استومی و دوره نقاهت بعد از عمل، بازگشت به فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی با برخی تغییرات کوچک در سبک زندگی ضروری است. به طور کلی، قادر خواهید بود اکثر فعالیت هایی را که قبل از عمل انجام می دادید، انجام دهید.

هنگامی که از خانه خارج می شوید، فراموش نکنید که تمام وسایل مورد نیاز برای تعویض کیسه استومی را به همراه داشته باشید. به همین ترتیب، در صورت بروز هر گونه اتفاق غیرمنتظره، یک دست لباس اضافی به همراه داشته باشید.

بازگشت به زندگی کاری باید به تدریج انجام شود. کارهای یدی سنگین و بلند کردن اجسام سنگین معمولاً منع می‌شوند. یک نکته هنگام بازگشت به کار پس از استومی، اطمینان از دسترسی سریع به سرویس بهداشتی یا فضای خصوصی برای تعویض کیسه است.

2. پوشیدن لباس مناسب:

در اکثر موارد، افراد دارای استومی می توانند لباس های معمول خود را بپوشند. با این حال، یک نکته مهم پس از استومی این است که از لباس‌های تنگ یا لباس‌هایی که ممکن است استوما را بیش از حد فشار دهند، اجتناب کنید. علاوه بر این، می توان از بند شلوار یا کش برای جایگزینی کمربند استفاده کرد.

3. بازگشت تدریجی به ورزش:

پس از استومی، فعالیت بدنی باید تا حد امکان به زودی و با ورزش‌های سبک‌تر از سر گرفته شود. در درازمدت، افراد می‌توانند به انجام هر ورزشی که قبل از عمل انجام می‌دادند، ادامه دهند، به جز ورزش‌هایی با ضربه زیاد، حرکات ناگهانی یا وزنه‌برداری. به طور کلی، سیستم‌های استومی فعلی با حرکت و تعریق از بدن جدا نمی‌شوند. با این حال، قبل از شروع مجدد ورزش، با یک متخصص پزشکی مشورت کنید.

برخی توصیه‌ها که هنگام انجام فعالیت‌های بدنی باید به خاطر داشته باشید عبارتند از:

• مطمئن شوید که کیسه استومی به پوست چسبیده است و در صورت نیاز آن را تعویض کنید.

• اگر قصد انجام ورزش‌های آبی دارید، فیلتر دستگاه را با برچسب‌های مخصوص بپوشانید.

• از چسباندن دستگاه چند دقیقه قبل از غوطه ور شدن در آب خودداری کنید.

• قبل از شروع ورزش دستگاه را خالی کنید.

• هیدراتاسیون مناسب را حفظ کنید.

4. بازآموزی جنسی

روابط جنسی پس از انجام استومی می تواند به طور عادی ادامه یابد. با این حال، یک نکته کلیدی پس از استومی، کار بر روی عزت نفس، بازآموزی جنسی و پذیرش است.

تحقیقات نشان می دهد که تأثیر استومی حتی در دوره پس از عمل بدون عارضه، برای بیماران ویران کننده است. نحوه سازگاری بیمار با تغییر تصویر بدن بر توانایی او در ایجاد روابط شخصی، تجربه و بیان تمایلات جنسی و طی کردن فرآیند توانبخشی تأثیر می گذارد.

برخی از زنان ممکن است در حین رابطه جنسی با مشکلاتی و ناراحتی مواجه شوند، در حالی که مردان ممکن است اختلال نعوظ را تجربه کنند. صحبت با شریک جنسی و جستجوی راهکارهای جایگزین مهم است.

حفظ بهداشت مناسب در افراد دارای استومی

5. احتیاط هنگام سفر و رانندگی

آمادگی کافی هنگام دور بودن از خانه، کلید مراقبت روزانه پس از استومی است. به همین ترتیب، هنگام سفر با هواپیما توصیه می شود چمدانی با چند دست لباس و کیسه یدکی به همراه داشته باشید. به این ترتیب، می توانید از هر اتفاق غیرمنتظره ای که ممکن است در طول پرواز رخ دهد، مراقبت کنید.

در مورد بازگشت به رانندگی، لازم است حداقل 6 هفته پس از استومی صبر کنید تا دوباره رانندگی کنید. 

6. محافظت از پوست اطراف استوما

گاهی اوقات، مواد زائد دفع شده از طریق استوما می تواند باعث حساسیت و ناراحتی پوست اطراف شود. در این راستا، اقدامات مراقبتی زیر توصیه می شود:

• برای جلوگیری از نشتی، کیسه استومی را به طور مرتب به صورت دوره‌ای تعویض کنید.

• از کیسه و محافظ پوست با اندازه مناسب استفاده کنید.

• تجهیزات جمع آوری را با دقت بردارید و از برداشتن بیش از حد خودداری کنید.

• در صورت حساسیت به چسب یا تجهیزات استومی به پزشک مراجعه کنید.

• پوست اطراف استوما را با آب تمیز کنید و قبل از نصب محافظ پوست و کیسه جمع آوری، آن را به طور کامل خشک کنید.

7. حفظ بهداشت مناسب

معمولاً افراد از حمام کردن می ترسند و نگران تأثیر آب یا صابون روی استوما هستند. با این حال، این نگرانی قابل رفع است، زیرا تجهیزات می‌توانند بدون هیچ مشکلی در برابر دوش مقاومت کنند.

گاهی اوقات صابون ممکن است با چسبندگی محافظ پوست تداخل داشته باشد، بنابراین ممکن است فرد انتخاب کند که ناحیه اطراف را فقط با آب بشوید. گزینه دیگر شستن ناحیه با آب فراوان پس از استفاده از صابون است. برداشتن کیسه جمع آوری هنگام دوش گرفتن یا حمام کردن توصیه نمی شود.

8. یادگیری نحوه خالی کردن و تعویض صحیح کیسه

پس از عمل، کادر مرکز پزشکی به شما نحوه خالی کردن و تعویض صحیح سیستم جمع آوری را آموزش خواهند داد. برای تمیز کردن ناحیه در حین تعویض، استفاده از مواد استریل ضروری نیست. یک نکته عملی این است که کیسه استومی را زمانی که به یک دوم تا یک سوم ظرفیت خود می رسد خالی کنید تا از نشتی یا ریزش جلوگیری شود. 

9. از رشد بیش از حد مو خودداری کنید

مو در ناحیه استوما می تواند بر چسبندگی و تثبیت سد پوستی تأثیر بگذارد. به همین ترتیب، هنگام برداشتن آن نیز می تواند باعث ناراحتی و درد شود. از این نظر، تراشیدن یا کوتاه کردن موهای ناحیه با قیچی توصیه می شود.

نحوه تعویض کیسه استوما

قبل از تعویض کیسه، مطمئن شوید که همه چیز را آماده کرده اید:

1. یک کیسه استوما تمیز

2. قیچی و الگو (در صورت نیاز)

3. دستمال‌های خشک یا دستمال ساده آشپزخانه (نه پنبه یا دستمال کاغذی)

4. آب گرم

5. کیسه دفع زباله

6. پاک کننده چسب (در صورت نیاز)

نکته: توصیه می شود قبل و بعد از تعویض کیسه، دست های خود را بشویید.

تجهیزات لازم برای تعویض کیسه استومی

آموزش گام به گام تعویض کیسه استوما

1. الگوی استوما را روی چسب کیسه بکشید و سپس آن را برش دهید. برای برداشتن کیسه استوما، چسب را به دقت از بالا به پایین جدا کنید و در حین انجام این کار از پوست حمایت کنید (اگر تصمیم به استفاده از پاک کننده چسب دارید، مقدار کمی از آن را اسپری کنید تا به جدا کردن چسب کمک کند).

الگوی استوما را روی چسب کیسه بکشید و برش دهید

نکته: مهمترین چیز این است که این سوراخ به خوبی دور استوما قرار گیرد تا خطر نشت و تحریک پوست را کاهش دهد. پرستار مراقبت از استوما به شما نحوه انجام این کار را نشان خواهد داد و با تمرین آسان تر خواهد شد.

با این حال، اگر می خواهید کیسه های استوما شما به اندازه برش داده شوند، این کار پس از کاهش تورم اولیه پس از عمل امکان پذیر خواهد بود.

توجه: اگر کیسه قابل تخلیه یا اوروستومی دارید، لطفاً مراحل 1a، 1b و 1c را دنبال کنید. در غیر این صورت، به مرحله 2 بروید.

1a. خروجی کیسه استوما جدید را ببندید تا آماده استفاده شود.

1b. کیسه استوما را که پوشیده اید در توالت تخلیه کنید.

1c. برای برداشتن کیسه استوما، چسب را به دقت از بالا به پایین جدا کنید و در حین انجام این کار از پوست حمایت کنید (اگر تصمیم به استفاده از پاک کننده چسب دارید، مقدار کمی از آن را اسپری کنید تا به جدا کردن چسب کمک کند).

نحوه جدا کردن کیسه استوما

نکته: هنگامی که در موقعیت ترجیحی خود برای تخلیه کیسه استوما قرار گرفتید، خروجی را باز کنید تا باز شود.

پس از خالی شدن، خروجی را با دستمال توالت یا دستمال پاک کنید.

خروجی را به حالت اولیه خود برگردانید و محکم کنید. برخی از کیسه های استوما به شما امکان می دهند برای احتیاط بیشتر، خروجی را به داخل کیسه جمع کنید.

2. پس از برداشتن، قسمت چسبنده کیسه استفاده شده را از وسط تا کنید تا بسته شود

3. کیسه را در یک کیسه زباله قرار دهید.

4. از یک دستمال خشک ، تمیز و نرم و آب گرم برای تمیز کردن اطراف استوما استفاده کنید.

اینها را در کیسه زباله قرار دهید.

نکته: برای تمیز کردن استوما و پوست، آب کافی و قابل قبول در نظر گرفته می شود. با این حال، اگر ترجیح می دهید از صابون استفاده کنید، باید از صابون ساده بدون عطر و بدون مرطوب کننده استفاده کنید.

اطمینان حاصل کنید که قبل از خشک کردن پوست، آن را کاملاً آبکشی کنید تا از تحریک جلوگیری شود.

5. اطمینان حاصل کنید که پوست اطراف کولوستومی/ایلئوستومی/اوروستومی خشک است.

از خشک بودن محل اطراف استومی مطمئن شوید

6. پوشش پشتی را از چسب کیسه جدید بردارید

7. قسمت بالایی چسب را به عقب تا کنید، سپس آن را دور استوما قرار دهید، از پایین شروع کنید و با انگشتان خود به سمت بالا صاف کنید.

نحوه چسبادن کیسه استومی جدید

8. وقت بگذارید تا مطمئن شوید که هیچ چین و چروکی در چسب وجود ندارد و از گرمای دست خود برای قالب گیری کیسه روی پوست استفاده کنید.

مطمئن شوید چین و چروکی اطراف چسب نباشد

سوالات متداول درباره نحوه تعویض کیسه استوما

1. چه زمانی باید کیسه استوما را تعویض کنم؟

- به طور کلی، کیسه استوما باید هر 2 تا 4 روز یکبار تعویض شود.

- اگر کیسه شما قابل تخلیه است، باید آن را زمانی که حدود یک سوم تا یک دوم پر است تخلیه کنید.

- اگر متوجه نشتی، بو یا تحریک پوستی شدید، باید کیسه را فوراً تعویض کنید.

2. چه نوع کیسه استومایی برای من مناسب است؟

انواع مختلفی از کیسه های استوما وجود دارد، بنابراین انتخاب نوع مناسب برای شما مهم است. با جراح یا پرستار مراقبت از استوما خود در مورد نوع کیسه ای که برای شما مناسب است صحبت کنید. آنها می توانند به شما در انتخاب کیسه ای که با نیازها و سبک زندگی شما مطابقت داشته باشد کمک کنند.

3. چگونه می توانم از نشت کیسه استوما جلوگیری کنم؟

- اطمینان حاصل کنید که اندازه سوراخ کیسه استوما به درستی متناسب با استوما شما است. 

- قبل از استفاده از کیسه جدید، پوست اطراف استوما را تمیز و خشک کنید.

- چسب کیسه را به طور کامل به پوست خود بچسبانید.

- از کیسه های استوما با کیفیت بالا استفاده کنید.

4. چگونه می توانم پوست اطراف استوما را سالم نگه دارم؟

- پوست اطراف استوما را به طور مرتب با آب گرم و صابون بشویید.

- پوست را به آرامی خشک کنید.

- از مرطوب کننده یا لوسیون روی پوست اطراف استوما استفاده نکنید.

- در صورت مشاهده هر گونه علائم تحریک پوستی، با پزشک خود تماس بگیرید.

5. آیا می توانم با کیسه استوما شنا کنم یا حمام کنم؟

بله، می توانید با کیسه استوما شنا کنید یا حمام کنید.

فقط مطمئن شوید که کیسه شما به طور کامل مهر و موم شده است تا از نشت جلوگیری شود. می توانید از یک کیسه استوما مخصوص شنا یا حمام استفاده کنید.

6. آیا می توانم با کیسه استوما ورزش کنم؟

بله، می توانید با کیسه استوما ورزش کنید.

فقط مطمئن شوید که کیسه شما به طور امن در جای خود قرار گرفته است تا از جابجایی یا نشت جلوگیری شود. ممکن است لازم باشد از یک کمربند یا بانداژ برای حمایت از کیسه خود استفاده کنید.

7. آیا می توانم با کیسه استوما باردار شوم؟

بله، می توانید با کیسه استوما باردار شوید. با پزشک خود در مورد بارداری با استوما صحبت کنید. آنها می توانند به شما در مراقبت از خود و کودکتان در دوران بارداری و زایمان کمک کنند.

8. آیا می توانم با استوما زندگی عادی داشته باشم؟

بله، می توانید با استوما زندگی عادی داشته باشید. ممکن است در ابتدا کمی طول بکشد تا با استوما خود سازگار شوید، اما در نهایت می توانید به زندگی فعال و رضایت بخشی بازگردید.

توصیه پایانی

به یاد داشته باشید، تعویض کیسه استوما یک فرآیند ساده است که با کمی تمرین می توانید به راحتی آن را انجام دهید. اگر سوالی دارید یا در مورد هر چیزی نگران هستید، با جراح یا پرستار مراقبت از استوما خود تماس بگیرید.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته