سلیقه موسیقی ایرانیان چیست؟
- مجموعه: اخبار فرهنگی و هنری
- تاریخ انتشار : چهارشنبه, 12 خرداد 1395 16:04
به گزارش اقتصاد خلاق،در ایران شرکت‌های بزرگ تهیه و توزیع موسیقی به معنایی که در اروپا و آمریکا و ژاپن وجود دارد دیده نمی‌شود. در مقابل موسسات تهیه و تولید آلبوم محدود می‌شوند به چند موسسه دولتی و غیردولتی. از جمله ضعف‌ها و مشکلات داخلی حوزه اقتصاد خلاق را می‌توان کمبود آمارهای مستند و رسمی در زمینه رشته‌های مختلف این حوزه خصوصا اقتصاد موسیقی دانست. شاید تعداد پژوهشگران و کارشناسان داخلی که نگاه آماری و مستدل به مبحث بااهمیت اقتصاد موسیقی داشته‌اند، به تعداد انگشتان دست هم نرسد. همین مسئله در عین حالی که شرایط را برای شناخت جزیی و دقیق این حوزه دشوار می‌سازد بر لزوم تاکید بیشتر برای ارائه آمار دقیق و مستدل نیز اشاره دارد. دکترمحمدرضا آزاده‌فر، یکی از معدود افرادی است که در کتاب خود به‌نام «اقتصاد موسیقی» نگاه مبسوط و همه جانبه‌ای به این مبحث داشته است. بنابر اهمیت این کتاب، بخش‌هایی از آن در ادامه می‌آید.
جامعه آماری 15 تا 35 سال
لازمه هر فعالیت اقتصادی شناخت ذائقه و دیدگاه مصرف‌کنندگان است؛ به‌همین دلیل به گزارش نتایج نظرسنجی از افراد 15 تا 35 سال در شهر تهران درباره موسیقی که توسط مرکز افکار‌سنجی و رصد فرهنگی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مهرماه سال 89 انجام شده است اشاره می‌کنیم تا تابلویی از سلیقه و دیدگاه مخاطب ایرانی ساکن در پایتخت را به شکل نسبی به نمایش بگذاریم.
موسیقی؛ برنامه ثابت روزانه جوانان
یافته‌های پژوهشی نشان داده است که بیشتر نوجوانان و جوانان به موسیقی علاقه دارند و در واقع گوش دادن به موسیقی جزیی از برنامه ثابت روزانه آنان محسوب می‌شود؛ به عبارت دیگر موسیقی از عناصر اصلی گذران وقت و پرکننده اوقات روزانه آنها محسوب می‌شود.
از جمله نتایج حاصل شده از پژوهش فوق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علاقه زیاد 68 درصدی به موسیقی
3/68 درصد پاسخگویان در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 6/27 درصد در حد «کم و خیلی کم» به موسیقی علاقه دارند.
مهم‌ترین دلایل پاسخگویانی که به موسیقی علاقه ندارند (1/4 درصد کل پاسخگویان) عبارت‌اند از: «دوست نداشتن» (6/11 درصد)، «علاقه داشتن به قرآن» (6/11 درصد) و...
6/67 درصد علاقه‌مندان موسیقی به «موسیقی آرام (لایت)» و 5/17 درصد به «موسیقی تند و هیجان انگیز» بیشتر علاقه دارند. 6/13 درصد نیز به «هردو» موسیقی علاقه‌مندند.
8/49 درصد علاقه‌مندان به موسیقی به «موسیقی شاد» و 9/27 درصد به موسیقی «غمگین» علاقه بیشتری دارند. 8/21 درصد نیز به «هردو» موسیقی علاقه‌مندند.
8/77 درصد علاقه‌مندان به موسیقی به «موسیقی با کلام» و 1 درصد به «موسیقی بی کلام» بیشتر علاقه دارند.9/10 نیز به «هردو» موسیقی علاقه‌مندند.
6/75 درصد علاقه‌مندان به «موسیقی ایرانی» و 5/9 درصد به «موسیقی خارجی» بیشتر علاقه‌مندند. 7/14 نیز «هردو» نوع موسیقی را می‌پسندند.
از میان علاقه‌مندان به موسیقی، 1/45 درصد بیشتر موسیقی با محتوا و متن اشعار «عاشقانه» و 6/25 درصد «عرفانی»، 5/17 درصد «موسیقی با مضمون اجتماعی و فرهنگی»، 4/5 درصد «مذهبی» و 9/4 درصد «حماسی و درباره وطن» را می‌پسندند.
از میان علاقه‌مندان به موسیقی، 2/56 درصد بیشتر به «محتوا و متن شعر»، 6/21 درصد به «ریتم و آهنگ» و 5/20 درصد به «هردو» اهمیت می‌دهند.
علاقه‌مندی 57 درصدی به سازهای ایرانی
57 درصد علاقه‌مندان به موسیقی، از صدای «سازهای ایرانی» و 3/33 درصد از صدای «سازهای خارجی» بیشتر لذت می‌برند و 9/8 درصد نیز از صدای «هردو» نوع ساز لذت می‌برند.
56 درصد به موسیقی‌های صداوسیما علاقه ندارند
1/22 درصد علاقه‌مندان به موسیقی، در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 3/56 درصد در حد «کم و خیلی کم» به موسیقی‌هایی که از صداوسیما پخش می‌شود علاقه دارند. 21 درصد «اصلا» علاقه‌ای به موسیقی‌های پخش شده از صداوسیما ندارند.
در خصوص مبتذل بودن موسیقی، 4/67 درصد پاسخگویان گفته‌اند که «برخی از موسیقی‌ها بی‌محتوا و مبتذل هستند و باید از شنیدن آنها خودداری کرد» و 6/31 درصد نیز معتقدند «چیزی به اسم موسیقی مبتذل وجود ندارد و هرکسی سلیقه‌ای در موسیقی دارد.»
مردان و زنان به یک نسبت به موسیقی علاقه دارند
تحلیل آماری نشان می‌دهد که مردان و زنان تقریبا به یک نسبت به گوش دادن موسیقی علاقه‌مندند و با افزایش سطح تحصیلات، بر درصد علاقه‌مندان به گوش دادن موسیقی افزوده شده است همچنین بر اساس تحلیل این آمار، مردان و زنان به یک نسبت به گوش دادن موسیقی شاد، غمگین، موسیقی ایرانی و خارجی علاقه دارند اما با افزایش سن، بر درصد علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی افزوده و از درصد علاقه‌مندان به موسیقی خارجی کاسته شده است و با افزایش سطح تحصیلات از درصد علاقه‌مندان به موسیقی باکلام کاسته شده و بر درصد علاقه‌مندان به موسیقی بی‌کلام افزوده شده است.
تحلیل آماری نشان می‌دهد با افزایش سطح تحصیلات از درصد افرادی که موسیقی با محتوا و متن عاشقانه و مذهبی را می‌پسندند کاسته شده و بر درصد افرادی که موسیقی با محتوا و متن اشعار عرفانی و با مضمون اجتماعی و فرهنگی را می‌پسندند افزوده شده است.
علاقه‌مندی بیشتر زنان به موسیقی‌های صداوسیما
تحلیل آماری نشان می‌دهد که مردان و زنان به یک نسبت از صدای سازهای ایرانی و خارجی لذت می‌برند اما با افزایش سن، بر درصد افرادی که از صدای سازهای ایرانی بیشتر لذت می‌برند افزوده شده و از درصد افرادی که از صدای سازهای خارجی بیشتر لذت می‌برند کاسته شده است. همچنین افراد بی‌سواد و با تحصیلات ابتدایی بیش از سایر افراد از صدای سازهای ایرانی و افراد با تحصیلات راهنمایی و دبیرستان بیش از دیگران از صدای سازهای خارجی بیشتر لذت می‌برند.
تحلیل آماری نشان می‌دهد که زنان بیش از مردان به موسیقی‌های پخش شده از صداوسیما علاقه‌مندند و با افزایش سن بر درصد افرادی که به موسیقی‌های که از صداوسیما پخش می‌شوند علاقه دارند، افزوده شده و با افزایش سطح تحصیلات از درصد این افراد کاسته شده است.
تحلیل آماری نشان می‌دهد که مردان بیش از زنان گفته‌اند موسیقی هنر است و موسیقی حرام وجود ندارد و افراد گروه سنی 29 تا 25 سال و افراد با تحصیلات عالی بیش از سایر افراد چنین نظری داشته‌اند.
بیشتر افرادی که بیان کرده‌اند برخی از موسیقی‌ها حرام هستند و نباید به آنها گوش داد معتقدند که برخی از موسیقی‌ها مبتذل هستند.
تولید موسیقی در ایران
در ایران شرکت‌های بزرگ تهیه و توزیع موسیقی به معنایی که در اروپا و آمریکا و ژاپن وجود دارد دیده نمی‌شود. در مقابل موسسات تهیه و تولید آلبوم محدود می‌شوند به چند موسسه دولتی و غیردولتی. موسسات دولتی عموما زیرمجموعه‌ای از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان‌های فرهنگی و هنری وابسته به شهرداری‌ها و در گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
تولید موسیقی در بخش خصوصی
بخش خصوصی نیز شامل موسساتی است که با گرفتن مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحت عنوان «موسسه فرهنگی هنری» به کار تولید و نشر موسیقی در کنار انجام دیگر فعالیت‌ها مانند چاپ کتاب، برگزاری کلاس‌های فرهنگی، هنری و... اشتغال دارند. گفته می‌شود 95 درصد تولید محصولات موسیقایی و سایر آثار صوتی به‌وسیله بخش خصوصی صورت می‌گیرد. تعداد شرکت‌هایی که در این زمینه به فعالیت اشتغال دارند بیش از 150 شرکت ثبت شده است و البته آمار دقیقی از شرکت‌های ثبت نشده و غیرمجاز وجود ندارد. با این اوصاف شمار شرکت‌هایی که عملا و به صورت مداوم در حال تولید و نشر آثار صوتی در کشور هستند به‌سختی به تعداد انگشتان یک دست می‌رسد.
عدم انتشار آمار سالانه فروش موسیقی
در کشور ما متاسفانه در زمینه آثار موسیقی، در عمل حق مولف رعایت نمی‌شود و تکثیر غیرمجاز آثار صوتی در سطح بسیار وسیعی رواج دارد.
آمار و ارقام دقیقی در کشور ما از میزان فروش محصولات موسیقی وجود ندارد. علت این امر عدم وجود موسسات آماری مانند ساونداسکن در ایران است. تنها آمار دقیقی که قابل دستیابی است عبارت است از انتشار آلبوم‌ها و اجرای کنسرت‌هایی که کار خود را از طریق کسب مجوز از دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌دهند که این آمار نیز معمولا به صورت سالانه منتشر نمی‌شود.
ویژگی‌های فناوری‌های نوین در آینده صنعت موسیقی
به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار در کوتاه‌مدت روی شکل آینده صنعت موسیقی، چگونگی و سمت‌وسوی توسعه فناوری‌های نوین باشد چراکه عوامل روانی و اجتماعی معمولا منجر به تغییرات در یک بازه زمانی طولانی‌تر می‌شود و سرعت تغییر در آنها نیز بسیار آرام‌تر از شیوه تغییر در فناوری است.
آینده صنعت موسیقی در ایران
پیش‌بینی می‌شود؛ آینده صنعت موسیقی از آنچه در پنجاه ساله گذشته رخ داده است کاملا متفاوت باشد. هنوز صنعت موسیقی به‌شدت وابسته به تولیدات فیزیکی از قبیل لوح‌های فشرده صوتی و تصویری است و به تازگی طی چند سال گذشته فروش محصولات به شکل دیجیتال آغاز شده است. به‌نظر می‌رسد شرکت‌های بزرگ تهیه و تولید محصولات موسیقی، در آینده به‌تدریج به شرکت‌های خدماتی تبدیل می‌شوند، چیزی شبیه آنچه امروزه به‌عنوان شبکه‌های خصوصی تلویزیونی شناخته می‌شوند. تصور می‌شود که این شرکت‌ها کار خود را متمرکز بر مهیا کردن محتوای موسیقی و سپس یافتن بازاری برای مصرف آن نمایند. از سوی دیگر با کاهش تدریجی درآمدهای ناشی از فروش محصولات صوتی به‌صورت لوح فشرده و دیگر شکل‌های فیزیکی، شرکت‌ها مترصد یافتن منابع درآمدی جایگزین، احتمالا در حوزه اجراهای صحنه‌ای خواهند شد.
برای توصیف مسیر حرکت آینده به‌طور اجمالی ضروری است نیم‌نگاهی به گذشته صنعت موسیقی داشته باشیم و این‌که چگونه شیوه‌های کنونی ارائه محصولات، جایگزین شیوه‌های قدیمی‌تر شد. در طی یک‌صد سال گذشته هدف نهایی صنعت موسیقی، مهیا کردن موسیقی به شکل ضبط‌شده برای مصرف‌کننده بوده است به‌گونه‌ای که در زمان و مکان دلخواه خود بتواند آن‌را هرچند بار که می‌خواهد بشنود اما در سال‌های گذشته شیوه ارائه محصولات فرهنگی و تفریحی دچار تحولات زیادی شده است. هریک از این تحولات به نحوی شوک به بازار موسیقی وارد آورده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اختراع ترانزیستور و گسترش رادیوهای ارزان قیمت، ساخته شدن نوار کاست و امکان ضبط در خانه، شکل‌گیری شبکه‌های تلویزیونی، شکل‌گیری تلویزیون‌های کابلی، شبکه‌های ماهواره و نهایتا شبکه اینترنت اشاره کرد. بر این اساس برای درک بهتر از آینده صنعت موسیقی، ما باید نگاه خود را فراتر از «تولید محصولات فیزیکی» ببریم. از طرف دیگر استفاده از موسیقی در زمان دلخواه برای شنونده اصل است اما این اصل در زمینه پخش‌کننده دیجیتال جدید دیگر به معنی استفاده از یک محصول فیزیکی مانند لوح فشرده یا نوار کاست نیست.
بر این مبنا، شرکت‌هایی تهیه و تولید محصولات موسیقی به سمتی حرکت خواهند کرد که بیشتر تهیه‌کننده و انتقال‌دهنده موسیقی باشند و درآمد خود را با این عنوان و قالب از موسیقی به دست آورند، تهیه‌کننده‌ای که موارد علاقه مشتریان را دسته‌بندی، پیرایش و به راحتی به مصرف‌کننده ارائه می‌کند.
مطالعه رسانه‌های جدید کمک شایانی به پیش‌بینی آینده صنعت موسیقی می‌کند. سیر تکامل رسانه‌ها نشان می‌دهد که رادیو اولین و مهم‌ترین رسانه‌ای است که کار انتقال موسیقی را بدون واسطه فیزیکی به شنونده انجام داده است. یک نگاه تاریخی نشان می‌دهد همین امر سبب شده است که با شکل‌گیری این رسانه، شرکت‌های تهیه و تولید محصولات موسیقی توجه خاصی به آن داشته باشند و حتی به طور رسمی و یا غیر رسمی آنها را خریداری یا با مقاصد خود هم‌سو کنند. از طرف دیگر رادیوهای اینترنتی و ماهواره‌ای وظیفه خود می‌دانند که به‌عنوان رعایت قانون کپی‌رایت، حقوق مربوط به تهیه‌کنندگان آثار را پرداخت نمایند. تلفن، اولین ابزار ارتباط دوسویه بود که به خانه‌ها آمد اما تلفن‌ها قابلیت محدودی برای نقل و انتقال داده‌ها داشتند به دلیل آن‌که پهنای باند آنها بسیار محدود بود. این روند ادامه یافت تا جایی که فیبرهای نوری وارد عرصه ارتباطی شدند. ویژگی فیبرهای نوری آن بود که می‌توانستند اطلاعات زیادی از پهنای باند خود عبور دهند. با یک فیبر می‌شود شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی، سرویس اینترنت و تلفن را به‌طور یک‌جا داشت.
