صادرات كالاهاي غيرنفتي همچنان زير سايه نفت
- مجموعه: اخبار اقتصادی و بازرگانی
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25
به گزارش اعتماد بررسي‌هاي صورت گرفته از سوي گمرك ايران نشان مي‌دهد مهم‌ترين شريك تجاري ايران در سال گذشته چين بوده است. هر چند وزن كالاهاي صادراتي به كشور چين در اين دوره زماني كاهش يافته است اما بر اساس اعلام گمرك، ارزش دلاري كالاهاي صادراتي به اين كشور افزايشي ٢٧ درصدي را تجربه كرده است.
اين بدان معناست كه كالاهاي صادراتي به چين ارزش بيشتري نسبت به قبل داشته‌اند.
دومين شريك تجاري ايران در سال جاري عراق است كه به دليل درگيري با نيروهاي داعش و ناآرامي در داخل كشور با مشكلات فراواني روبه‌روست. با اينكه وزن كالاهاي صادراتي به اين كشور ١٣ درصد كاهش يافته است اما ارزش دلاري اين كالاها تنها كاهشي كمتر از يك درصد را تجربه كرده است. امارات متحده عربي، افغانستان و هند ديگر شركاي اصلي ايران در سال جاري بوده‌اند.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد ايران توانسته است بخش عمده‌اي از كالاهاي صادراتي‌اش را در كشورهاي همسايه به فروش برساند اما اين به معني توفيق سياست‌هاي تجاري ايران در بازارهاي جهاني نيست. ايران در كشورهايي مانند افغانستان و عراق كه بازارهاي نوظهور به حساب مي‌آيد با رقبايي بسيار قدرتمند روبروست.
كارشناسان معتقدند كه ايران بايد سياست‌هاي سختگيرانه‌تري براي صادرات كالاهايش در اين كشورها وضع كند. ايران دو دهه قبل تجربه تلخي براي از دست دادن بازارهاي آسياي ميانه داشت. در سال‌هاي گذشته ايران به دليل صادرات كالاهاي بي‌كيفيت نتوانست جايگاه خود را در بازار كشورهاي آسياي ميانه پس از فروپاشي شوروي حفظ كند.
در حال حاضر ايران هر چند موقعيت نامناسبي در بازارهاي عراق و افغانستان ندارد اما بايد اقدامات ويژه‌اي براي حفظ اين بازارها در دستور كار خود قرار دهد.
وابستگي صادرات غير نفتي به نفت
در ٩ ماه ابتدايي امسال، ايران با افزايش ١٧ درصدي صادرات روبه‌رو شد. رقم كل درآمد ايران از محل صادرات به ٣٥ ميليارد و ١٤٥ ميليون دلار رسيد كه نسبت به مدت مشابه سال قبل افزايشي ١٧ درصدي از نظر دلاري و ٢٥ درصدي از نظر وزني را نشان مي‌دهد. در اين دوره زماني بخش عمده‌اي از صادرات غير نفتي ايران وابسته به نفت بوده است. بر اساس اعلام گمرك ايران پروپان مايع شده، متانول و بوتان مايع شده سه كالاي پرفروش ايران رد بازارهاي جهاني بوده‌اند. حجم صادرات كالاهاي پتروشيمي و گازهاي همراه نفت نيز در اين دوره زماني با افزايش قابل توجهي همراه بوده است. ميزان افزايش صادرات ميعانات گازي ٤٤ درصد و ميزان افزايش صادرات پتروشيمي ١٧ درصد گزارش شده است. ميزان افزايش ساير كالاها ٥ درصد اعلام شده است.
افزايش ٤١٢٥٦١ درصدي واردات ذرت دامي
بخش عمده‌اي از واردات ايران به غذا و مواد غذايي اختصاص داشته است. در اين دوره زماني، گندم، ذرت دامي و برنج مهم‌ترين كالاهاي وارداتي به ايران بوده‌اند. بر اساس اين گزارش، گمرك ميزان افزايش واردات ذرت دامي را رقمي معادل ٤١٢ هزار و ٥٦١ درصد اعلام كرده است.
در اين دوره زماني سه ميليون و ٨٩٥ هزار تن ذرت دامي به ارزش يك ميليارد و ١٩٣ ميليون دلار وارد كرده است. ميزان واردات ذرت دامي در سال گذشته يك هزار تن بوده است.
واردات برنج نيز در اين دوره زماني كاهش داشته است. در ٩ ماه اول امسال ٩١١ هزار تن برنج به ارزش يك ميليارد و ١١٩ ميليون دلار وارد كشور شده است. واردات برنج از نظر ارزشي، كاهشي ٣٦ درصدي و از نظر وزني، كاهشي ٣٩ درصدي را تجربه كرده است. امارات متحده عربي، چين، كره جنوبي، تركيه و هند مهم‌ترين صادركنندگان كالا به ايران در سال جاري بوده‌اند.
ارزش كالاهاي وارداتي و صادراتي
طي نه ماهه سال ١٣٩٣، متوسط قيمت يك تن كالاي صادراتي، مبلغ ٣٤٧ يورو (معادل ٤٥٠ دلار) و متوسط قيمت يك تن كالاي وارداتي ٩٨١ يورو (معادل ١,٣٠٣ دلار) بوده است كه به اين ترتيب، رابطه مبادله بازرگاني خارجي ايران، رقم ٣٥/٠ خواهد بود. متوسط قيمت يك تن كالاي صادراتي (دلار) نسبت به مدت مشابه سال قبل، با ٨/١٤ درصد افزايش و متوسط قيمت يك تن كالاي وارداتي (دلار) با ٤٩/١٢ درصد كاهش در ارزش دلاري، مواجه بوده است. طي نه ماهه سال ١٣٩٣، حدود ٦٧/٩٧ درصد از ارزش كل صادرات كشور مربوط به دو قاره آسيا و اروپا بوده است.
سهم سه قاره ديگر از صادرات ٢٥,٥٦٩ ميليون دلاري كشور، تنها ٣٣/٢ درصد است. در اين دوره زماني ميزان صادرات كالا به آسيا افزايشي ١٠ درصدي و ميزان صادرات به اروپا رشدي ٣٥ درصدي را شاهد بود. در اين دوره زماني صادرات كالا به آفريقا كاهش ٢٠ درصدي را شاهد بود. ميزان كاهش صادرات به امريكا برابر ٤٩ درصد و ميزان افزايش صادرات به اقيانوسيه ٥٣ درصد گزارش شده است. مركز پژوهش‌هاي مجلس با تاكيد بر افزايش ٢٠درصدي صادرات كشور در مقابل رشد ٣٠ درصدي واردات در نيمه اول امسال، اعلام كرد: وابستگي نان و برنج به واردات، بالا و تهديدكننده امنيت غذايي كشور است.
مركز پژوهش‌هاي مجلس هم تحليلي اجمالي درباره آمار تجارت خارجي در شش ماه نخست سال جاري ارايه كرده است و در بررسي وضعيت كلي تراز بازرگاني كشور آمده است: صادرات ايران با رشد حدود ٢٠ درصدي از ٣٩٤/١٩ ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٢ به ١٩٩/٢٣ ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٣ رسيده است.
وضعيت كلي تراز بازرگاني كشور
در عين حال، واردات از رشد بيشتري (حدود ٣٠ درصد) برخوردار بوده به نحوي كه ميزان واردات از ٠٨٧/٢٠ ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٢ به ٠٢١/٢٦ ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٣ رسيده است.
تغييرات فوق باعث شده تا كسري تراز تجاري ايران (بدون منابع صادرات نفتي، گاز و تجارت چمداني) در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٣ رشد بسيار بالاي ٣٠٠درصدي را تجربه كند و تراز تجاري از ٦٩٣- ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال ١٣٩٢ به ٢٨٢٢- ميليون دلار در شش‌ماهه نخست سال جاري برسد. لازم به يادآوري است كه صادرات ايران از لحاظ وزني در هر دو دوره مورد بررسي از وزن واردات بيشتر بوده و از نظر ارزشي در هر دو دوره از ارزش واردات كمتر است كه نشانگر صادرات كالاهاي حجيم با ارزش افزوده كم و واردات كالاهاي سبك با ارزش افزوده بيشتر است.
اين مركز در نهايت اعلام كرده است:
١- رشد ٢٠درصدي صادرات و رشد ٣٠درصدي واردات در دوره مورد بررسي نشانگر تضعيف تحريم‌هاي تجاري عليه ايران يا كم اثر شدن تحريم‌هاي فعلي بر فرآيند تجارت خارجي كشور است.
٢- در دوره مورد بررسي، صادرات ايران از لحاظ وزني از واردات بيشتر بوده و از نظر ارزشي از ارزش واردات كمتر است كه نشانگر صادرات كالاهاي حجيم با ارزش افزوده كم و واردات كالاهاي سبك با ارزش افزوده بالاتر است.
٣- قسمت اعظم افزايش صادرات، ناشي از بالا رفتن صادرات ميعانات گازي و محصولات پتروشيمي بوده كه هر دو به بخش نفت مرتبط هستند و صادرات غيرنفتي ساير كالاها تنها رشدي اندك (حدود دو درصد) نسبت به دوره قبل داشته است.
٤- كالاهاي عمده صادراتي كشور پروپان مايع شده، متانول، بوتان مايع شده، پلي اتيلن گريد فيلم و قيرنفت هستند كه همگي در زيرگروه مشتقات نفتي و پتروشيمي قرار مي‌گيرند. كالاهاي فوق نزديك ٢٣ درصد از آمار صادرات را شامل شده و اين امر نشان‌دهنده وابستگي صادرات غيرنفتي كشور به محصولات وابسته به بخش نفت و گاز است.
٥- افزايش شديد صادرات برخي كالاها مانند پروپان مايع شده، محصولات از آهن يا فولاد، بوتان مايع شده و پلي اتيلن گريد فيلم و كاهش قابل ملاحظه صادرات برخي ديگر از كالاها مانند اوره و سيمان سفيد نسبت به دوره قبل از ويژگي‌هاي صادرات ايران در دوره مورد بررسي است.
٦- پنج كشور عمده خريدار صادرات ايران در شش ماهه اول سال ١٣٩٣ به ترتيب كشورهاي چين، عراق، امارات متحده عربي، افغانستان و هند بوده‌اند كه نزديك به ٧٠ درصد صادرات ايران توسط اين كشورها خريداري شده است. لازم به يادآوري است كه محدوديت شركاي كالاهاي صادراتي ايران مي‌تواند خطري بالقوه باشد.
٧- در دوره مورد بررسي، ارزش صادرات ايران به چين از رشد قابل ملاحظه‌اي برخوردار بوده، اما ارزش صادرات به كشورهايي مانند عراق، افغانستان و هند كاهش يافته است كه مي‌تواند نشانگر از دست رفتن تدريجي بازارهاي صادراتي به اين كشورها و جايگزين شدن آن با صادرات به كشور چين باشد.
٨- استان بوشهر در شش ماهه نخست سال ١٣٩٣ همانند دوره مشابه سال قبل، فعال‌ترين استان كشور در زمينه توليد محصولات نهايي صادراتي بوده و ٧٦ درصد از كل ارزش صادرات تنها به توليدات ١٠ استان كشور مرتبط است كه بيانگر تمركز توليدات صادراتي در تعداد اندكي از استان‌هاي كشور است.
٩- قسمت اعظم صادرات كشور (٦٩ درصد) و واردات كشور (٨٤ درصد)، تنها توسط ١٠ گمرك صورت مي‌گيرد. اين در حالي است كه تعداد گمركات فعال صادراتي ١٢٧ و تعداد گمركات فعال وارداتي ٨٧ گمرك است. اين آمار بيانگر ضرورت اجراي احكام قانوني در خصوص آمايش گمركات اجرايي است.
١٠- در دوره مورد بررسي از نظر ارزشي، حدود ٧٠ درصد واردات مربوط به كالاهاي واسطه‌اي، حدود ١٨ درصد مربوط به كالاهاي سرمايه‌اي و حدود ١٢ درصد مربوط به كالاهاي مصرفي است كه در اين ميان واردات كالاهاي سرمايه‌اي با رشد حدود ٧٣ درصد، بيشترين رشد را به خود اختصاص داده است.
١١- ارزش واردات دانه گندم سخت و وسايل نقليه با موتور پيستوني درونسوز نسبت به دوره قبل افزايش چشمگيري (به ترتيب ١٢٣ درصد و ١٥٣ درصد) داشته است.
١٢- كالاهاي عمده وارداتي كشور در شش ماهه نخست سال ١٣٩٣ شامل دانه گندم سخت، وسايل نقليه با موتور پيستوني، برنج، دانه ذرت دامي و كنجاله سويا بوده است.
اين آمار حاكي از آن است كه مصرف برخي كالاهاي اساسي مانند نان، برنج و توليد دام و طيور كه به صورت مستقيم با تامين امنيت غذايي كشور مرتبط است، وابستگي زيادي به واردات دارد و از اين منظر مي‌تواند در مواقع بحراني كشور را با آسيب‌هايي مواجه كند.
١٣- پنج كشور عمده طرف واردات كالا به ايران در شش ماهه نخست سال ١٣٩٣ كشورهاي امارات متحده عربي، چين، هند، جمهوري كره و تركيه هستند كه از نظر ارزشي ٧٠ درصد كالاهاي وارداتي ايران از اين پنج كشور بوده است. اين در حالي است كه در دوره مشابه سال قبل، ايران ٦٥ درصد ارزش كالاهاي وارداتي را از اين كشورها خريداري مي‌كرد. افزايش وابستگي به پنج كشور خاص در واردات با توجه به وابستگي تامين كالاهاي اساسي از طريق واردات و در راستاي تقويت اقتصاد مقاومتي در كشور، نكته مثبتي در بررسي آمار تجاري ايران به شمار نمي‌آيد.
١٤- كاهش قيمت متوسط هر تن كالاهاي وارداتي به حدود ٣٢٨/١ دلار و افزايش متوسط قيمت هر تن كالاي صادراتي به حدود ٤٣٢ دلار، هر چند نشانگر افزايش و بهبود نسبي رابطه مبادله كشور نسبت به دوره مشابه سال قبل است، با اين حال مويد استمرار تجارت خارجي كشور بر مبناي صادرات كالاهايي با ارزش افزوده پايين در مقابل واردات كالاهايي با ارزش افزوده بالاتر است.
اخبار اقتصادی - اعتماد
