برجام؛ دستاورد سیاسی درتنگنای اقتصادی

مجموعه: اخبار سیاسی و اجتماعی

تاریخ انتشار : شنبه, 26 تیر 1395 10:04

 یک سال ازتوافق هسته‌ای ایران و۱+۵ گذشت. غرب بعد ازاجرایی شدن برجام مکررا اعلام کرده که ایران به تمامی تعهدات خود پایبند بوده ولی ایران می‌گوید غرب بخصوص ایالات متحده به وعده‌های خود عمل نکرده است زیرا غرب مهم‌ترین تعهد خود براساس برجام که برقراری ارتباط بانکی با ایران است را محقق نکرده است. ازسوی دیگر اخیرا اعضای ناتو سعی دارند به ایران برای محدود کردن برنامه موشکی خود فشار بیاورند.

درصورتی که ایران برنامه موشکی خود را بازدارنده دانسته و هیچ گاه قطعنامه سازمان ملل را زیر پا نگذاشته است و عملا هیچ گاه به سمت تولید سلاح‌های نامتعارف و هسته‌ای حرکت نکرده است. تحلیلگران اعتقاد دارند که موشک‌های ایران تنها بهانه‌ای برای سرعت بخشیدن گسترش ناتو به شرق است زیرا دعاوی تقسیم قدرت در جهان درحال حاضر درمیان ایالات متحده به عنوان تنها قدرت مطلق بازمانده از دوران جنگ سرد و روسیه بازمانده از اتحادیه جمایر شوروی است که دریک دهه گذشته سعی کرده است قدرت و نفوذ خود را در جهان پیرامونی وخاورمیانه براساس رسیدن به قدرت و جایگاه زمان شوروی مورد بازتعریف قرار دهد.

به بهانه سالگرد برجام وهمچنین موضع اخیر پیمان آتلانتیک شمالی درقبال موشک‌های ایران «آرمان» با دکتر داود هرمیداس باوند، کارشناس برجسته مسائل بین الملل، به گفت وگو پرداخته است که درادامه می‌خوانید:

داود هرمیداس باوند درگفت وگو با آرمان مطرح کرد

برجام؛ دستاورد سیاسی درتنگنای اقتصادی

موشک‌های ایران بهانه‌ای برای غرب کشور‌های عربی مشوق آمریکا برای فشار به ایران

چند روز پیش شاهد اولین سالگرد توافق هسته‌ای ایران و ۵+۱ بودیم. اگر ایران وغرب به توافق نمی رسیدند و تحریم‌ها ادامه می‌یافت درچه موقعیتی قرار داشتیم؟
اگر توافق هسته‌ای به وجود نمی آمد، احتمال اقدام نظامی کشور‌های قدرتمند علیه ایران وجود داشت. بنابراین رسیدن به توافق ضرورت داشت زیرا از نظر اقتصادی ایران درلبه پرتگاه قرار داشت و برجام راه حل مناسبی براساس شرایط پیچیده و نگران کننده آن زمان بود. لذا نفس رسیدن به برجام برای ایران، منطقه وجامعه جهانی مفید بود زیرا در صورت هر گونه تغییر نگرش جامعه جهانی نسبت به ایران آینده برای همه در هاله‌ای از ابهام قرار داشت. برجام یک دستاورد سیاسی در تنگناهای اقتصادی بود. این انتظار وجود دارد که در آینده گشایش‌های اقتصادی نیز دراین راستا به وجود آید.

فرایند اجرایی شدن برجام تا این لحظه را چگونه ارزیابی می‌کنید. ایران رضایت چندانی از اجرایی شدن برجام نداد ولی غرب تا این لحظه اعلام کرده که ایران تعهدات خود را عملی کرده است؟
از دو جهت تلاش مضاعفی صورت می‌گیرد تا برجام با موانعی روبه‌رو شود؛ اول اینکه درکنگره آمریکا و لابی‌های صهیونیستی درکنگره تلاش می‌شود که برجام با موانعی روبه‌رو شود، از سوی دیگر نیز کشورهای عربی همان طور که در زمان مذاکرات سنگ اندازی می‌کردند، سعی دارند در روند اجرایی کردن برجام هم مشکل ایجاد کنند.

دومین موردی که درمقابل برجام وجود دارد موضع اصولگرایان تندرو است که فشار شدیدی در زمان مذاکرات به مذاکره کنندگان وارد آوردند و اکنون نیز سعی دارند این‌گونه جلوه دهند که فرایند اجرایی کردن برجام دارای مشکلاتی است. نگران کننده ترین مساله، موضعی است که وزارت خزانه داری آمریکا درمورد تعاملات دلاری بانکی با ایران پیش گرفته است. ازجمله مخالفت‌های دیگری که درآمریکا با برجام می‌شود، مساله مخالفت هایی است که درمجلس نمایندگاه آمریکا با فروش هواپیما به ایران صورت می‌گیرد. هر چند اگر این مورد به تصویب نهایی هم برسد احتمالا اوباما آن را وتو خواهد کرد؛ وتویی که به نفع ایران است.

ایران وآمریکا از سال‌ها پیش با یکدیگر رابطه مالی نداشتند و تمایلی هم به برقراری این رابطه وجود ندارند. حال به چه علت اروپایی‌ها از برقراری روابط مالی با ایران امتناع می‌کنند؟
به این علت که تحریم‌های آمریکا علیه ایران یک جانبه مضاعف است و بسیاری ازکمپانی‌های مالی و صنعتی در اروپا با سرمایه حدود ۵۰ درصدی آمریکایی‌ها اداره می‌شوند بنابراین با توجه به این ارتباط قوی مالی میان آمریکا و اروپایی‌ها موضعگیری آمریکایی‌ها درجهت اخلال در سیستم تعهدات مالی به ایران سبب می‌شود بانک‌ها و کمپانی‌های اروپایی برای سرمایه گذاری در ایران با مشکلاتی روبه‌رو شوند و این نگرانی در افق روابط مالی اروپایی‌ها با ایران ظاهر شده است که اظهارت برخی مقامات از جمله دبیر کل ساز مان ملل نیز این نگرانی‌ها را تشدید می‌کند. البته اظهار نظرات تند داخلی نیز فضا را مسدود کرده و این اظهارت تند را در خارج به مانند قصد دولت ایران دانسته که زمینه را برای برقرای روابط مالی با ایران فراهم می‌کنند. مجموعه این موارد فضا را تیره کرده است ولی از سوی دیگر مسائلی در منطقه و در عراق و سوریه و لبنان وجود دارد که در آن مسائل منافع آمریکا و ایران یکسان است.

مشکل مراودات مالی کجاست و چگونه می‌توان این مشکلات را حل کرد؟
تا زمانی که درمیان ایران و جامعه جهانی در مسائل مختلف اختلاف دیدگاه وجود داشته باشد این موارد وجود دارد، همچنین کشور‌های عربی درفشار آوردن به ایران مشوق آمریکا هستند. در داخل نیز باید از فشار از روحانی کاسته شود تا وی بتواند در زمینه اجرای درست برجام عمل کند. متاسفانه فشار‌های داخلی بردولت برای محدود کردن آزادی عملی دولت وجود دارد که فرایند برجام را در داخل محدود کرده است. این انتظار وجود دارد که در فاصله فعلی تا انتخابات آمریکا تلاش کنگره علیه ایران به نتیجه نرسد و تعاملات اقتصادی میان ایران و غرب به وجود آید. سرآغاز این تعاملان خرید هواپیما ازسوی ایران و فروش آن از سوی آمریکا یی‌ها است که می‌تواند به نقطه عطف مثبتی تبدیل شود.

ازسوی دیگر خزانه داری آمریکا باید موضع خود را در قبال برجام مشخص کند و ازاظهار نظر محدود کننده چشم پوشی کرده و به اجرای برجام پایبند باشد، زیرا مساله فروش هواپیماهای مسافربری بخش از برجام است. به نظر می‌رسد فضایی در داخل و خارج فراهم شده است که دولت نتواند برنامه‌های خود را در امور اقتصادی از جمله جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال تکنولوژی پیش ببرد، اما با موضعگیری خردمندانه می‌توان این نگرانی‌ها را برطرف کرد، لذا به نظر می‌رسد از هر فرصتی باید استفاده شود تا به طور مستقیم مشکلاتمان را با جامعه جهانی حل کنیم و محدودیت‌های روانی را برطرف کرده تا بتوانیم شاهد بهبود وضعیت اقتصادی باشیم.

علت هجمه اخیر برخی از اعضای ناتو به مساله موشکی ایران چیست؟
موشک‌های ایران تبدیل به بهانه‌ای برای غرب شده است. درگذشته زمانی که قرار شد سپر دفاع موشکی در لهستان ایجاد شود آمریکایی‌ها و اعضای ناتو علت اصلی آن را موشک‌های ایران می‌دانستند. درحال حاضر نیز که ناتو و آمریکا حدود ۱۲۰۰۰ نفر در کشور‌های بالتیک و لهستان نیرو دارند مدعی هستند که به خاطر پیشرفت موشکی ایران چنین اقدامی انجام داده اند این در حالی است که همه می‌دانند در حالی که همه می‌دانند که موشک بدون کلاهک هسته‌ای تهدید نیست و تنها کارایی این موشک‌ها دفاعی است و غرب نیز می‌داند که ایران کلاهکی ندارد که نگران موشک‌های ایران باشد لذا نگرانی از توسعه موشکی ایران بهانه است و اظهارنظر آنها نیز نشان از واقعیت نگرش آنها نیست.

درجنگ هشت ساله وقتی موشک‌های عراق به محل زندگی مردم اصابت می‌کرد نهایتا یکی دو خانه تخریب می‌شد و شیشه‌های اطرف را می‌شکست. موشک‌ها قدرت تخریب بیش از این ندارند، البته اگر به وسیله آنها مراکز حساس مانند نیروگاه ها ومراکز نظامی آسیب ببیند تاثیرگذار خواهد بود. لذا ادعای اروپایی‌ها برای برطرف کردن نگرانی روسها است و نگاه غرب به گسترش ناتو فراتر ازموشک‌های ایران است. روس‌ها ازاین مساله؛ مسائل جدید خواهند ساخت تا امتیاز بگیرند و احتمالا ازمساله موشکی ایران در اکراین امتیاز بگیرند.

پوتین درحالت تهاجمی با ناتو نسبت به این کشور چندین فرمانده ارشد نظامی را دریک روز تغییرداده است، پیام این اقدام وی چیست؟
پوتین با انجام این اقدامات به غرب اعلام می‌کند که با هراقدام از سوی غرب میلیتاریزم حاکم می‌شود و میلیتاریزه شدن بیشترهم هزینه دارد ومجبور خواهند شد درمرزهای غربی حالت شبه دفاعی بگیرند و نوعی حالت شبه جنگ سرد در آینده پدیدارمی شود.

روسیه درمقابل گسترش ناتوهیچ گاه ساکت نبوده است و همواره سعی کرده تا مواضع غرب را نسبت به خود تعدیل کرده وامتیاز بگیرد. روس‌ها با ورود به سوریه موجب شده اند که درمساله اکراین از انزوا خارج شوند و حتی اعضای اتحادیه اروپا مانند آلمان به علت سرمایه گذاری در روسیه به دنبال برقراری رابطه اقتصادی مجدد با روسیه هستند. هرچند تحریم‌ها علیه روسیه برای یک سال تمدید شده است ولی اتحادیه اروپا مایل است که تحریم‌ها تعدیل شود وتعاملات اقتصادی نیز با روسیه احیا گردد. با این دیپلماسی چشمگیر زمینه گفت وگو با غرب را فراهم آورده و فضای جدید به نفع خود فراهم کرده‌اند لذا تا مقدار زیادی از انزوای سیاسی و بین المللی خارج شده‌اند و با نزدیکی به نتانیاهو و سفر وی به مسکو ممکن است نگاه روس‌ها به ایران هم تغییر کند.

ورود روس‌ها به خاورمیانه با درنظر گرفتن دخالت آمریکا درسوریه چگونه قابل ارزیابی است؟
محور حل مشکل سوریه براساس تفاهم آمریکا و روسیه است. آمریکایی‌ها درمورد دیپلماسی خاورمیانه با روس‌ها به تفاهم رسیده اند و این سبب خواهد شد فشار بر اوکراین کاهش یابد و به همین علت روس‌ها در تصمیم‌گیری‌های خاورمیانه خود را شریک می‌دانند.

اوباما تصادفا تلاش دارد که جنگ سرد درمعنای واقعی به وجود نیاید. البته منظور ازجنگ سرد، جنگ سرد در نظام بازدارنده قبلی است و نظام بازدارنده نیز پا بر جاست ولی از لحاظ شعاری مطرح می‌کنند که این رویه‌ای که غرب پیش گرفته و روسیه را مجبور به واکنش کرده ممکن است شبیه جنگ سرد باشد. درخاور میانه روسیه وارد تعاملات سازنده با آمریکا شده است و این تعاملات تنها در مورد سوریه نیست و در مورد عراق نیز وجود دارد لذا روسها نیز مانند هر کشوری به دنبال منافع ملی خود هستند و در این راستا از دیگران استفاده تاکتیکی می‌کنند.

موضوع آمریکایی‌ها بعد از گسترش پدیده داعش به اروپا نسبت به عربستان تغییری داشته است؟
رابطه بنیانی آمریکا با عربستان خدشه‌دار شده است و اخیرا نیز در برخی موارد با یکدیگر مشکلاتی پیدا کرده اند ولی تلاش دارند ظاهر رابطه خود را حفظ کنند. واکنش‌های عربستان در منطقه در جامعه بین الملل ناشی از ضعف و سر در گمی است که برای این کشور به وجود آمده است. از سوی دیگر رابطه ایران و عربستان نیز تیره شده است و عربستان به هر اقدامی دست می‌ زند تا بتواند در مقابل ایران تهدیداتی را به وجود آورد ولی ادامه این روند به نفع ایران و عربستان نیست. بنابراین ایران و عربستان نیز باید سعی کنند گام به گام با یکدیگر گفت و گوی سازنده انجام دهند و عربستان نیز به این نتیجه رسیده است که مساله عراق و سوریه صرفا در دست ایران نیست بلکه روس‌ها و آمریکایی‌ها هم در عراق و سوریه قدرت چانه‌زنی زیادی دارند. به همین دلیل هم عربستان از ورود روس‌ها به سوریه هرگز خوشحال نبودند و مساله سوریه از اختلاف ایران و عربستان خارج شده است و در یک تفاهم بین المللی جای دارد و کشورهای دیگر نیز به سمت آن تفاهم در حال حرکت هستند.

  اخبار  سیاسی -  آرمان