چرا گاهی پیش بینی های هواشناسی در مورد طوفان درست نیست؟/ راهکارهایی برای کم شدن خسارت بادهای شدید

مجموعه: اخبار اجتماعی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

  طوفان و گرد و غبار در شهرهای کویری و مرزی سابقه ای طولانی دارد اما طی یکی دو سال اخیر، شاهد بیشتر شدن این پدیده ها خصوصا در شهرهایی که سابقه چندانی در این زمینه نداشته اند هستیم. پایتخت یکی از همین شهرهاست که در مردادماه پارسال و امسال، شاهد طوفان شدید بود که این طوفان ها علاوه بر گرد و غبار و شرایط خاصی که برای آب و هوا ایجاد کردند، خسارت هم داشتند.

این که چرا این طوفان ها این قدر پرتعداد شده اند و چه عواملی دست به دست هم می دهند تا یک طوفان خسارات زیادی به بار بیاورد، موضوع گفتگوی خبرآنلاین با بهزاد لایقی، سرپرست مرکز علوم جوی و اقیانوسی سازمان هواشناسی به مناسبت روز جهانی سوانح است.

این کارشناس سازمان هواشناسی معتقد است گرم شدن زمین و خشکسالی موجب بروز اینگونه پدیده هاست و در مورد خساراتی که این گرد و غبار و طوفان ها ایجاد می کنند و شرایطی که موجب می شود سازمان هواشناسی بهتر و سریعتر به مردم هشدار بدهد توضیحاتی ارائه می دهد.

متن گفتگوی خبرآنلاین با این مقام مسئول در سازمان هواشناسی را می خوانید:

آقای مهندس، طی چند سال اخیر، شاهد این هستیم که وزیدن یک باد سی چهل کیلومتری هم به طوفان تبدیل می شود و ایجاد بحران می کند؛ توضیح می دهید که ریشه اش در کجاست و چرا این اتفاق می افتد؟
البته طوفان تعریف دارد و این که یک باد سی چهل کیلومتری را طوفان بنامیم تعبیر درستی نیست. شاید منظور گرد و غباری است که به وجود می آید و الا سرعت باد در طوفان طبق تعریف بیشتر از این مقدار است. موردی که مطرح کردید علت های بسیاری دارد. یک علت بر می گردد به این که ما در شرایط خشکسالی هستیم و این باعث می شود که رطوبت هوا نسبت به گذشته کمتر شود و بالطبع رطوبت خاک هم به همین صورت؛ بنابراین وقتی با سرعت وزش باد کمتری نسبت به گذشته اتفاق می افتد شما پدیده گرد و خاک را هم به همراه آن وزش باد می بینید.

یکی از علت های اصلی این است؛ ما خشکسالی را داریم و به قو شما با کوچکترین وزش بادی ما گرد و خاک را در تهران می بینیم؛ یک پیامد دیگری که ناشی از بحث همین خشکسالی هست این است که وقتی یک سیستم جبهه ای به منطقه نزدیک می شود به خاطر کمبود رطوبت این انرژی که می خواهد تخلیه کند به دو صورت تخلیه می کند یا به صورت تبدیل بخار آب به قطرات آب که ریزش باران است که چون این کم است حالت دوم اتفاق می افتد که انتقال انرژی به صورت انرژی جنبشی است و ما بیشتر وزش باد را به دنبال داریم؛ این است که میبینیم اکثر سیستم هایی که به سمت تهران می آید به خاطر کمبود رطوبت موجود به جای این که بارش خوب برای ما داشته باشد بیشتر وزش باد دارد.

یعنی آن سیستم جبهه ای را در مواقع معینی داریم سال های گذشته رطوبت در منطقه خوب بود بنابر این بارش باران هم به نسبت بهتر بوده است؛ الان رطوبت کم شده و آن انرژی خودش را بیشتر به صورت وزش باد نشان می دهد و این از پیامدهای خشکسالی هست؛ بنابراین با وزش کوچکترین باد که یا سیستم است که می آید و انرژی اش را به صورت طوفان تخلیه می کند یا این که وزش باد داریم و گرد و خاک خودش را به این صورت نشان می دهد.

الگویی که کارشناسان هواشناسی با کمک آن پیش بینی می کنند الگوی سینوپتیک است؛ الگوی سینوپتیک برای مقیاس بزرگ است و دیدن پدیده های کوچک در آن سخت است یعنی شما باید علاوه بر نقشه های پیش بینی باید به اطلاعات ایستگاه های زمینی هم تکیه و از آن استفاده بکنند؛ این اطلاعات ایستگاه های زمینی برای این پدیده هایی که در دو سال اخیر اتفاق افتاد جوابگو نیست و ما باید برای این شرایط ایستگاه های دقیق تر و تعداد بیشتر را ایجاد بکنیم تا شبکه دقیق تری داشته باشیم تا این کار را انجام دهیم

در طوفان هایی که امسال و پارسال داشتیم خسارت های زیادی ایجاد شد، آیا قبلا هم سابقه داشته یا واقعا این پدیده ها بیشتر و شدید تر شده اند؟ چطور می شود از خسارت های ناشی از این طوفان ها پیشگیری کرد؟
در سال های گذشته هم طوفان داشتیم و هم خسارت؛ و این گونه نبود که این قضیه مسبوق به سابقه نباشد؛ این پدیده اتفاق افتاده است منتهی یک بحث این است که به خاطر دوستان خوب شما و همکاران - به هرحال این وظیفه خبرنگار است- اطلاعات به صورت آنلاین در دست همه هست؛ اطلاع رسانی می شود و همه در چند و چون کار قرار می گیرند؛ قبلا به این صورت اطلاع رسانی نبوده است؛ با این وسایل ارتباطی که از طریق اینترنت و گوشی های اسمارت راه افتاده شما در هرجای دنیا که باشید کوچکترین اتفاقی که بیفتد در جریان دقیق کار قرار می گیرید.

می فهمید چه ساختمان هایی مشکل پیدا کرده اند، عکسش را می بینید درخت هایی که افتادند و....؛ قبلا هم این موارد بوده است؛ مثلا سیل تجریش را به یاد می آورید؟ بپرسید که چقدر خسارت زده است؟ اتفاقی که در داخل شهر تهران بوده است و چون آن موقع به این صورت اطلاع رسانی نبود به چشم نمی آمد ولی این نوع پدیده ای که الان می بینیم اختلافش با سنوات گذشته همین بحث خشکسالی است؛ ما قبلا به این صورت خشکسالی را نداشتیم و نه تنها کشور ما کشورهای همسایه هم به نوعی گرفتار این قضیه شده اند؛ در کشورهای اطراف و کشورهای خاور میانه حتی در اروپا و امریکا هم پدیده های حدی زیادی داشتیم که این می تواند ناشی از گرمایش زمین باشد. این بحث پدیده تغییر اقلیم که می گویند و الان آن را به صورت گرم شدن کره زمین می بینیم موجب می شود یک سری ناهنجاری هایی در پدیده های معمول اتفاق بیفتد که در یکی دو سال اخیر خودش را بیشتر نشان داده است.

معتقدید اوضاع از این هم بدتر خواهد شد؟ یعنی منتظر طوفان ها و شرایط آب و هوایی بدتری باشیم؟ تغییر اقلیم قرار است شرایط نامناسب تری را تحمیل کند؟
اگر روند به همین صورت بخواهد ادامه پیدا بکند این هم یکی از همان تبعات می تواند باشد یعنی اقلیم کره زمین به صورتی طراحی شده است که اکثر این ناهنجاری های اقلیمی را در خودش دفن می کند؛ وقتی این حالت از یک حدی گذشت این پدیده ها خودشان را نشان می دهند آن موقع است که چون قدرت زیادی دارند به صورت خیلی شدید خودشان را نشان می دهند؛ و ممکن است برای سالهای آینده هم این را شاهد باشیم؛ البته ما از چند سال گذشته این قضیه را رصد می کردیم یعنی الگوی بارندگی در کشور رفته به سمتی که بارشها به صورت رگباری باشد، یعنی شدت زیاد در یک مدت کوتاه؛ و این یکی از نشانگرهای گرمایش کره زمین است.

وزش بادها شدید شده است، تندبادهای زیادی داریم؛ حالا اگر در مناطق کوهستانی دقت کرده باشید از اصطلاحی به نام خط برفی استفاده می کنند یعنی در زمستان خط برف تا یک حدی می آید؛ خطی است که اصطلاحا دمای صفر از آن جا شروع می شود؛ حالا این خط برفی مرتبا دارد کم می شود یعنی به سمت بالاتر می رود و ما شاهد زمستان هایی هستیم که بارش کمتری در آن داریم؛ همه این ها نشان دهنده پدیده های حدی است که از نتایج بحث گرمایش زمین و تغییر اقلیم است.

نتیجه این طوفان های پی در پی چیست؟ یعنی اگر تعداد و شدت این طوفان ها بیشتر شود چه اتفاقی می افتد و مردم منتظر چه چیزهایی باید باشند؟
پدیده هایی که به این صورت اتفاق می افتند بستگی به اقلیم منطقه دارند یعنی شما در تهران نمی توانید انتظار داشته باشید بارندگی 200 یا 300 میلی متر در روز اتفاق بیفتد؛ این معمولا در مناطق حاره ای اتفاق می افتد. اما چیزی که باعث می شود شرایط بد جوی برای مردم مخاطره ایجاد کند مشکل داشتن زیرساخت هاست. مثلا بارندگی جایی اتفاق افتاده است که حوزه آبریز سیلابی بوده ساخت و ساز های غیر مجاز در آن انجام شده است.

یا به فرض در ساختن آپارتمان ها و برج هایی که می بینید در تهران هم روز به روز افزایش پیدا می کند، یک سری استانداردها باید رعایت شود که این ها در برابر این گونه پدیده ها استحکام لازم را داشته باشند و خطری برای مردم، هم ساکنین این ساختمان ها و هم عابرین ایجاد نکنند؛ که نیازمنداین است که در بافت شهری یک سری از موارد دیده شود؛ در سل های بعد هم باید انتظار داشت که پدیده های این چنینی اتفاق بیفتد و محدوده اش هم مشخص است؛ می شود برای این ها فکر کرد و کار انجام داد و پیش بینی کرد. البته یکی از عوامل گرم شدن کره زمین افزایش گازهای گلخانه ای است و ما می توانیم حداقل به اندازه سهم خودمان در کاهش این گازها کمک بکنیم ؛ با اصلاح سوخت ماشین ها یا سوخت هایی که خودمان مصرف می کنیم و یا کلا هر چیزی که باعث ایجاد این گازها می شود؛ اگر این کارها انجام شود می توانیم وقوع چنین پدیده هایی را کاهش بدهیم.

مشکل داشتن زیرساخت ها قبول؛ ولی در شرایط فعلی چه راهکارهایی برای هشدار سریعتر و بهتر به مردم وجود دارد که از خسارات زیاد جلوگیری شود.

با تامین شرایط لازم می توانیم این کار را انجام دهیم؛ یعنی به چند چیز نیاز داریم یکی این که ما الان به پیش بینی هایی متکی هستیم که در مقیاس متوسط در سطح استانی و کشوری داده می شود.

یعنی پیش بینی هایی که انجام می شود روی الگوهایی است که در ابعاد کشورمان هست؛ و برای این که در مناطق ریز شویم - چون این پدیده ها پدیده هایی در مقیاس کوچک هستند که اتفاق می افتند- باید ابزار لازم برای این کار که مدل های عددی مخصوص این کار هستند را داشته باشیم و مرتب اجرا شوند و این که اندازه گیری هایمان در شبکه های متراکم تری اتفاق بیفتد؛ یعنی ما باید تعدادایستگاه هایمان را زیاد و فاصله هایشان را کم کنیم تا بتوانیم به موقع این اتفاقات را رصد و اطلاع رسانی کنیم و همین طور مدل های پیش بینیمان را دقیق تر کنیم. و به غیر از این ها باید یک سیستم هشدار سریع ایجاد کنیم که متکی به نفر نباشد؛ یعنی سیستمی باشد که به محض این که پدیده ای در جایی اتفاق افتاد قبل از این که به حالت حادش برسد اطلاع رسانی بکند و بعدش هم باید بدانیم وقتی اطلاع رسانی شد - مثلا از 24 ساعت قبل فهمیدیم که قرار است باران شدیدی بیاید یا نه از 6 ساعت این را فهمیدیم- چه کار باید بکنیم؟ به گروه های مختلف چگونه خبر بدهیم؟ هر کس چه کاری را در سطوح مختلف مدیریتی انجام دهد؟

یعنی ما باید یک سیستم مدیریت بحران از پیش بینی و هشدار گرفته تا اقدام و عمل داشته باشیم؛ این باید انجام شود و در این کار ستاد مدیریت بحران در سازمان هواشناسایی کشور و دیگر سازمان های درگیر مثل یک مجموعه عمل بکنند و در این کار هم باید حتما برنامه ریزی شود، طرح داده شود ، کار انجام شود و ادوات و نفرات لازمش تهیه شوند، آموزش ببینند و آمادگیشان را در سال با انجام مانورهای مرتب حفظ بکنند. این راه مقابله با این قضیه است که این هم چون تا کنون به این صورت پیگیری نشده، هر چقدر که بگذرد این قضیه دیرتر می شود اما از طرفی هم ما هر موقع این کار را شروع کنیم بالاخره تا یک مرحله ای پیش رفتیم و این سامانه باید به صورت یک پارچه در کشور پیاده سازی شود.

 چرا  تازگی ها هر وقت سازمان هواشناسی پیش بینی طوفان می کند طوفان نمی آید؟ اشتباه محاسباتی است و دستگاه ها مشکل دارند یا چیز دیگر در این پیش بینی ها دخیل است؟
الگویی که دوستان با کمک آن پیش بینی می کنند الگوی سینوپتیک است؛ الگوی سینوپتیک برای مقیاس بزرگ است و دیدن پدیده های کوچک در آن سخت است یعنی شما باید علاوه بر نقشه های پیش بینی باید به اطلاعات ایستگاه های زمینی هم تکیه و از آن استفاده بکنند؛ این اطلاعات ایستگاه های زمینی برای این پدیده هایی که در دو سال اخیر اتفاق افتاد جوابگو نیست و ما باید برای این شرایط ایستگاه های دقیق تر و تعداد بیشتر را ایجاد بکنیم تا شبکه دقیق تری داشته باشیم تا این کار را انجام دهیم.

ما یک مقایسه ای نسبت به کشورهای پیشرفته اطراف انجام دادیم مثل ژاپن، کره جنوبی، هندوستان، ترکیه و کشورهای اروپایی؛ ما از لحاظ تعداد ایستگاه نسبت به این کشورها خیلی عقب هستیم؛ و نیاز داریم تعداد ایستگاه هایمان را افزایش بدهیم تا دقت کارمان را بالا ببریم؛ غیر از آن هم این کشورها مدل های پیش بینی مخصوص به خودشان را دارند، البته این نیازمند این است که کامپیوترهای سریع و پیش رفته داشته باشیم که به علت تحریم نمی توانیم این کامپیوترها را داشته باشیم؛ به تازگی راه هایی باز شده که ما بتوانیم یک سری امکانات دریافت کنیم ولی به هرحال سرعت پیشرفت ما نسبت به این کشورها به دلیل تحریم ها کمتر است اما ما این کار را در هواشناسی پیگیری می کنیم و ان شاالله نتایجش را در طی دو سه سال آینده خواهیم دید.

در تهران نمی توانید انتظار داشته باشید بارندگی 200 یا 300 میلی متر در روز اتفاق بیفتد؛ این معمولا در مناطق حاره ای اتفاق می افتد. اما چیزی که باعث می شود شرایط بد جوی برای مردم مخاطره ایجاد کند مشکل داشتن زیرساخت هاست. مثلا بارندگی جایی اتفاق افتاده است که حوزه آبریز سیلابی بوده ساخت و ساز های غیر مجاز در آن انجام شده است.

یکی از اقلیم هایی که همیشه طوفان در آن جا اتفاق می افتاده و مشکلات زیادی ایجاد می کرده و می کند، سیستان و بلوچستان است. این طوفان ها چه مخاطراتی ایجاد می کنند؟ آیا باید نگران این بود که در آینده ای نزدیک به دلیل این طوفان ها سیستان خالی از سکنه شود؟

خب ما از قبل هم در منطقه سیستان این طوفان ها را داشتیم؛ حتی در استان های مرکزیمان که حالت بیابانی دارند به علت وجود همان بیابان و شرایط خاص آب و هواییشان، با وزش بادی که متاثر از کشورهای همسایه است طوفان شن برپا می شود؛ منبع این گرد و خاک در همان استان سیستان و بلوچستان است؛ تنها کاری که ما می توانیم انجام دهیم این است که منبع این گرد و خاک و شن را مهار کنیم یا اصطلاحا بیابان زدایی بکنیم. این کار روش های مختلفی دارد، و مباحث بسیاری است که معمولا دوستان اقلیم شناس یا دوستانمان در جهاد کشاورزی با آن درگیر هستند؛ که با ایجاد جنگل های مصنوعی یا ایجاد منابع رطوبتی مصنوعی در منطقه یا با مالچ پاشی، آن محدوده ای که منبع شن و ماسه و گرد و خاک وبیابان هست را کنترل می کنند؛ شما اگر استان را دیده باشید می بینید که تل ماسه ها در جاهای مختلف حضور دارند و با کوچکترین بادی به حرکت در می آیند؛ البته اقلیم آن منطقه این را ایجاب می کند اما می شود برای بحث بیابان زدایی و تغییر اقلیم در آن جا کار کرد.

در مورد مخاطرات انسانی اولین نکته این است که طوفان شنی که اتفاق می افتد در هر محدوده و آبادی که برود آن را بعد از یک مدتی غیر قابل استفاده می کند؛ یعنی شما بافت مسکونی و کشاورزیتان را بعد از یک مدتی از دست می دهید دیگر آن زمین برای این کارها قابل استفاده نمی باشد و به مرور مهاجرت افراد پیش می آید و آن منطقه خالی از سکنه می شود؛ مخاطرات بهداشتی دارد بالاخره آن شن و ماسه و گرد و خاک موجب بیماری های تنفسی می شود و مواردی مثل این. و بحث دیگر هم این که این به مرور پوشش منطقه را به نفع بیابان تغییر می دهد یعنی توسعه منطقه بیابانی را در آن استان داریم؛ و مرتب این پدیده تشدید می شود.

اخبار  اجتماعی  -  خبر انلاین