پسته خندانگريان از دست رکود
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25
ویژه یلدا، آیین بازمانده از تاریخ ایرانیان
پايان شب سيه سپيد است
شب یلدا، درازترین شب سال و یکی از بزرگترین جشنهای ایرانیان است.ایرانیان همواره شیفته شادی و جشن بودهاند و این جشنها را با روشنایی و نور میآراستند. آنها خورشید را نماد نیکی میدانستند و در جشن هایشان آن را ستایش میکردند. در درازترین و تیرهترین شب سال، ستایش خورشید نماد دیگری مییابد. مردمان سرزمین ایران با بیدار ماندن، طلوع خورشید و سپیده دم را انتظار میکشند تا خود شاهد دمیدن خورشید باشند و آن را ستایش کنند. خوردن خوراکیها و مراسم دیگر در این شب بهانه ای است برای بیدار ماندن.
ریشه کلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است. در برخی منابع آمده است که پس از مسیحی شدن رومیان، 300سال پس از تولد عیسی مسیح، کلیسا جشن تولد مهر را به عنوان زاد روز عیسی پذیرفت زیرا زمان دقیق تولد وی معلوم نبود. در واقع یلدا یک جشن آریایی است و پیروان میترايیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار میکردهاند. وقتی میترايیسم از تمدن ایران باستان به سایر جهان منتقل شد در روم و بسیاری از کشورهای اروپایی روز ۲۱ دسامبر به عنوان تولد میترا جشن گرفته میشد ولی پس از قرن چهارم میلادی در پی اشتباه محاسباتی، این روز به ۲۵ دسامبر انتقال یافت و از سوی مسیحیان به عنوان روز کریسمس جشن گرفته شد. از این رواست که تا امروز بابا نوئل با لباس و کلاه موبدان ظاهر میشود و درخت سرو و ستاره بالای آن هم یادگاری از کیش مهر است .
در ایران و سرزمینهای همفرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام شب چله یا شب یلدا نام میبرند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است . به دلیل دقت گاهشماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سالها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سیام آذرماه و بامداد یکم دیماه است.
هر چند امروزه برخی به اشتباه بر این گمانند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار میشود اما میدانیم که در باورهای کهن ایرانی هیچ روز و شبی، نحس و بد یمن شناخته نمیشده است. جشن شب چله، همچون بسیاری از آیینهای ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد. در گذشته، آیینهایی در این هنگام برگزار میشده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمههای آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است و همچنین خوراکیهای فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.
زاده شدن ایزدمهر
مهر به معنای خورشید و یکی از بغان ایرانی و هندی است و تاریخ پرستش او به سالها پیش از زرتشت میرسد. پس از ظهور زرتشت، این پیامبر ایرانی خدای بزرگ را اهورامزدا معرفی کرد. ایزدان و بغان را به دو دسته اهورایی و دیوانی تقسیم کرد. در باور زرشتی، بغان تیره اهورایی ستوده و تیره دیوانی نکوهیده ميشد. یکی از ایزدان اهورایی مهر ایرانی و هنی بود. مهر ایزدی نیک است و قسمتی از اوستا به نام او، نامگذاری شده است. در مهریشت اوستا آمده است : «مهر از آسمان با هزاران چشم بر شما مینگرد تا دروغی نگويید».
تنوع برگزاری در مراسم یلدا
یکی از آیینهای شب یلدا در ایران، تفال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی میگشایند و فال دل خویش را از او طلب میکنند. در برخی دیگر از نقاط ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. نقل خاطرات و قصه گویی پدر بزرگها و مادر بزرگها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر میکند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانوادهها گرد یکدیگر جمع شوند و بلندترین شب سال را با شادی و صفا سحر کنند.
در سراسر ایران زمین، جایی را نمییابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزو آداب و رسوم آن نباشد. در نقاط مختلف ایران، انواع تنقلات و خوراکیها به تبع محیط و سبک زندگی مردم منطقه مصرف میشود اما هندوانه میوه ای است که هیچگاه از قلم نمی افتد زیرا عده زیادی اعتقاد دارند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
سنتهای غالب یلدا
گردهمایی خانوادگی: آيین و جشن شب یلدا یا شب چله بزرگ كه در سرزمین كهن ایران و در بین همه قشرها و خانوادهها برگزار میشود، در واقع جشن گردهمایی و آيینی خانوادگی است و گردهماییها به خویشاوندان و دوستان نزدیك محدود میشود. به همین دلیل در کتابها و سندهای تاریخی به برگزاری مراسم شب یلدا اشاره ای نشده است. ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی ماه، که آن را خرم روز نامند، در دستگاه حکومتی و پادشاهی یاد میکند و نامی از شب یلدا در میان نیست که میتوان به دلیل خانوادگی، همگانی و غیر رسمی بودن آن دانست.
کرسی : در زمستانها، استفاده از كرسی برای گرم كردن خانه و دور كرسی نشینی معمولا از شب یلدا، شروع میشد و تا پایان چلهبزرگ و در برخی خانوادهها تا پایان چله كوچك ادامه داشت. اعضای خانواده از كوچك و بزرگ، دور كرسی كه روی آن را میوه و آجیل پوشانده بود، مینشستند.
خوردنیهای مفید : همان گونه که اشاره شد، امید به زندگی یکی از عوامل مؤثر در جشن گرفتن شب سرد یلدا بود. این امید بايد با بدنی سالم به بار بنشیند؛ بنابراین، گردهمایی خویشاوندان که در خانه بزرگ خانواده و نشستن گرداگرد كرسی انجام میشد، با خوردن میوههای مفید (هندوانه، به، انگور، انار، سیب، خیار و... که در هر جای ایران بیشتر در دسترس بود) و تنقلات مقوی (آجیل) تا نیمه شب ادامه مییافت.
سروآرایی : جشن اغلب با نمادی همراه است و ایرانیان قدیم درخت
سرو را که سرما و ظلمت یارای غلبه بر آن را نداشت، به عنوان سمبل و نماد ایستادگی در برابر سرما برگزیده و در شب چله درخت سروی را با دو رشته نوار نقرهای و طلایی میآراستند.
شعر خوانی و قصه گویی : دورهم بودن در عصری که تنها رسانه شایع، «سخن» بود، قصهگویی و شعرخوانی را ناگزیر میساخت؛ بنابراین ، قصه گویی بزرگان خانواده، بهویژه پدربزرگها و مادربزرگها دور كرسی برای دیگر اعضای خانواده از آیینهای شب یلدا از سدههای قبل است و با توجه به گسترش شعر، بهویژه در دوران اسلامی، شاهنامهخوانی، حافظخوانی و خواندن اشعار شعرای شیرین سخن دیگر که حکایتهای اخلاقی و حماسی را دربرداشتند، به آیینی از آیینهای شب یلدا تبدیل شد .
فال حافظ : اگر رسمها و آیینهای دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله ایرانیان بدانیم، فال حافظ گرفتن در شب یلدا، در سدههای اخیر به آیینهای شب یلدا افزوده شده است.
یلدا؛شب نشینی تاریخی درخانوادههای ایرانی
سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوههای تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار میشد.
فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه گفته است:
که ما را ز دین بهی ننگ نیست
به گیتی، به از دین هوشنگ نیست
همه راه داد است و آیین مهر
نظر کردن اندر شمار سپهر
چله بزرگ:
40روز از موسم زمستان که آغاز آن مطابق اول جَدی و هفتم دی ماه جلالی و بیست و دوم دسامبر فرانسوی و پایانش شانزدهم بهمن ماه جلالی و سی ام ژانویه فرانسوی است.
چله کوچک:
20روز از فصل زمستان که آغاز آن از هفدهم بهمن ماه جلالی شروع میشود و در پنجم اسفند ماه پایان مییابد. چله زمستان همان چله بزرگ است و گاه در تداول عامه کنایه از سرمای سخت باشد: چله زمستون.
فال گیری در شب چله
امروزه مردم دیوان حافظ را به عنوان فال و مطلع شدن از آینده در شب زایش خورشید سنت كردهاند با این حال سنت فالگیری در شب یلدا پیشینه ای چنین دارد:
ابوریحان بیرونی در التفهیم مینویسد در گذشته مردم در شب زایش خورشید( لقبی كه ابوریحان برای یلدا نام میبرد) با گردو فال میگرفتند. به این ترتیب كه گردوها را میشكستند اگر پوك بود، نحس اگر مغز داشت خوش یمن بود. ستاری با استناد به این قول بیرونی ادامه میدهد:« مردم با ایمان به جشن زایش مهر سرنوشت یكساله خود را پیشبینی میكردند.
امروز هم اگر فال حافظ گرفته میشود برای آن است كه به بركت شب بلند سال و تولد میترا از آنچه مقرر است مطلع شوند.» به گفته «فریدون نوزاد» پژوهشگر گیلانی پیش از باب شدن فال حافظ و به ویژه در مناطق روستایی با پوست هندوانه فالی گرفته میشد. به این نحو كه هندوانهای را كه برای این شب تهیه كرده بودند از محل اتصال به ساقه یك برش گرد نازك میدادند و بعد آن را به چهار مثلث تقسیم میكردند. فردی كه میخواست فال بگیرد این چهار تكه را در دست میگرفت نیت میكرد و آن را پشت سر خود میانداخت هرچه تعداد رویههای سبزی كه بر زمین قرار داشت بیشتر بود نتیجه را بهتر میدانستند.
آداب شب یلدا در نقاط مختلف ایران
در خطه شمال و آذربایجان رسم بر این است که در این شب خوانچهای تزیین شده به خانه تازهعروس یا نامزد خانواده بفرستند. مردم آذربایجان در سینی خود هندوانهها را تزيین میکنند و شالهای قرمزی را اطرافش میگذارند. درحالی که مردم شمال یک ماهی بزرگ را تزيین میکنند و به خانه عروس میبرند.
سفره مردم شیراز مثل سفره نوروز رنگین است. مرکبات و هندوانه برای سرد مزاجها و خرما و رنگینک برای گرم مزاجها موجود است. حافظخوانی جزو جدانشدنی مراسم این شب برای شیرازیهاست. البته خواندن حافظ در این شب نه تنها در شیراز مرسوم است بلکه رسم کلی چلهنشینان شدهاست.
همدانیها فالی میگیرند با نام فال سوزن. همه دور تا دور اتاق مینشینند و پیرزنی به طور پیاپی شعر میخواند. دختر بچهای پس از اتمام هر شعر بر یک پارچه نبریده و آب ندیده سوزن میزند و مهمانها بنا به ترتیبی که نشستهاند شعرهای پیرزن را فال خود میدانند. همچنین در مناطق دیگر همدان تنقلاتی که مناسب با آب و هوای آن منطقهاست در این شب خورده میشود. در تویسرکان و ملایر، گردو و کشمش و مویز نیز خورده میشود که از معمولترین خوراکیهای موجود در اين استانهاست. در شهرهای خراسان خواندن شاهنامه فردوسی در این شب مرسوم است.
در اردبیل رسم است که مردم، چله بزرگ را قسم میدهند که زیاد سخت نگیرد و معمولا گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغز گردو و نخودچی و کشمش میخورند.
در گیلان هندوانه را حتما فراهم میکنند و معتقدند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمیکند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. «آوکونوس» یکی دیگر از خوردنی هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه میشود. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره میریزند، خمره را پر از آب میکنند و کمی نمک هم به آن میافزایند و در خم را میبندند و در گوشهای خارج از هوای گرم اتاق میگذارند. ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه میشود. آوکونوس در اغلب خانههای گیلان تا بهار آینده یافت میشود و هر وقت هوس کنند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون میآورند و آن را با گلپر و نمک در سینه کش آفتاب میخورند.(آو= آب و کونوس = ازگیل)
مردم کرمان تا سحر انتظار میکشند تا از قارون افسانهای استقبال کنند. قارون در لباس هیزم شکن برای خانوادههای فقیر تکههای چوب میآورد. این چوبها به طلا تبدیل میشوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه میآورند.
گفتوگوی «قانون» با دکتر دادخواه پیرامون شب چله و دلبستگی هایمان
يلدا نماد وصل است
اميرپريزاد/ فرهنگ و ادبيات اين مرزو بوم با نماد و اسطوره گره خورده است.كمتر نمادي در اين فرهنگ است كه اگر رد قدمتش را بزني به يك مفهوم عميق و والاي انساني و عرفاني نرسی. انگارهمه چيز اين مردمان و فرهنگشان دست به دست هم داده تا شيفتگيشان را به عشق و وصل به نظر برساند.تمام رسومات اين كشور نمادي از باورمردمانش است و حالاست روزگار، ماهها و سالها را چرخانده و ما را رسانده به يلدا. اين بلند حكايت عاشقي خورشيد و ماه. به همين بهانه پاي صحبتهاي دكتر محمدعلي دادخواه در مورد يلدا و نمادهاي مرتبط با آن نشستهايم.
چرا شب چلّه را جشن مي گيريم واصولاً چلّه در ادب و فرهنگ و تمدن ما چه معنيای دارد؟
در ايران كهن زمان ميترائيسم ،كلاً سال 9 ماه بوديعني 9تا چهل روز و هر يك از اين 9 ماه را كه چهل روز بوده را يك چلّه ميگفتند.
به همين علت شما تأثيرهاي بسيار زيادي در خصوص چهل، مثل چهل سالگي، چهل مرد و غيره ميبينيد.اصولاً هنگامي كه شخص به چهل سالگي مي رسيد به عنوان افتخار و پذيرش مسئوليت بالاتر تلقي مي شد، بنابراين چلّه يعني هنگامي كه يك چهلم را بايد در سرما طي بكنيم و شب آغاز چلّه است.
اما چون در دنياي ما زمستان را بسيار سخت و تنگ و بد تلقي مي كردند، آن را باآتش درونشان همواره گرمي را ارائه مي دادند هر چند او ميگوید:
سلامت را نمي خواهند پاسخ گفت
سرها در گريبانست
كسي سر بر نيارد كرد پاسخ گفتن و ديدار ياران را
وگر دست محبت سوي كز يازي
به اكراه آورد دست از بغل بيرون
نفس كز گرمگاه سينه مي آيد برون
ابري شود تاريك
چو ديواري سر در پيچ چشمانت
نفس كينه است
پس ديگر چه داري چشم ز چشم دوستان دور يا نزديك
مسيحاي جوانمرد من اي ترساي پير و پيراهن چركين
هوا بس ناجوانمردانه سرد است
دمت گرم و سرت خوش باد
سلامم را تو پاسخ گوي
در بگشاي منم من ميهمان هرشب و لوليوش مهموم
نه از رومم نه از رنگم همان بيرنگ بيرنگم
حريفا ميزبانا ميهمان سال و ماهت پشت در چون موج مي لرزد
تگرگي نيست ، مرگي نيست
حديثي گر شنيدي قصه سرما و دندان است
من امشب آمدستم وام بگذارم
حسابت را كنار جام بگذارم
چه ميگويي گه بيگه شد سحر شد بامداد آمد
فريبت مي دهد ، اين سرخي بعد از سحرگه نيست
اين نگرش كيست؟ نگرش شاعر دنياي ما ، در صورتي كه در روزگار گذشته هرگز اينطورنبودو اعتقاد داشتند نوروز با لشكريان خودش مي آيد و چه مي گفتند؟
می گفتندبر لشكر زمستان نوروز پايدار كرده است آغاز كار و رنگ كارزار.
نوروز را به عنوان نوده يعني نود روز به نوروز مانده چلّه را جشن مي گرفتند و سعي ميكردند اگر خورشيد دور از دسترس است نماد آن را بر سفره بگذارند به همين علت هندوانه گرد كه نموداري از گردي خورشيد است و قرمز كه نشانه آتشگونه آن است بر سفره مي نهادند واعتقاد داشتند با يك دست تابستان را ميگيرند و به زمستان پيوند مي دهند تا گرمي را از دست ندهند .
انار را حتماً بر سفره ميگذاشتند زيرا معتقد بودند مودّت و دوستي و عشق و همگوني بايد در جوارهم باشد و نماد آن را انار مي دانستند.
مهندس لعل ساز لعل تراشيده باز
لعل تراشيده را به حقه پيچيده باز
اين مبادي تفكر چه مي شود؟
اين است كه همواره شادي را از دست ندهيم و اگر دريك فرهنگي آن است كه همواره بايد شاد باشيم به اعتبار اينكه نخستين پيامبرايراني هم اولين معجزه اش خنده بوده و هنگامي كه از مادر متولد شده خنديده است.
در آنگه كه صبح زمان بیم و داد
زراتشت فرخ ز مادر بزاد
بخنديد چون شد ز مادر جدا
درخشان شد از خنده او سرا
عجب ماند در كار او باب او
هم از خنده و خوبي و آب او
به دل گفت اين فرّه ايزدي است
جز اين هر كه از مادر آمد گريست
به همين جهت در دين غم ، اندوه ، هر موردي كه دل را فسرده بكند گناه است و شما حتي در سوگ خودتان نبايد گريه بكنيد بلكه بايد ديگران را شادكنيد تا روح مرحوم شاد شود.
مياییدم به گور من زيارت
كه در بزم خدا غمگين نشايد
بر اين مبادي هر امري كه غم و اندوه را بياورد، داده اهريمن است.
شيطان غم برو هر آنچه تواني بگو ، بكن
من برده ام به باده فروشان پناه از او
درچنين تفكرياست كه دولت هخامنشي بريونان سايه افكن مي شود. در چنين تفكري شما مي بينيد كه صادرات علم ، دانش ، فناوري ومهرباني و عشق از اين سرزمين و ديگر سرزمينها جاري ميشود. چون كسي كه بازار غم را رونق ميدهد، نمي تواند به كار و پيشروي و ترقي بپردازد.
در انجمنت راه مده همچو مني را
كه افسرده ، دل افسرده كند انجمني را
بر اين مبادي ايرانيان چلّه يعني آغاز زمستان را به شادي برگزار مي كنند. يك نماداسطوره اي هم بگويم، مردمان باستان اعتقاد داشتندكه خورشيد زن است و مي بينيد كه به آن جنسيت مونث ميدهندو ميگويند خورشيد خانم زيرا اعتقاد داشتند كه ماه مرد است و ماه عاشق خورشيد.ماه هر روز در پي خورشيد مي رود وهرچه ميرود كمتر به آن مي رسد. تااينكه دو سه شب پيش ميرود در خانه زهره را مي زند و عشق خودش را نسبت به خورشيد به طور خفیه به زهره مي گويد. زهره مي گويد نگران نباش اين رابه خود خورشيد بگو ، مي گويد من هرچه رفتم در هر ماه يك روز از اون عقب افتادم ، ميگويد به نظر من يك سري به او بزن شايد تو را بپذيرد. ديشب ماه ميرود در خانه خورشيد را مي زند ، خورشيد استقبال ميكند و او را درخانه مي پذيرد و ديشب شب عروسي ماه و خورشيد بود.
به همين علت چون شب عروسي بود عروس خانم امروز دير آمد سر كار.
ارتباط بین میترائیسم وشب یلدا یا شب چله چیست ؟
یکی از نمودهای میترائیسم که بر همه جهان تمدن غیر از خودش اثر گذاشته ، یلدا است .
نمونه بسیار بارز آن ، مسیحیان به نخستین روز تعطیلشان ، Sunday میگویند ، یعنی ستایش خورشید در صورتی که ما در تمدن خود می گوییم، ماه مرد است و عاشق خورشید است و در نمادهای تمدن ما خورشید زن است . حتی day یعنی روز که از ماه دی گرفته شده است .
به همین علت شما نام خورشید خانم را زیاد می شنوید . ماه مرتب در آرزوی این است که با خورشید ازدواج کند ولی هر روز ، هر ماه چند روز زودتر از او فاصله می گیرد تا بالاخره به نزدیکترین همسایه خورشید که زهره است می رسد و بدو میگوید که می خواهم به خواستگاریاش بروم .
زهره می گوید در این امر تاخیر نکن چون میبینم خورشید چند روزه که زودتر به خانه میاید .
بالاخره در شب آخر پاییز به در خانه خورشید خانم میرسد ، در می زند و خورشید استقبال میکند و ازدواج انجام میگیرد .
بههمین علت است که عروس خانم فردا دیرتر به سر کارش می رود و تا دیرگاه در خانه می ماند چون شب عروسیاش بود .
این چقدر نماد زیبایی است ...
علت اینکه ما از هندوانه استفاده میکنیم، ستایش خورشید است .هم گرد و هم قرمز و دیگر چیزهایی که رنگ قرمز را تداعی کند را هم استفاده می کنیم .
چون خورشید کم می تابد ، او را ستایش میکنیم که دوباره بتابد و وقتی که طلوع میکند مطمئن میشویم که خورشید زنده است و از فردا قدرت میگیرد و همين روند پيش ميرود تا وقتی که به نوروز میرسد و قدرتش افزون می شود . نهایتا می بینیم که الان در کمترین مدت است اما وقتی به نوروز می رسیم روزها افزون میشوند . هنگامی که شب به پایان میرسد و پایکوبی به اتمام ، ما مطمئن می شویم که خورشید زنده است.
در خاتمه چون همیشه شما در خاتمه سخنان خود از شعر استفاده می کنید ، از شما می خواهم که حسن ختام کلامتان را با قطعه شعری زیبا نورانی نمایید .
علت اینکه به پیشدادیان میگفته اند ؛ پیشدادیان ، یعنی قبل از هر کار داد و عدالت را مقصود خود قرار می دادند و چه زیبا گفته اند ؛
بهنام آن خداوندی که هستی ، هست کرد
که هم داد فرمود و هم داد کرد
بهنام آن خداوندی که هستی
از او دارد نشاط و شور و مستی
گزارش «قانون» از بازار آجیل و خشکبار در آستانه شب یلدا
گریه پسته خندان از دست رکود
شيوا نيك وظيفه
تندتند کف مغازه را تی می کشد.دستی به ظروف آجیل می کشد وچراغ هاراروشن میکند.شیشه رادوباره دستمال می کشدوازدوربه ویترین نگاه می کند وسریع می رود وجای بسته آجیل را با شکلات عوض می کند و با مرتب کردن اتیکت قیمت ها پشت دخل می رود و منتظر رسیدن مشتریهاست.به قول خودش زورآخرپاییز وزورآخر خودش است تا اندکی از رکودی که طی ماه های گذشته سایه سنگینی بر کار و بار او انداخته را بکاهد.به گفته خودش تقریبا یک هفته است که اندکی رونق به بازار آجیل وخشکبار برگشته است و بعد از امروز تا شب عید دَر برهمان پاشنهای میچرخد که درماه های گذشته چرخیده است. این حرفهای علی .آ یکی از فعالان بازار خشکبار وآجیل در یکی از مناطق مرکزی تهران است. او این روزها را فرصتی میداند تا بتواند بخشی از سرمایه خود را نقد کرده وآماده بازار شب عید شود. وقتی از او درباره گرانی آجیل میپرسم میگوید: اول اینکه چه چیزی ارزان است .دوم گران نیست شاید دخل وخرج مردم جور درنمی آید . ضمن اینکه عرضه باعث شده است که قیمت ها چندان افزایش نداشته باشد .
با این حال اگر در بازارهای تهران قدم بزنید حتما متوجه خواهید شد که امسال هم بازار، تاثیرات رکود را به دوش می کشد گفتوگویی کوتاه با چند مغازه دار نشان می دهد که مدتهاست بازار آجیل و خشکبار رونق چندانی ندارد . حتی نسبت به سال گذشته با درصدی کاهش قیمت مواجه بودهاند، دلیل این کاهش قیمت هم، رکودی است که در کشور حاکم شده و قدرت خرید مردم را کاهش داده است، منتها عید نوروز و شب چله از مواردی است که باعث میشود در مقاطعی این صنف شاهد رونقی نسبی باشد. قیمتها در ماه محرم و صفر نیز با کاهش کمی مواجه بود ولی آنها امیدوارند امسال که شب یلدا در ایام ربیع الاول قرار گرفته این بازار با رونق نسبی مواجه باشد.
از سوی دیگر به رغم گفته های مسئولان صنفی ونظارتی قیمت ها چندان از آنچه مصوب شده است پیروی نمی کنند و هر کدام ساز خود را می زنند .هر چند که در مراکز عمده فروش می توان آجیل را با قیمت کیلویی22هزار تومان نیز خرید اما آجیلی که بیشتر نخود چی وکشمش دارد وکمی هم پسته وبادام زمینی و فندق. اگر هم جنس بهتر بخواهیم آن وقت دیگر قضیه فرق می کندوباید به اصطلاح در این بره کشان آجیلفروشان ،سرکیسه را شل کرد.
بازار آجیل آرام است
در همین رابطه مصطفی احمدی ، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار درباره اینکه چرا قیمت ها با آنچه اعلام شده است تفاوت های زیادی دارند به «قانون» می گوید: قیمت اجناس را عرضه و تقاضا تعیین میکند، زمانی که تقاضا کم میشود، برخی از فروشندگان مجبور میشوند با قیمت بسیار پایینتری آجیل و خشکبار را بفروشند و در این ایام که فروش آنها بالا میرود هرچند که نظارت وجود دارد اما با افزایشی متناسب ومتعادل عرضه و تقاضا مواجهیم. ضمن اینکه درشبهای نزدیک به یلدا شاهد هستیم برخی با پهن کردن بساط غیر قانونی هر نوع آجیل با کیفیت پایین یا مانده را عرضه میکنند و این موضوع باعث بروز مشکلات در این صنف میشود.
احمدی معتقد است بازار امسال، نسبت به سال گذشته افزایش قیمت کمتری دارد و دراین ایام بدون کمبود عرضه و با قیمتهای مناسب، بازاردر آرامش وثبات است. وی درباره اینکه تفاوت قیمت به چه علتی است،نیزبه «قانون» می گوید:آجیل شب یلداشامل چندین رقم است که قیمتها با توجه به نوع جنس و کیفیتی که دارند متفاوت است و بر اساس نوع خشکبار مورد استفاده در این آجیل قیمتهای بالاتر یا پایینتر از نرخ مصوب نیز خواهد داشت، همچنین آجیلهای سفارشی شب یلدا قیمتگذاری ندارند. در قیمتها استثناهایی وجود دارد زیرا ممکن است فردی بخواهد از مغز پسته و فرد دیگر بخواهد از پسته معمولی استفاده کند و از این نوع انتخابها درباره اقلام دیگر آجیل نیز صدق میکند و این دلایل سبب می شود که اتحادیه قیمت مصوبی برای خرید و فروش این محصولات ارائه ندهد چراکه این به نوع درخواست مشتری باز میگردد.
بادام هندی را وارد می کنیم
به گفته رئیس اتحادیه آجیل وخشکبار تقریبا اغلب اقلام آجیل وخشکبار در بازار داخل تولید و تأمین میشود اما به دلیل شرایط آب و هوایی برخی از آن ها مانند بادام هندی وارداتی است و همچنین به دلیل عدم تولید نسبت به مصرف بخشی از نیاز بازار از جمله مغز بادام، مغز گردو و تخمه کدو وارد میشود . احمدی در این خصوص اظهار داشت:برخی از اقلام خشکبار مانند بادام و بادام هندی بهدلیل اینکه امکان تولید درکشور ندارند، وارد میشونداما بهدلیل تعرفه بالای این محصولات، قاچاقشان به کشور زیاد است. وی گفت: کشور درحال حاضر از ورود قاچاقی بادام جلوگیری می کند و مبارزه با قاچاق آن موجب شده تا بخش قابل ملاحظهای از واردات غیررسمی آن کاهش یابد هرچند که تعرفه آن موجب شده تا قیمت آن در بازارهای داخلی به نحو چشمگیری افزایش یابد.
قیمت ها چه می گویند؟
در هر صورت معمولا آنچه که مسئولان می گویند با آنچه که در بازار وجود دارد متفاوت است .درحال حاضر انواع پسته از 35 هزار تومان تا 65 هزار تومان و بادام درختی 60 هزار تومان و فندق 75 هزار تومان فروخته می شود.قیمت آجیل مخصوص شب یلدا نیز بر اساس ترکیبی که مشتری می خواهد متفاوت است و با کف قیمتی 45هزار تومان شروع می شود و در صورتی که مشتری بخواهد اقلام را به صورت جداگانه خریداری کند، باید مبلغی نزدیک به 100 هزار تومان بپردازد.خود آجیل چهار مغز در چند نوع عربی، فلفلی، شور اعلا، شیرین و خام در مرکز شهر در سطح قیمتی بین 35 تا 65 هزار تومان به فروش می رسد.
میوه خشک ،80هزار تومان
میوه خشک هم یکی دیگر از تنقلات شب یلدا به شمار می رود که طرفداران زیادی پیدا کرده است . میوه خشک مخلوط که یکی از گرانترین خوراکیهای شب یلداست کیلویی 80 هزار تومان فروخته میشود.همچنین هر کیلوگرم انجیر درجه یک 60 هزار تومان، باسلوق 16 هزار تومان، پاستیل 20 هزار تومان و آلو قرمز 13 هزار تومان است.
تزئین میوه وآجیل؛ شغلی یلدایی
از سوی دیگر شب یلدا با خود شغل دیگری را هم باب کرده است وآن تزئین وطراحی است . یکی از فعالان این شغل درباره هزینه ای که باید برای این کار پرداخت میگوید: هزینه تزئین و طراحی روی هندوانه از 30 هزار تومان تا 50 هزار تومان است. این در حالی است که هندوانه باید توسط شخص سفارش دهنده خریداری شود یا هزینه هندوانه به طور جداگانه کیلویی چهار هزار و 500 تومان محاسبه میشود. وی ادامه داد: هزینه تزئین سبد آجیل 65 هزار تومان است اما هزینه آجیل به طور جداگانه محاسبه میشود، فقط 20 هزار تومان دستمزد به وی تعلق میگیرد و 45 هزار تومان هزینه سبد، گل و نارگیلی که وسط سبد قرار میگیرد است.
همچنین هزینه تزئینات سبد میوه نیز از 220 هزار تومان تا 350 هزار تومان است، اما در این مورد هزینه جداگانهای بابت میوه دریافت نمیشود. همچنین هزینه تزئین کادوها و درست کردن طبق، حدود 100 هزار تومان میشود. یکی دیگر از افرادی که در این شغل فعالیت میکند می گوید: هزینه تزئین سبد میوه از 150 هزار تومان تا 200 هزار تومان است، اما هزینه تزئین روی هندوانه به طور جداگانه محاسبه میشود. وی در پاسخ به اینکه هزینه کل تزئینات سبد میوه، آجیل، هندوانه و کادوها چقدر میشود، گفت: از حداقل 400 هزار تومان تا 600 هزار تومان هزینه دارد و همه تزئینات با توجه به سلیقه سفارش دهنده در نوع گل، رنگ ربان و نوع چیدمان انجام میشود.
اخبار اجتماعی - قانون