متولدین دهه ۶۰ از جرگه فرزندآوری خارج شدند | سناریوهای نگران‌کننده سازمان ملل درباره جمعیت ایران تا سال ۱۴۷۹
- مجموعه: اخبار اجتماعی
- تاریخ انتشار : پنج شنبه, 28 مرداد 1400 10:31
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، محمدجواد محمودی رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نرخ جمعیت اظهار کرد: در محاسبه نرخ رشد جمعیت، نرخ زاد و ولد دارای اهمیت خاصی است.
او افزود: از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۴ در کشور موالید افزایش یافته است، اما پس از سال ۱۳۹۴ به علت خالی‌شدن توان درونی جمعیت، تعداد تولدها با شیب تقریباً تندی شروع به کاهش کرده است، به صورتی که در سال ۱۳۹۹ تعداد موالید کشور (یک میلیون و ۱۱۴ هزار تولد) نسبت به سال ۱۳۹۴ (یک میلیون و ۵۷۰ هزار تولد) با کاهش بیش از ۲۹ درصدی (کاهش بیش از ۴۵۰ هزار تولد) همراه بوده که این روند طی چند دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.
محمودی تصریح کرد: تعداد تولدهای سال ۱۳۹۹ در مقایسه با سال ۱۳۹۸ نیز نشان‌دهنده کاهش تعداد تولدهای حدود ۸۲ هزار نفری بوده و میزان موالید از حدود ۲۰ در هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۴ با کاهشی محسوس به ۱۳.۳ در هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۹ به کمترین حد خود در طی ۵۰ سال گذشته رسیده است.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: با توجه به کاهش تعداد تولدها در سه ماهه اول سال جاری پیش‌بینی می‌شود نرخ رشد جمعیت کمتر هم شود.
محمودی با بیان اینکه نرخ رشد طبیعی جمعیت با نرخ رشد جمعیت متفاوت است، تاکید کرد: در نرخ رشد جمعیت، نرخ مهاجرت نیز مورد محاسبه قرار می‌گیرد، اما در نرخ رشد طبیعی جمعیت، نرخ زاد و ولد و نرخ مرگ و میر محاسبه می‌شود. در سال ۱۳۹۸ نرخ رشد طبیعی جمعیت حدود ۰.۹۵ درصد بوده، اما سال ۹۹ این نرخ به ۰.۷۳ درصد رسیده است.
نرخ رشد طبیعی جمعیت به کمتر از یک درصد رسیده است
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: مطابق برآوردهای انجام شده بر مبنای نتایج سرشماری، جمعیت ایران در پایان سال ۱۳۹۹ به حدود ۸۴ میلیون نفر رسیده و طبق نتایج سرشماری، نرخ رشد جمعیت از ۳.۲ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۱.۲۹ درصد در سال ۱۳۹۰ و ۱.۲۴درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. نرخ رشد طبیعی جمعیت در حال حاضر به کمتر از ۱ درصد (۰.۷۳ درصد) رسیده و گفتنی است که در سال‌های آینده با کاهش بیشتر نرخ رشد جمعیت مواجه خواهیم بود. هر زمان نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند، درصد جمعیت سالخورده‌ها زیاد و افراد در معرض کار کم می‌شوند.
محمودی درباره نرخ رشد جمعیت در آینده گفت: خارج از شرایط اقتصادی و شیوع کرونا، آنچه نرخ رشد جمعیت در آینده را تعیین میکند، به ساختار سنی جمعیت و متولدین دهه ۶۰ و بعد از آن بازمی‌گردد. در واقع، با گذشت زمان این افراد به سن ازدواج می‌رسند و ازدواج می‌کنند و صاحب فرزند می‌شوند؛ بنابراین زمانی که ازدواج به طور طبیعی کاهش می‌یابد، به تناسب آن از میزان فرزندآوری هم کاسته می‌شود.
پیش‌بینی نرخ رشد جمعیت ایران در سال ۱۴۰۹
محمودی افزود: نتایج در مورد تحولات باروری نشان می‌دهد که در هر سه سناریو (پایین، متوسط و بالا) تا سال ۱۴۲۰ سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت و پیش‌بینی تعداد و نرخ رشد جمعیت ایران (هزار نفر) براساس سه سناریو سازمان ملل بازنگری شده در سال ۲۰۱۷ در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود. براساس نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ در سناریوی حد پایین در سال ۱۴۰۹ نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال ۱۴۲۹ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کرد: تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریوهای سازمان ملل (بازنگری شده در سال ۲۰۱۷) نشان می‌دهد در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۸۲ میلیون نفر، در سال ۱۴۳۹ به حدود ۷۷.۶ میلیون نفر و تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت. همچنین در صورت تحقق سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۹۳ میلیون نفر، سپس تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۷۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در بهتر شدن وضعیت جمعیت
محمودی با اشاره به پیشنهادهایی در خصوص بهتر شدن وضعیت جمعیت طی سال‌های آتی گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۰ ذیل نقشه مهندسی و فرهنگی کشور، در راهبردهای کلان سوم و چهارم، تحت عنوان سیاست‌های خانواده و سیاست‌های جمعیتی اقدامات ملی و راهبردی را برای افزایش فرزندآوری و حمایت از خانواده تصویب کرد که بر مبنای آن‌ها سیاست کلی جمعیت مجمع تشخیص تهیه و ابلاغ شد؛ این سیاست‌ها دارای ۱۴ بند است که بند اول سیاست کلی مجمع تشخیص مربوط به ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی است. بندهای دیگر آن نیز درخصوص سالمندی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و تربیت نسل صالح و کارآمد و حتی تعیین نهادی متولی برای پیگیری موضوعات جمعیتی است.
رئیس کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: طبق آخرین بررسی‌ها درصد تمام خانواده‌های دارای یک فرزند با یک روند صعودی به حدود ۱۹.۷ رسیده و ۱۳.۵ نیز فاقد فرزند بودند این در حالی است که با وجود شاخص‌های اقتصادی خاص در زندگی نسل‌های قدیمی‌تر فقط ۴.۵ درصد از آن خانواده‌ها تک‌فرزند بودند، ولی این میزان در نسل‌های جدیدتر به ۲۸.۷ درصد رسیده است. از یک زاویه دیگر ۷۷ درصد نسل‌های قدیمی‌تر حداقل دارای دو فرزند بود و ۸۰ درصد نسل‌های جدیدتر حداکثر دارای دو فرزند یا یک فرزند هستند یا فرزندی ندارند.
او ادامه داد: همچنین شاخص بعد خانوار با متوسط تعداد افراد در خانوارهای کشور نیز با یک روند بلندمدت کاهشی به سرانه ۳.۳ نفر در هر خانواده در آخرین سرشماری رسیده که از کوچکتر شدن مستمر خانواده‌ها در کشور حکایت دارد.
نقش آموزش عالی در بهبود فرآیند جمعیت
محمودی درباره نقش آموزش عالی در بهبود فرآیند جمعیت گفت: در مواد ۳۴، ۳۵ و ۳۶ طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده که مراحل پایانی تصویب خود را سپری میکند این موارد دیده شده است. ماده ۳۴ وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری مکلف به ایجاد، گسترش و تقویت رشته‌های تحصیلی متناسب با جایگاه و نقش خانواده و زن بر اساس فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، از قبیل مدیریت خانه و خانواده هستند.
او افزود: ماده ۳۵ – وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تمامی موسسات آموزش عالی کشور، مکلفند در راستای سیاست‌های کلی جمعیت و خانواده حداکثر یک سال پس از ابلاغ این قانون، در جهت ترویج و آگاهی‌بخشی نسبت به وجوه مثبت ازدواج به هنگام نیاز، آموزش مهارت‌های دوران ازدواج، فرزندآوری، آثار منفی کم‌فرزندی در خانواده و کاهش رشد جمعیت در جامعه، حرمت سقط جنین، نهادینه کردن هنجارهای صیانت از تحکیم خانواده، ایفای نقش‌های خانوادگی و مقابله با محتوای مغایر سیاست های جمعیتی، ضمن حذف محتوای آموزشی مخالف فرزندآوری، اقدامات و فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی ویژه دانشجویان و کادر آموزشی و اداری مبتنی بر نقشه مهندسی فرهنگی کشور ذیل برنامه‌های سالانه خود را انجام دهند.
رئیسی کمیته مطالعات و پایش سیاست‌های جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: ماده ۳۶ – وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت درمان و آموزش پزشکی موظف‌اند با هماهنگی نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها نسبت به تاسیس مراکز مشاوره مبتنی بر سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی در مراکز آموزش عالی اقدام کنند.
محمودی درباره علت کاهش فرزندآوری در ایران عنوان کرد: متولدین دهه ۶۰ از جرگه ازدواج و فرزندآوری در حال خارج شدن هستند و از این رو نرخ فرزندآوری کم شده است. در کنار آن، عواملی مانند دخالت دولت و تدوین قانون تنظیم خانواده، افزایش سقط جنین و شرایط اقتصادی و ساختارهای فرهنگی و اجتماعی، افزایش مشارکت زنان، اشتغال زنان، تغییر نگرش‌ها و توسعه اقتصادی باعث شده که نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا نرخ رشد جمعیت کاهش پیدا کند. اتفاقی که در کشور ما افتاده این است که شدت رشدِ کاهش جمعیت در ایران خیلی بالاتر بوده است.
