رموز و اسرار سلسله شانگ

مجموعه: تاریخ و تمدن

رازهای باستانی سلسله شانگ

رازهای باستانی سلسله شانگ: از مذهب تا هنر برنزی

سلسله شانگ

سلسله شانگ 

سلسله شانگ (یا سلسله یین) یک دوره تاریخی مهم در تاریخ چین بود که از حدود قرن 16 تا 11 پیش از میلاد به طول انجامید. این سلسله به وسیلهٔ تانگ شانگ تأسیس شد و در منطقه دره رود زرد حاکمیت داشت. این سلسله اولین سلسله تاریخ سنتی چین به حساب می‌آید که توسط شواهد باستان‌شناسی کاملاً تایید شده است.

خاستگاه سلسله شانگ به زمان هزاره دوم پیش از میلاد بازمی‌گردد، و این سلسله به تدریج در جایگاهی برجسته در تاریخ و فرهنگ چین قرار گرفته است. کتیبه‌ها و آثار باستانی در خاکستری یین (که به عنوان آخرین پایتخت شانگ شناخته می‌شود) نشان‌دهنده ثروت و تقدس اجتماعی این دوران هستند.

شواهد باستان‌شناسی از حفاری در منطقه یین شامل یازده مقبره سلطنتی اصلی، پایه‌های کاخ‌ها، و اشیاء متنوعی از جمله سلاح‌های جنگی و بقایای قربانی‌های حیوانات و انسان‌ها است. بیش از ۲۰,۰۰۰ قطعه از اشیاء برنزی، یشم، سنگ، استخوان و سرامیک در این منطقه کشف شده‌اند.

مهمترین شواهد نویسنده‌شده از دوران سلسله شانگ از سایت آنیانگ (Anyang) به دست آمده‌اند. این سایت اولین نوشته‌های چینی را به دام آورده و برخی از آن‌ها بر روی استخوان‌های اوراکل (پوسته لاک‌پشت، کتف گاو و ...) حک شده‌اند. این نوشته‌ها پیشگویی‌های مختلفی را در مورد مسائل مختلف از جمله سیاست، اقتصاد، اعتقادات مذهبی، هنر و پزشکی این دوره ارائه می‌دهند. این کتیبه‌ها یک منبع ارزشمند برای درک اجتماع و فرهنگ چین در این دوره اولیه محسوب می‌شوند.

بنیانگذاری سلسله شانگ

کتاب اسناد سلسله شانگ 

در آثار کلاسیک چینی مانند "کتاب اسناد"، "منسیوس" و "زو ژوان"، بسیاری از رویدادهای مرتبط با سلسله شانگ ذکر شده‌اند. سیما کیان، مورخ سلسله هان، با بررسی اسناد موجود، یک گزارش مستند از سلسله شانگ به عنوان بخشی از تاریخ‌نگاری خود جمع‌آوری کرد. تاریخ‌نگاری او برخی از وقایع را به تفصیل توصیف می‌کند، در حالی که در موارد دیگر، فقط نام یک پادشاه ذکر شده است.

یک گزارش نزدیک به هم، اما کمی متفاوت، توسط "سالنامه‌های بامبو" ارائه شده است. این سالنامه‌ها در سال 296 قبل از میلاد دفن شدند، اما متن تاریخ پیچیده است و صحت نسخه‌های باقی‌مانده موضوع بحث است.

در مورد نامگذاری، نام "یین" (殷) توسط سیما کیان برای این سلسله و در نسخه "متن فعلی" سالنامه بامبو هم برای این سلسله و هم برای پایتخت نهایی آن استفاده شده است. این نام محبوب شانگ در طول تاریخ بوده است. از زمان سوابق امپراتورها و پادشاهان توسط هوانگفو می (قرن سوم پس از میلاد)، اغلب به طور خاص برای توصیف نیمه آخر سلسله شانگ استفاده شده است. در ژاپن، کره و ویتنام، شانگ هنوز تقریباً به عنوان سلسله یین شناخته می‌شود. با این حال، به نظر می‌رسد که نام "ژو" برای سلسله قبلی بوده است. این کلمه در استخوان‌های اوراکل به ایالت به عنوان "شانگ" (商) و پایتخت به عنوان "دایی شانگ" (大邑商؛ "سکونتگاه بزرگ شانگ") اشاره می‌کند، اما در کتیبه‌های برنزی غربی "ژو" با قدمت مطمئن دیده نمی‌شود.

اسطوره بنیانگذاری سلسله شانگ

داستان تأسیس سلسله شانگ در اسطوره‌های چینی، به ویژه در "سالنامه یین"، توسط سیما کیان توصیف شده است. این اسطوره شامل داستان یک زن به نام جیاندی است که همسر دوم امپراتور کو بوده و یک تخمی را که توسط یک پرنده سیاه رها شده بود، به جیاندی داده می‌شود. معجزه‌ای رخ می‌دهد که زن جیاندی زی را به دنیا می‌آورد، و این زی به نام Qi (契) نیز ظاهر می‌شود. گفته می‌شود که زی به یو کبیر کمک کرد تا سیل بزرگ را کنترل کند و برای خدمات او، مکانی به نام "شانگ" به عنوان یک فیف اعطا شد.

دوره دودمانی سلسله شانگ

دوره دودمانی سلسله شانگ

در "Annals of the Yin"، سیما کیان ذکر می‌کند که سلسله شانگ 13 نسل پس از ژی تأسیس شد. این سلسله در زمانی که تانگ، نوادگان زی، فرمانروای ظالم و بی‌رحم نهایی شیا را در نبرد مینگتیائو سرنگون کرد، شکل گرفت. مورخی همچنین وقایع دوره سلطنت تانگ را که شامل تای جیا، تای وو، پان گنگ، وو دینگ، وو یی و پادشاه فاسد دی شین است، در "Records of the Grand Historian" بازگو می‌کند.

دی شین، آخرین پادشاه شانگ، پس از شکست ارتشش توسط وو از ژو، خودکشی کرد. افسانه‌ها می‌گویند که ارتش او و بردگان مجهزش با پیوستن به شورشیان ژو در نبرد سرنوشت ساز مویه به او خیانت کردند. داستان این نبرد بسیار خونین در رمان "Fengshen Yanyi" از دوران مینگ بازگو شده است.

نوادگان خاندان سلطنتی شانگ پس از فروپاشی

پس از فروپاشی سلسله شانگ، حکومت ژو با اجبار "یین دیهارد" (殷頑) را نقل مکان کرد و اعضای باقی‌مانده خانواده سلطنتی شانگ را در سراسر قلمرو ژو پراکنده کرد. برخی از این افراد با تغییر نام خانوادگی از "Zi (子)" به "Yin"، نام خانوادگی خود را به "سلسله سقوط" تغییر دادند. این خانواده‌ها جایگاه اشرافی خود را حفظ کردند و خدمات اداری مورد نیاز را به سلسله ژو ارائه دادند.

پادشاه وو ژو و تأسیس دولت تابع گوژو

پس از این اتفاقات، پادشاه وو ژو (لین جیان)، پسر شاهزاده بیگان، دوک بولینگ شرافت بخشید. Records of the Grand Historian بیان می‌کند که شاه چنگ ژو با حمایت نایب السلطنه و عمویش، دوک ژو (ویزیچی)، برادر دی شین را به عنوان دوک سونگ با پایتختش محکوم کرد. این عمل به عنوان "نفس سه نسل برای دو پادشاه" شناخته می‌شد.

سلسله هان شرقی و نوادگان خاندان شانگ

سلسله هان شرقی عنوان دوک سونگ و "دوکی که یین را ادامه می‌دهد و به آن احترام می‌گذارد" را به کونگ آن اعطا کرد، زیرا او بخشی از میراث شانگ بود. این شاخه از خانواده کنفوسیوس، جدا از خط اصلی، عنوان مارکیز روستای فنگ شنگ و بعداً دوک یانشنگ را داشت.

دولت تابع گوژو و ادغام قبایل شانگ

یکی از باقی‌مانده‌های شانگ دولت تابع گوژو را تأسیس کرد که دوک هوان از چی آن را نابود کرد. بسیاری از قبایل شانگ که پس از فروپاشی سلسله به شمال شرق مهاجرت کرده بودند، در دوره ژو غربی در فرهنگ یان ادغام شدند. این قبایل نقش نخبگانی را حفظ کردند و به اجرای سنت‌های قربانی و تدفین شانگ ادامه دادند.

جیزی و تأسیس Gija Joseon در کره

افسانه‌های چینی و کره‌ای حاکی از این است که یک شاهزاده ناراضی به نام جیزی، از واگذاری قدرت به ژو امتناع کرده و با ارتش کوچکی چین را ترک کرده است. او به‌طور افسانه‌ای دولتی به نام Gija Joseon در شمال غربی کره در طول دوره Gojoseon تأسیس کرد. اما صحت تاریخی این افسانه‌ها مورد بحث قرار دارد.

دین در سلسله شانگ

دین در سلسله شانگ شامل مراسمات مذهبی مانند فال و قربانی بود. مسائلی مانند شمنیسم به عنوان اصلی‌ترین جنبه مذهبی مورد بحث و بررسی بود. قربانی‌ها در این دین شامل شش دسته بودند:

دی، "خدای متعال"

نیروهای طبیعی مانند خورشید و کوه‌ها

اربابان سابق، انسان‌های مرده ای که به پانتئون سلسله اضافه شده بودند

اجداد پیش از سلسله

اجداد سلسله

همسران سلطنتی که اجداد پادشاه کنونی بودند

سلسله شانگ باور داشت که اجدادشان تاثیرگذار هستند و برای جلب رضایت آن‌ها، مراسمات فال انجام می‌دادند. این پیشگویی‌ها شامل شکستن کتف لاک پشت یا گاو برای پاسخ به یک سوال و سپس ثبت پاسخ بر روی استخوان بود. البته نحوه تعیین پاسخ هنوز مشخص نیست، اما اعتقاد به صدا یا الگوی ترک‌های روی استخوان وجود داشته است.

به نظر می‌رسد که سلسله شانگ به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته و این اعتقاد در مقبره‌ها با تجهیزاتی همچون کالسکه، ظروف، ظروف قربانی و سلاح نشان داده شده است. دفن یک پادشاه شامل دفن تا صدها انسان و اسب و حتی در برخی موارد تا چهارصد نفر می‌شد. همچنین، مقبره‌ها زیورآلاتی همچون یشم داشتند که به عقیده شانگ‌ها از پوسیدگی محافظت یا جاودانگی می‌بخشد.

مذهب شانگ به شدت بوروکراتیک و دقیق بود و استخوان‌های اوراکل حاوی توضیحاتی از تاریخ، آیین، شخصیت‌ها، اجداد و سوالات مرتبط با پیشگویی بودند. مقبره‌ها نیز چیدمان منظمی از استخوان‌ها را به نمایش می‌گذاشتند که گروه‌های اسکلت‌ها را با رو به یک جهت نشان می‌دادند.

برنز کاری در سلسله شانگ

هنر در سلسله شانگ

در طول سلسله شانگ، ریخته گری و ساخت اشیاء از برنز به پیشرفت گسترده ای رسید. برنز به عنوان یک جنس مهم معمولاً برای اقلام مذهبی و تشریفاتی مورد استفاده قرار می‌گرفت و نه برای اهداف عملی.

در اوایل سلسله شانگ، حدود 1500 سال قبل از میلاد، تولید ظروف برنزی و سلاح در مقیاس بزرگ آغاز شد. این تولید نیاز به نیروی کار زیادی داشت، که باید استخراج، پالایش، حمل و نقل سنگ معدن مس، قلع و سرب را انجام می‌داد. این نیاز به نوع خود، نیاز به مدیریت رسمی برای نظارت بر کارگران و صنعتگران ماهر را ایجاد کرد.

دربارهای سلطنتی شانگ و اشراف به تعداد زیادی ظرف برنزی مختلف برای مناسبت‌های تشریفاتی و رویدادهای پیشگویی مذهبی نیاز داشتند. حتی قوانین تشریفاتی مشخص کرده بودند که یک نجیب‌زاده یا اشراف با درجه خاص می‌تواند دارای چند ظرف برنزی از هر نوع باشد. این برنزها همچنین برای اجزای اتصال در ارابه‌های چرخدار استفاده می‌شدند که در حدود 1200 سال قبل از میلاد در چین به کار گرفته شدند.

سلطنت شاهان شانگ

پادشاهان سلسله شانگ

در دوران سلطنت شاهان شانگ، استخوان‌های اوراکل به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی مطرح بوده‌اند. این استخوان‌ها فهرست‌های پادشاهان را نشان نمی‌دهند، اما قربانی‌های این پادشاهان و اجداد کنونی‌شان را ثبت می‌کنند که با برنامه‌ای استاندارد که توسط محققان بازسازی شده، هماهنگی دارند. محققان، از این شواهد برای جمع‌آوری فهرست‌ها و شجره‌نامه‌های ضمنی پادشاهان استفاده کرده‌اند و مطابقت این فهرست با گزارش‌های بعدی، به ویژه برای پادشاهان بعدی، را تأیید کرده‌اند. طبق این فهرست ضمنی، وو دینگ به عنوان بیست و یکمین پادشاه شانگ شناخته می‌شود.

پادشاهان شانگ پس از مرگ به نام‌های مختلفی خطاب می‌شدند. آخرین کاراکتر هر نام نشان‌دهنده یکی از 10 ساقه آسمانی بود که همچنین نمایانگر یک روز از هفته 10 روزه شانگ بود که در آن جد قربانی می‌شد. چون تعداد پادشاهان بیشتر از ساقه‌ها بود، نام‌ها دارای پیشوندهایی مانند "بزرگتر" (大)، "وسط" (中)، "کوچکتر" (小)، "بیرون" (卜)، "جد" (祖)، و دیگر پیشوندهای مبهم‌تر بودند.

پادشاهان بر اساس نسل به دست آمده از استخوان‌های اوراکل، دسته‌بندی شده‌اند. سلطنت‌های بعدی توسط دونگ زوبین به گروه‌های پیشگوی استخوان اوراکل واگذار شدند.

برآورد تاریخ گذاری استخوان‌های اوراکل با استفاده از کربن رادیویی صورت گرفته و نتایج در زیر آورده شده‌اند. توجه داشته باشید که تواریخ داده شده دارای محدودیت‌ها و عدم قطعیت می‌باشند. بیش از 80 تا 90 درصد احتمال وجود دارد که فال‌های ثبت شده در محدوده‌های تاریخی مشخص شده صورت گرفته باشند.

جنگ و سلاح‌های سلسه شانگ

سلسله شانگ درگیری‌های طولانی‌مدت با قبایل مرزی شمالی به نام Guifang، که به معنای "منطقه شیطان" است، داشت. این تضادها نشان‌دهنده تدابیر نظامی و فعالیت‌های نظامی در زمان شانگ می‌باشند.

سلاح‌های برنزی بخشی جدایی‌ناپذیر از جامعه شانگ بودند. پیاده‌نظام شانگ از انواع تسلیحات سنگی و برنزی بهره می‌برد، از جمله نیزه‌های مائو، تبرهای میله‌ای یوئه، تبرهای خنجری مبتنی بر میل gē، کمان‌های ترکیبی، و کلاه‌های برنزی یا چرمی مسلح. این سلاح‌ها به عنوان ابزارهای اساسی در جنگ و نبرد استفاده می‌شدند.

ارابه‌های جنگی در Yinxu، به عنوان باقی‌مانده‌های تاریخی، حاکی از این است که شانگ‌ها از طریق استپ‌های شمالی احتمالاً از منطقه فرهنگ سنگ‌های گوزن، معرفی شده‌اند.

اگرچه مهارت‌های نظامی اشراف در نظام نظامی بسیار مهم بود، حکومت شانگ قادر به موبایل‌سازی گروه‌های بزرگی از مردم شهری و روستایی به عنوان کارگران و سربازان برای لشکرکشی دفاعی و فتح بود. اشراف و حاکمان ایالتی موظف بودند پادگان‌های محلی خود را با تجهیزات و تسلیحات لازم تجهیز کنند. پادشاه شانگ حتی نیروی شخصی به تعداد هزار سرباز را در پایتخت خود داشت و این نیرو را به صورت شخصی به نبرد هدایت می‌کرد. برای مبارزات مرزی تا سرکوب شورش‌ها، بوروکراسی نظامی ابتدایی برای جمع‌آوری نیروها از سه تا پنج هزار نفر برای مبارزات مرزی و تا سیزده هزار نفر برای سرکوب شورش‌ها تأسیس شده بود. 

سوالات متداول درباره ی سلسله شانگ

۱. چه مدت زمان سلطنت سلسله شانگ بود؟

سلسله شانگ از حدود سال ۱۶۰۰ قبل از میلاد تا حدود سال ۱۰۴۶ قبل از میلاد بر چین سلطنت داشت.

۲. چه جنبه‌هایی از فرهنگ و مذهب در دوران سلسله شانگ بسیار مهم بودند؟

مراسم مذهبی، مانند فال و قربانی، جزء جنبه‌های اصلی مذهب شانگ بودند. باور به قدرت اجداد و اجرای مراسم فال جهت جلب رضایت آنان از اهمیت زیادی برخوردار بود.

۳. سلسله شانگ  چه نقشی در جامعه داشته‌اند؟

شانگ‌ها نه تنها در زمینه‌های مذهبی و فرهنگی، بلکه در جوانب نظامی و بوروکراتیک نیز نقش مهمی ایفا می‌کردند. مراسم فال و استفاده از استخوان‌های اوراکل جزء فعالیت‌های بوروکراتیک بود.

۴. چه اقلیم‌هایی با سلسله شانگ درگیر برخورد بلندمدت بودند؟

سلسله شانگ درگیری‌های طولانی‌مدت با قبایل مرزی شمالی به نام Guifang داشت و نیروهای برنزی این سلسله بخشی اساسی از نظام نظامی آن را تشکیل می‌دادند.

۵. چگونه پادشاهان سلسله شانگ در استخوان‌های اوراکل نام‌گذاری می‌شدند؟

پادشاهان سلسله شانگ پس از مرگ با نام‌هایی نامیده می‌شدند که آخرین کاراکتر هر نام نشان دهنده یکی از 10 ساقه آسمانی و روزهای هفته 10 روزه شانگ بود. این نام‌ها شامل پیشوندهایی همچون "بزرگتر"، "وسط"، "کوچکتر" و دیگر موارد بودند.

سخن آخر مقاله درباره ی سلسله شانگ

در این مقاله بیتوته به بررسی سلسله شانگ، یکی از دوران‌های مهم تاریخ چین، پرداخته شد.سلسله شانگ با غنی‌ترین تاریخ چین همراه بود و نقش بزرگی در تشکیل فرهنگ و تمدن چینی ایفا کرد. با کاوش در این دوران، ما می‌توانیم به عمق تاریخ و باورهای باستانی این تمدن برسیم و از ارثیه‌های فرهنگی شانگ بهره‌مند شویم.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته