داستان پر فراز و نشیب «استارلینک» در ایران
- مجموعه: اخبار تکنولوژی
روزنامه جهان صنعت نوشت: اینترنت ماهواره‌ای این‌گونه تعریف شده که امواج از طریق ماهواره ارسال می‌شوند و کاربر برای دریافت آن باید از تجهیزات مخصوص آن یعنی دیش و دریافت‌کننده امواج استفاده کند. کارشناسان معتقدند اگر این نوع از اینترنت فراگیر شود، احتمال تولید تجهیزات آن با قیمت کمتر هم ممکن خواهد بود یا حتی سیم‌کارت‌هایی مانند آنچه در تلفن ماهواره‌ای استفاده می‌شود، تولید خواهد شد، اما هنوز برای رسیدن به این مراحل زود است.
نکته قابل‌توجه اینکه اینترنت ماهواره‌ای بیشتر در شرایطی به کار می‌رود که دسترسی معمولی به اینترنت (کابلی، فیبر نوری، دایال‌آپ و بی‌سیم) امکان‌پذیر نیست یا از کیفیت پایینی برخوردار است. ماهواره می‌تواند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف‌پذیری، تاخیر کم و تامین ظرفیت قابل‌ملاحظه و ارزان‌قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال‌رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه اینترنت نقش‌آفرین است. در این راستا شرکت فضایی اسپیس‌ایکس پروژه اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» را در سال ۲۰۱۵ با هدف فراهم کردن پوشش گسترده اینترنت آغاز کرد.
در ایران مرکز ملی فضای مجازی در سال‌های گذشته، رویکرد خود را درباره منظومه‌های ماهواره‌ای این‌گونه مطرح کرد که اپراتورهای ماهواره‌ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین‌المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه‌های تخصصی مربوطه هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه‌های رسمی تبادل اطلاعات را به منظور جلوگیری از هرج و مرج و مقابله با جرائم سایبری رعایت کنند. در نهایت با گذشت زمان و با شروع پاییز در سال گذشته خبرهایی مبنی بر فعالیت اینترنت ماهواره‌ای منتشر شد؛ در واقع مدیرعامل این شرکت اعلام کرد که نزدیک به ۱۰۰ استارلینک فعال در ایران دارد. ایران هم به موازات گسترش فعالیت اینترنت ماهواره‌ای در سایر کشورها موضع خود نسبت به این موضوع را اعلام کرده است. همچنین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره امکان فعالیت استارلینک در کشور گفته است که از فعال شدن اپراتورهایی که اینترنت ماهواره‌ای ارائه می‌دهند استقبال می‌کنند و در حال حاضر سه اپراتور هستند که اینترنت ماهواره‌ای را در نقاط دورافتاده روستایی ارائه می‌کنند. او تاکید کرد، طبق قواعد بین‌المللی هر اپراتور اینترنت ماهواره‌ای که بخواهد در قلمرو یک کشور سرویس ارائه دهد باید قواعد سرزمینی آن کشور را رعایت کند. طبق گفته وی، این قواعد به همه این اپراتورها از جمله استارلینک ابلاغ شده است و اگر این قواعد را بپذیرند، از فعالیت آنها استقبال می‌کنند. در واقع ۳۰۰۰ روستا وجود دارند که هنوز به اینترنت متصل نیستند که با این اقدام می‌توان آنها را به اینترنت متصل کرد.
اما اخیرا با پیگیری‌های حقوقی بین‌المللی وزارت ارتباطات «استارلینک» ملزم به رعایت قوانین سرزمینی جمهوری اسلامی ایران شده است. در واقع اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) اعلام کرد که ارائه خدمات از سوی استارلینک در مرزهای جمهوری اسلامی ایران به دلیل عدم رعایت قوانین سرزمینی، غیرمجاز است. درباره جزئیات این اتفاق می‌توان گفت که مطابق یکی از قطعنامه‌های ITU، ارائه خدمات از سوی یک شرکت خارجی در چارچوب مرزهای کشور دیگر منوط به دریافت مجوز از سوی آن کشور است که در بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد که استارلینک برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای هیچ مجوزی را تاکنون از جمهوری اسلامی ایران دریافت نکرده است. بنابراین مصوبه اخیر اتحادیه بین‌المللی مخابرات زمینه را برای فعالیت قانونی «استارلینک» در ایران فراهم می‌کند.
از ورود «استارلینک» به ویژه در روستاها استقبال می‌کنیم
در همین خصوص، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درخصوص آخرین مصوبه اتحادیه جهانی مخابرات مبنی بر ورود اینترنت ماهواره‌ای به ایران به مهر گفت: همچون گذشته از ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت ماهواره‌ای برای فعالیت در جمهوری اسلامی ایران به خصوص فعالیت در مناطق روستایی استقبال می‌کنیم. او با اشاره به استقبال وجود اینترنت ماهواره‌ای برای پوشش مناطق روستایی افزود: با وجود اینکه از ابتدای دولت تاکنون بیش از ۴ هزار روستا به اینترنت پرسرعت متصل شده‌‌اند، اما هنوز هم حدود ۳ هزار و ۵۰۰ روستا داریم که به اینترنت پر سرعت متصل نیستند، لذا ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت ماهواره‌ای می‌توانند در این مناطق فعالیت کنند. زارع‌پور در ادامه تاکید کرد: این استقبال مشروط به این است که قواعد سرزمین جمهوری اسلامی ایران را قبول کنند.
وی ادامه داد: با پیگیری‌های انجام‌شده در آخرین جلسه RRB،مجموعه‌ای که در حوزه فضایی و ارتباطات رادیویی ذیل اتحادیه بین‌المللی مخابرات تصمیم‌گیری می‌کند و بالاترین مرجع تصمیم‌گیری است، در آنجا استارلینک را ملزم کردند تا بر اساس مصوبه ITU قواعد سرزمین جمهوری اسلامی ایران را رعایت کند. زارع‌پور تصریح کرد: با این الزام، مجوز به ارائه‌دهندگان اینترنت ماهواره‌ای بهتر انجام می‌شود و اعلام آمادگی می‌کنیم که هر کدام از ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت ماهواره‌ای مخصوصا «استارلینک» که از همه جلوتر است، می‌توانند در ایران سرویس دهند مشروط بر اینکه این الزام اتحادیه بین‌المللی مخابرات را رعایت کنند.
اما خبر الزامی که از سوی اتحادیه جهانی مخابرات انجام‌شده، خبری نبود که کارشناسان و حقوقدانان ارتباطات آن را تایید کنند. آی‌تی ایران در گزارش مفصلی به این موضوع پرداخته که بررسی‌ها نشان می‌دهد ITU اصلا فعالیت استارلینک در کشور را غیرقانونی اعلام نکرده است و علاوه بر آن، اصلا اتحادیه در جایگاهی نیست که به شرکت‌ها دستور توقف فعالیت‌شان در یک کشور را بدهند. این اتحادیه فقط می‌تواند شرکت‌ها را به رعایت ساز‌و‌کارها و قواعدی که اتحادیه برای مدیریت فضای فرکانسی یا استانداردهای تبادل داده در نظر گرفته مجاب کند.
اتحادیه جهانی مخابرات متشکل از دولت‌هاست که از ۱۵۰ سال گذشته در زمینه سیستم‌های مخابراتی فعالیت دارد. این اتحادیه در حد نهادی مشورتی بر آینده فناوری ارتباطات و اطلاعات تاثیرگذار است و مسیر گسترش دسترسی جهانی به سرویس‌های ارتباطی را دنبال می‌کند. این نهاد سال‌هاست که وظیفه هماهنگی برای استفاده مشترک جهانی و همکاری‌های بین‌المللی در اختصاص مدارهای ماهواره‌ای و بهبود زیرساخت‌های ارتباطی در کشورهای در حال توسعه را بر اساس استانداردهای جهانی به عهده دارد. با چنین وظایفی که اتحادیه دارد، به نظر نمی‌رسد تلاش کشورها برای محدود کردن اینترنت در مرزهای‌شان با ایده‌های این نهاد سازگار و هدفی باشد که این اتحادیه از آن دفاع کند.
