تقویم تاریخ -12 مهر

مجموعه: تقویم تاریخ

مي دانيم كه واژه «چين» را ايرانيان از نام دودمان پادشاهان «كين = شين» حاكمان آن كشور در عهد قديم ساختند و اين واژه از ايران به اروپا انتقال يافت و جهاني شده است. حال آن كه چيني ها كشورشان را با واژه ديگري خطاب مي كنند.

600م:كار تنظيم قانون براي اداره ايران برپايه آموزش هاي زرتشت به ويژه كنترل رفتار حكام و نيز آيين دادرسي و كيفر، پيش از اكتبر سال 600 ميلادي به پايان رسيد و چهارم اكتبر(روزي چون امروز) بزرگان كشور دعوت شدند و موبد موبدان قوانين را به اطلاعشان رسانيد تا تاييد كنند كه چنين شد. موبد موبدان كه نگران خودخواهي هاي خسرو پرويز شاه وقت و ناديده گرفتن حقوق مردم و اصول بيش از هزار ساله حكومتي شده بود از مارس اين سال كار تهيه قوانين را آغاز كرده بود تا ضمانت اجرايي داشته باشند. تا آن زمان، ايرانيان اخلاقا متعهد به رعايت آموزشهاي زرتشت بودند. در طول حكومت ساسانيان كه چهار قرن طول كشيد، آيين زرتشت دين رسمي ايرانيان بود و موبدان در دستگاههاي دولتي و دربار شاهان اين سلسله نفوذ فراوان داشتند. اين قوانين پس از تاييد بزرگان به خسرو پرويز و شهربانان ايران براي اجرا ابلاغ و موبد هر شهر مكلف به نظارت بر اجراي قوانين شد ولي طولي نكشيد كه جنگهاي غير ضروري خسرو پرويز و رنجانيدن سران ارتش، شيرازه حكومت را متزلزل ساخت و بعدا ايران به دست اعراب مسلمان فتح شد و قوانين اسلامي جاي آن قوانين را گرفت.

1313ش:12 مهرماه 1313 جشن هاي هزاره فردوسي با شركت اديبان، دانشمندان، سياستمداران و دولتمردان كشور و بيش از چهل مستشرق از ساير كشورها در تهران آغاز بكار كرد و 15 روز طول كشيد و ضمن آن به فردوسي كه گفته است «چو ايران نباشد تن من مباد» لقب «ميهندوسترين ايرانيان» داده شد كه عمر خود را بدون چشمداشت و داوطلبانه صرف خدمت به ايران، تاريخ آن و زبان پارسي كرد و تاريخ ايران (شاهنامه) را به شعر در آورد. در جريان اين مراسم كه نطق هاي فراوان ايراد شد و رسالات متعدد انتشار يافت، شركت كنندگان در مراسم به خراسان رفتند و رضاشاه بيستم مهرماه با حضور آنان ساختمان تازه آرامگاه آن مرد بزرگ و بزرگوار را كه همه ايرانيان و پارسي زبان مديون زحمات او هستند گشود. مراسم بزرگداشت فردوسي در عين حال فرصتي بود كه مستشرقين و ايرانشناسان در باره جشن هاي مهرگان ، اهميت و تاريخچه آنها سخن بگويند.

1307ش:در اجرای قانون مصوب یکم خرداد 1307 (چهارم اکتبر 1928)، دوازدهم مهرماه این سال (روزی چون امروز) نخستین دسته دیپلمه های برگزیده روانه اروپا شدند تا در آنجا به هزینه دولت ایران به تحصیلات خود ادامه دهند. طبق این قانون مقرر شده بود که هرسال یکصد دیپلمه که در امتحان زبان کشور خارجی مربوط پذیرفته شوند به اروپا فرستاده شوند. این افراد مکلف به بازگشت و خدمت به وطن بودند. باوجود ذکر شمار سالانه محصلان اعزامی در قانون، در مهرماه 1307 یکصد و ده دیپلمه (ده تن بیش از مصوبه مجلس) روانه اروپا شده بودند و منحصرا به کشور فرانسه زیرا که در آن زمان، تدریس زبان خارجی در دوره آموزش متوسطه ایران تقریبا منحصر به زبان فرانسه بود و برنامه های درسی این دوره تحصیلی ایران از کشور فرانسه اقتباس شده بود. این دیپلمه های اعزامی کسانی بودند که قبلا در امتحان زبان فرانسه در تهران که زیر نظر سفارت این کشور انجام شده بود پذیرفته شده بودند. به عبارت دیگر، دولت فرانسه تسلط آنان بر زبان فرانسه را تایید کرده بود. ترجمه خبر و کتاب از دیرزمان تا اواسط دهه 1330 (پس از براندازی 28 امرداد1332و بسط نفوذ زبان انگلیسی) در ایران از منابع فرانسوی به همین علت بود. اسامی و اصطلاحات با تلفظ فرانسوی که مشکلی برای تحصیلکرده های ایرانی شده است نیز به لحاظ همین ترجمه ها بوده است.

این دیپلمه ها و محصلان بعدی که طبق قانون مصوب یکم خرداد 1307 به فرنگ فرستاده شده بودند پس از تکمیل تحصیلات و بازگشت به وطن عمدتا وارد سیاست شدند. آنان کار خودرا در وطن با تدریس در مدارس عالی و یا دفاتر وزیران (به عنوان مشاور) آغاز کرده بودند. قانون مصوب یکم خرداد 1307 تاریخی برای انقضای اعزام محصل به هزینه دولت تعیین نکرده بود. قبل از تصویب این قانون و از نیمه اول قرن نوزدهم، رفتن ایرانیان جهت تحصیل در اروپا امری عادی بود ولی نه به هزینه دولت و در چارچوب مقررات. در میان دیپلمه های اعزامی به فرنگ در مهرماه 1307 این افراد وجود داشتند که بعدا از سیاستمداران و دولتمردان معروف وطن شدند:

علی شایگان، مهدی بازرگان، مهدی آذر، کریم سنجابی، احمد رضوی کرمانی، محمدعلی ملکی، رضا رادمنش، خلیل ملکی، عبدالله ریاضی، لطفعلی صورتگر، غلامعلی فریور و .... بسياري از ياران مصدق از ميان همين گروه بودند.

1991م:در اين روز در سال 1991 بانو «گورديمر» داستان نگار جمهوري آفريقاي جنوبي برنده جايزه نوبل در ادبيات شد. وي در آن روز 68 ساله بود و تا آن زمان 13 داستان، 200 داستان كوتاه و دهها رساله و مقاله نوشته بود. معروفترين داستانهاي او «تاريخ از درون» عنوان دارد. وي هفتمين زن و نيز نخستين نويسنده از فدراسيون آفريقاي جنوبي بود كه برنده جايزه ادبي نوبل شده اند.

كتابهاي «گورديمر» به 30 زبان ترجمه شده اند. وي كه از سفيد پوستان بود بر ضد سياست تبعيض نژادي دولت وقت افريقاي جنوبي بود.

درست 12 سال بعد در همين روز، جايزه ادبي نوبل به «كوئتسي» داستان نگار ديگر افريقاي جنوبي كه او هم سفيد پوست و ضد تبعيض نژادي بوده داده شد. «كونتسي» هنگام برنده شدن اين جايزه 63 سال داشت و استاد موقت دانشگاه شيكاگو آمريكا بود.

كوئتسي تا زمان برنده شدن جايزه نوبل، هشت داستان و چند كتاب غير داستاني و دهها رساله و مقاله منتشر كرده بود.

2005م:دكتر «لئو شترنباخLeo Sternbach» سازنده دهها نوع داروي خواب آور، آرامش بخش و ضد اضطراب از جمله ليبريوم و واليوم 28 سپتامبر 2005 در 97 سالگي در ايالت نيوجرسي آمريكا درگذشت. مهمترين اختراع او داروي جراحي بدون خونريزي است، ولي شهرتش به خاطر واليوم بود كه آن را جانشين ليبريوم كرد كه قبلا خود او آن را ساخته بود. دكتر شترنباخ نه تنها يك بيوكميست بلكه يك روانپزشك بود. وي درقلمرو امپراتوري اتريش به دنيا آمده بود و كار خود را در آزمايشگاههاي «لاروش» سويس آغاز كرده بود و سپس در لابراتوار هوفمان لاروش آمريكا به كار ادامه داده بود. شترنباخ كه برنده دهها جايزه و نشان علمي بود 43 سال پيش واليوم را ساخته بود.

1800م:سوم اكتبر سال 1800 پروفسور جورج بانكرافت تاريخدان بزرگ قرن 19 به دنيا آمد و تاريخ ده جلدي آمريكا كه هر سال هم در آن تجديد نظر مي كرد حاصل زندگي اوست كه 91 سال عمر كرد. وي از دانشگاه هاروارد دكتراي فلسفه و از دانشگاه گوتينگن آلمان دكتراي تاريخ گرفته بود و پس از مدتي تدريس در هاروارد تصميم گرفت كه وارد كار تاليف شود. وي كار تاليف را از ترجمه و تفسير آثار استاد آلماني اش پروفسور «هيرن» آغاز و سپس خود را دربست وقف تاليف تاريخ آمريكا كرد. بانکرافت در «اهمیت تاریخ» نوشته است: خواندن تاريخ و وقوف بر تجربه گذشتگان اهميت بسيار دارد، اما بسياري هستند كه از خواندن تاريخ گريزانند و دليلش اين است كه مورخان سعي نكرده اند كه تاريخ را ساده و شيرين بنويسند و به رويدادهاي روز مرتبط سازند. اگر مردم تاريخ وطنشان را آن طور كه بوده است بدانند به ميهن علاقه بيشتري پيدا مي كنند، زيرا خواهند دانست كه وطن ميراثي گرانبهاست و براي رساندن اين امانت به دست آنان، جانفشاني هاي زياد شده است.

1885م:ديروز (سوم اکتبر) زادروز بانو «سوفيا تردولSophie Treadwell» روزنامه نگار و نمايشنامه نگار آمريكايي بود كه سوم اكتبر 1885 به دنيا آمد و 85 سال عمر كرد. مهمترين كار ژورناليستي وي، پوشش خبرهاي مربوط به انقلاب مسلحانه مكزيك در اواخر دهه دوم و اوايل دهه سوم قرن بيستم بود. تا آن زمان، هيچيك از روزنامه نگاران زن چنين جراتي به خود نداده بود كه در ميان آتش و خون به تهيه خبر دست بزنند و از گلوله و خطرات ديگر نترسند. «تردول» در جريان انقلاب خونين مكزيك موفق شد كه در 1921 «پانچو ويلا»ا رهبر انقلابيون مسلح را در پناهگاهش بيابد و با او مصاحبه كند. انتشار اين مصاحبه در روزنامه «نيويورك تريبيون» سبب شد كه جهانيان صداي رهبر انقلاب مكزيك را بشنوند و از هدفهاي او حمايت كنند.

بانو «تردول» در كنار نوشتن خبر و مقاله، به نمايشنامه نويسي هم پرداخت و با نوشتن دهها نمايشنامه و داستان كه به صورت فيلم سينمايي درآمده اند نام خود را در كنار نمايشنامه نگاران رديف اول جهان ثبت كرد. فيلمهاي سينمايي معروف و پر بيننده اي كه برپايه نوشته هاي وي ساخته شده اند از اين قرارند: گرينگو، لوزيتا، زني با لاله، فصل نانوشته، شوهر مناسب، ناتينگل، بزرگراه، اميد به خرمن و پنجه (پنجول) هستند.

762م:قيام شيعيان بر ضد سلسله عباسي از اکتبرسال 762 ميلادي و در شهر مدينه آغاز شد. این قیام بعدا به بغداد و سپس به ساير بلاد اسلامي گسترش يافت. بغداد اندكي پيش از اين تاريخ به عنوان پايتخت عباسيان كه همانند امويان شيوه سلطنتي در پيش گرفتند، انتخاب شده بود. این قیام که بعدا ایرانیان به آن پیوستند بالاخره به تصرف بغداد توسط بوئیان (دیلمیان) ایرانی انجامید و از خلیفه عباسی تنها نامی باقی ماند.

1467م:چهارم اكتبر 1467 ميلادي، زين العابدين شاهزاده تبعيدي كشمير با كمك مردان طايفه خود - طايفه "خوكار Khokar" بر برادرش عليشاه كه حکمران كشمير بود مسلط و سلطان اين سرزمين شد و بلافاصله فارسي را زبان رسمي دربار و سازمانهاي دولتي كشمير اعلام كرد. زين العابدين كه در دفتر خود به فارسي سخن مي گفت روز بعد از رسيدن به قدرت هرگونه آزار هندوها، بودايي ها و برهمن ها را ممنوع كرد و اجازه داد كه پيروان اديان ديگر هم بتوانند معابد خود را مرمت و دوباره سازي كنند. زين العابدين از دوستداران ايران، ايرانيان و فرهنگ و ادب ايران بود و تا پايان عمر از اين كه در مهرگان ـ جشن های باستاني ايرانيان ـ به حكومت رسيده بود ابراز خرسندي مي كرد و آن را به فال نيك مي گرفت.

1940م:هيتلر و موسوليني ديدار و مذاكرات معروف خود در گذرگاه "Brenner" واقع در كوههاي آلپ را از چهارم اکتبر 1940 آغاز كردند. هدف اوليه از اين ديدار امضاي قرارداد همکاري همه جانبه دو دولت بر ضد انگلستان در منطقه مديترانه و افريقا بود که در جريان مذاکرات هيتلر و موسوليني به توافقهاي ديگري هم دست يافتند و متحد کامل شدند.

1957م:دانشمندان شوروي چهارم اكتبر سال 1957 نخستين ماهواره ساخت بشر، سپوتنيك را در مدار زمين قرار دادند و دولت اين كشور عكس آن را به مطبوعات داد و جهان را به حيرت واداشت. وزن اين ماهواره 90 كيلوگرم بود. آمريكاييان كه در نظر داشتند سال بعد احتمالا يك ماهواره 11 كيلوگرمي را در مدار زمين قرار دهند، سخت نگران و متعجب شدند. در بسياري از كشورها، علائم مخابراتي سپوتنيك دريافت شد و جهان وارد عصر رقابتهاي فضايي گرديد. ترس آمريكا بيشتر از موشكي بود كه اين ماهواره را به فضا برده بود. بعد از فروپاشي شوروي، روزنامه هاي ملل ديگر در روز 4 اكتبر مطالب متعدد درباره نخستين سپوتنيك شوروي چاپ مي کردند و مي نوشتند كه مردم روسيه اين پيشرفت مهم وطن خود را به فراموشي سپرده اند و حتي مطبوعات اين كشور هم سالروز پرتاب آن را كه در آن زمان همه رويدادها را تحت الشعاع خود قرار داده بود ناديده گرفته اند که از سال 2007 و به مناسبت پنجاهمين سالروز فرستادن سپوتنيک، رسانه هاي روسيه به آن پرداختند که ادامه خواهد داشت.

1961م:اختلاف هشت نوه «ارنست همينگوي» داستان نگار نامدار كه در 1961 خودكشي كرد با نامادري شان بر سر هفت ميليون و پانصد هزار دلار ماترك پدر ماجرايي است بي سابقه و شنيدني كه 4 اكتبر 2003 در حاشيه يك دادگاه در ايالت فلوريداي آمريكا فيصله يافت.

گريگوري پسر همينگوي كه دو سال پيش در 69 سالگي درگذشت با داشتن هشت فرزند، در سال 1993 با زني به نام «آيدا» ازدواج كرد. گريگوري نزديك به سه سال بعد و در 63 سالگي تصميم به تغيير جنسيت گرفت و با يك عمل جراحي زن شد و نام خود را به «گلوريا» تغيير داد.

گريگوري در آستانه عمل جراحي «آيدا» را كه با اين كار مخالف بود طلاق گفت ولي در سال 1997 دوباره با او ازدواج كرد و چون تغيير جنسيت خود را به ثبت نرسانده بود، امر تجديد ازدواج بامانع برخورد نكرد.

پس از در گذشت «گريگوري يا گلوريا»، آيدا طبق قانون فلوريدا مدعي نيمي از ماترك شوهر شد كه هشت فرزند گريگوري به دادگاه دادخواست دادند كه تجديد ازدواج پدرشان كه زن شده بود باطل است؛ زيرا طبق قانون فلوريدا دو زن نمي توانند با هم ازدواج كنند.

مشكل در اينجا بود كه متوفا تغيير جنسيت خود را رسميت نداده بود، براي تغيير نام اقدام نكرده بود و بر قاضي روشن نبود كه بالاخره وي مرد بوده است يا زن؟. اين مرافعه بالاخره چهارم اكتبر 2003 با سازش نامادري و هشت فرزند گريگوري در خارج از دادگاه حل شد.

1992م:نيروهاي امريكايي نهم سپتامبر 1992 براي برقراري نظم در «كشور بي دولت سومالي» وارد اين كشور شده بودند تا كمكهاي غذايي و داروئي به دست مردم برسد و از دستبرد افراد مسلح مصون باشد. واحدهاي نظامي آمريكا هنگامي كه در صدد دستگيري سركردگان قبايل برآمدند با مقاومت و درگيري رو به روشدند كه شديدترين صحنه آن چهارم اكتبر در پي سقوط يك هلي كوپتر روي داد.

1853م:«اشتراوس لي واي» كه در 1853 از باوير آلمان به آمريكا مهاجرت و در سانفرانسيسكو اقامت كرده بود در سال 1873 تصميم به تهيه نوعي پارچه و با اين پارچه به اصطلاح چرك - تاب توليد «جليقه ويژه كار» گرفت. او با كمك يك خياط به نام "جيكوب ديويس" تصميم خود را عملي ساخت و «جين لي وايز» پا به عرصه وجود گذارد. به زودي شلوار، كت و پيراهن آن هم به بازار آمد و از دايره لباس كار خارج و عمومي شد و به صورت يك سمبول زندگي آمريكايي درآمد و در نيمه دوم قرن 20 در سراسر جهان رواج يافت.

2003م:سوم اكتبر 2003 كمپاني لي وايز اعلام كرد كه به دليل گراني دستمزد کارگر در آمريكا، كارخانه هاي خود را در زادگاه «جين» تعطيل و آنها را به كشورهاي ديگر منتقل و محصولشان را به اندازه نياز بازار به آمريكا وارد خواهد كرد.

در دو دهه آخر قرن 20 به همين ترتيب بسياري از صاحبان كارخانه هاي آمريكا وسائل توليد خود را به كشورهايي كه كارگر ارزان و مشكلات اتحاديه هاي كارگري وجود ندارد منتقل كرده اند.

2005م:طبق يك آمار رسمي كه سوم اكتبر 2005 انتشار يافته بود در آن سال دو هزار و دويست جوان آمريكايي در زندان هاي اين كشور بسر مي بردند كه اميدي به آزاد شدنشان تا پايان عمر نيست و همه آنان در سنين پايين تر از 18 سالگي مرتكب جرم سنگين و عمدتا قتل شده اند. از ميان اين عده، 350 نفرشان هنگام ارتكاب جرم 15 ساله و يا در سنين كمتري بودند. آنان محكوم به زندان ابد بدون حق استفاده از آزادي مشروط شده اند.

يكي از محکوم شدگان، ربكا فالكن R. falcon (عكس بالا) است. او گفته است: مادرم كه مي خواست تنها باشد مرا از كانزاس به فلوريدا نزد مادر بزرگم برد و به او تحويل داد. مادر بزرگ به علت كهولت حوصله كنترل كردن مرا نداشت و من در مدرسه و در محيط اطراف با افرادي كه خوب نبودند آشنا، دوست و معاشر شدم. از اين كه شب ها دير به خانه بروم بيم نداشتم زيرا كسي بازخواست نمي كرد. مادر بزرگ به گزارش مدرسه درباره نمرات و طرز رفتار من (ريپورت كارد) توجه نمي كرد. در 15 سالگي حتي الكل مصرف مي كردم و از مدرسه گريزان بودم. يك روز يكي از دوستان بد كه پسر جواني بود به من پيشنهاد كرد كه از يك راننده تاكسي باج بگيريم. با هم سوار تاكسي شديم و در گوشه اي خلوت از راننده خواستيم كه پولش را بدهد و چون مقاومت كرد با چاقو كشته شد. چاقو را آن جوان زد ولي بازپرس ثابت كرد كه من زده ام و هيات منصفه دادگاه هم پذيرفت و اينك چند سال است كه در زندان هستم و كوچكترين اميدي هم به رهايي از اينجا تا پايان عمر ندارم.

2005م:جوئل هينريشJoel H. Hinrich بيست و يک ساله در رشته مهندسي ماشين در دانشگاه دولتي اكلاهماي آمريكا تحصيل مي كرد. وي از كلرادو به اين دانشگاه رفته بود. همه معلمانش از دوران دبيرستان تا دانشگاه گفته اند كه او فردي ساعي و درس خوان و سربزير بود و اميد داشت كه مهندس صنايع فضايي شود. عصر شنبه اول اكتبر 2005 هنگامي كه 84 هزار تن در استاديوم دانشگاه اكلاهما سرگرم تماشاي مسابقه فوتبال بودند، جوئل كه جليقه منفجره در زير لباس پوشيده بود به سوي استاديوم به راه افتاد كه در چند قدمي ورزشگاه، جليقه منفجر شد و او را كشت.

2005م:اين مرديك ثروتمند كارخانه دار آمريكايي به نام «گرگوري اولسنG. Olsen» است كه هوس ديدار از فضا و مشاهده كره زمين را از فضا كرده بود. وي به سازمان فضاشناسي ملي روسيه 20 ميليون دلار داد تا او را با يك موشك سايوز به ايستگاه فضايي كه در مدار زمين قرار دارد برساند. اين عمل اول اكتبر 2005انجام شد و "اولسن" به آرزوي خود رسيد.

1669: رامبراند نقاش بلند آوازه هلندي در 63 سالگي درگذشت.

1675: نخستين ساعت مچي كه توسط «كريستين هويجنز» ساخته و به معرض نمايش گذارده شد.

1824: نظام حكومتي مكزيك، جمهوري شد.

1864: نخستين روزنامه سياهپوستان آمريكا به نام "The New Orleans Tribune" انتشار خود را آغاز كرد تا مدافع حقوق آنها باشد.

1910: پرتغال جمهوري شد و پادشاه سابق اين كشور " مانوئل دوم" به انگلستان گريخت.

1993: يلتسين كه با مخالفت پارلمان روسيه و تحصن نمايندگان مخالف از جمله رئيس دوما در ساختمان پارلمان رو به رو شده بود دستور داد كه اين ساختمان با تانك گلوله باران شود كه چنين شد.

2005: تلفات جاني توفان كاترينا درشهر نيوارلئان آمريكا از 964 تن تجاوز نكرده است كه قبلا برآورد شده بود از ده هزار تن بيشتر خواهد بود.

منبع:iranianshistoryonthisday.com