زمان توافق نهايي و آينده مذاکرات ايران و گروه 1+5

مجموعه: اخبار سیاست خارجی

تاریخ انتشار : دوشنبه, 30 -3443 03:25

  اخبار سیاست خارجی - بررسي ديدگاه تحليلگران و کارشناسان بين الملل؛
زمان توافق نهايي و آينده مذاکرات ايران و گروه 1+5

 به گزارش آريا، طي روزهاي اخير و پس از دور چهارم مذاکرات ايران و گروه 1+5 در وين و همچنين انتشار گزارش جديد آژانس بين الملل انرژي اتمي درباره فعاليت هاي هسته اي کشورمان، برخي از تحليلگران و کارشناسان بين الملل از آينده مذاکرات ايران و گروه 1+5 و زمان توافق نهايي سخن گفته اند.

اجتناب از زياده خواهي در مذاکرات با ايران
روزنامه ديفنس وان به نقل از گرگ تيلمن  تحليلگر پيشين کميته اطلاعات سنا و وزارت امور خارجه آمريکا نوشت : مسئله اصلي مذاکرات ايران و گروه 1+5 موشک نيست بلکه برنامه هسته اي ايران است، بنابراين آمريکا و شرکاي مذاکره کننده اش نبايد اجازه دهند تمايلات شان براي محدود کردن تسليحات موشکي با کلاهک هاي متعارف، توافق نهايي با ايران را از مسير اصلي خارج کند.

پژوهشگر موسسه تحقيقاتي كنترل تسليحات افزود: ايران تاکيد مي کند که اعمال محدوديت بر موشک هاي بالستيک را که براي اهداف دفاعي نياز دارد، نخواهد پذيرفت.

بر اساس اظهارات سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه موافق است که بحث موشکي نبايد در دستور کار مذاکرات هسته اي قرار گيرد.

در مقابل اما مقامات دولت اوباما مي گويند مسئله موشکي بايد به نوعي در مذاکرات جاي بگيرد و متذکر مي شوند که قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل در سال 2010 ايران را ملزم کرد «هرگونه اقدامي که به توانمندي موشک هاي بالستيکي که قادر به حمل تسليحات هسته اي هستند، مربوط مي شود بايد متوقف شود.»

اعضاي کنگره نيز معتقدند بايد مانع از توافق نهايي که شامل اعمال محدوديت شديد بر برنامه موشکي ايران نمي شود، شد.

قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل اما موضوعيت ندارد. قطعنامه 2010 با افزايش فهرست تحريم هاي قبلي، نگراني هاي خاص آن زمان در مورد ناکامي ايران در پايبندي کامل به تعهدات پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي بود. زمانيکه ايران در حال افزايش توانمندي خود براي توليد مواد هسته اي بود و در عين حال از مذاکرات جدي امتناع مي کرد، منطقي بود که آمريکا (و ديگر کشورها) به دنبال اعمال محدوديت بر توانمدي هسته اي موشک هاي ايران باشند.

با اين حال پيگيري گنجاندن ممنوعيت موشکي در يک توافق هسته اي، چشم بستن به روي تحولات چشمگيري است که طي سه سال اخير رخ داده است. ممنوعيت فعاليت هاي موشکي هرگز قرار نبوده که دائمي باشد؛ اين ممنوعيت ابرازي براي دستيابي به يک هدف بود- دستيابي به آشکاري رعايت و شفافيت مسائل. تبديل کردن اين مسئله به پيش شرط دستيابي به يک توافق نهايي هسته اي به مذاکرات ضربه خواهد زد.

گزينه تمديد مذاکرات محتمل است
گري سيمور،  مشاور سابق دولت اوباما در امور منع اشاعه، درباره آينده مذاکرات ايران و گروه 1+5 بر اين باور است که تمديد مذاکرات محتمل تر از دستيابي به توافق نهايي است.

گري سيمور مي گويد: دستيابي به توافق تا اواخر ماه جولاي بسيار دشوار خواهد بود. البته هر دو طرف منافع زيادي در زنده نگاهداشتن روند ديپلماتيک دارند، زيرا هيچ يک نمي خواهند به دوران اوج تنش ها بازگردند. در نتيجه انتظار دارم که دو طرف با اجراي توافق هسته اي مقدماتي براي شش ماه ديگر يعني تا ژانويه 2015 موافقت کنند.

سيمور در ادامه مي گويد: ترديدي وجود ندارد که دو طرف براي تکميل اين توافقنامه انگيزه دارند. دوستان ايراني ام به من مي گويند که حسن روحاني، رئيس جمهور ايران از سوي تندروها تحت فشار قرار دارد. همچنين او تحت فشار است تا به نوعي تحريم ها را لغو کند و به وعده هاي انتخاباتي اش جامه عمل بپوشاند. برخي ايرانيان مي گويند اگر يک توافق قابل پذيرش تا ماه جولاي به دست نيايد، ميز مذاکره را ترک خواهند کرد اما  اعتقاد من بر اين است که اين تهديد بيشتر يک تاکتيک معامله اي است. در صورتي که ايران ميز مذاکره را ترک کند، غرب در موضع قوي تري قرار خواهد داشت و مي تواند با اعمال تحريم هاي بيشتر، از صادرات نفتي ايران بکاهد.

اين در حالي است که باراک اوباما، رئيس جمهور آمريکا نيز به يک موفقيت در سياست خارجي خود نياز دارد. او بايد به خصوص در خاورميانه به يک موفقيت دست پيدا کند تا منتقدان سياست خارجي اش را ساکت کند. اگر اوباما بتواند تا ماه جولاي با ايران به توافق برسد، راضي کردن کنگره براي حمايت از اين توافق آسان تر خواهد بود. زيرا پس از آن انتخابات ميان دوره اي کنگره برگزار مي شود و اين احتمال وجود دارد که جمهوريخواهان سنا را تحت کنترل خود درآورند.

وي در ادامه به اختلاف نظر جديد مذاکره کنندگان در دو موضوع کليدي اشاره مي کند؛ اختلاف نظر نخست محدوديت هاي فيزيکي براي برنامه هاي غني سازي ايران است. غرب از ايران مي خواهد تعداد سانتريفوژ ها را به طور محسوسي کاهش دهد و دست کم براي ده سال توافق جامع را اجرا کند. هدف از اين خواسته غرب طولاني تر کردن راه ورود ايران به باشگاه هسته اي است. در حال حاضر گفته مي شود که ايران دو ماه زمان لازم دارد تا وارد باشگاه هسته اي شود. اما آمريکا و متحدان اش مي خواهند با اعمال محدوديت هايي در کميت و کيفيت برنامه هاي غني سازي در ايران، اين زمان را به شش  تا 12 ماه افزايش دهند.

تا آنجايي که من اطلاع دارم در شرايط کنوني اين درخواست ها از ايران فراتر از آن چيزي است که براي تهران قابل پذيرش باشد. روحاني به طور علني اعلام کرده است که هيچ سانتريفوژي در ايران برچيده نخواهد شد. به عقيده من ايران احتمالا به دنبال اين است که 9 هزار سانتريفوژي که هم اکنون در اختيار دارد را براي دوره اي که توافق نهايي اجرا مي شود، حفظ کند و سپس تعداد سانتريفوژها را به 50 هزار دستگاه افزايش دهد.

دوم، ماهيت لغو تحريم هاست. من در گفت و گو با ايرانيان دريافته ام که آنها بر اينکه بايد تمامي تحريم هاي مرتبط با فعاليت هاي هسته اي لغو شوند، تاکيد دارند. آنها نمي خواهند تنها شامل معافيت از تحريم ها شوند. ايران مي خواهد در مقابل محدوديت هاي طولاني مدت در برنامه هاي هسته اي از لغو تحريم ها اطمينان داشته باشد. لغو تحريم ها به رويکرد مثبت مجلس نمايندگان و کنگره آمريکا نياز دارد که با توجه به فضاي کنوني در واشينگتن بعيد به نظر مي رسد.

از سوي ديگر تحريم هاي آمريکا عليه ايران مجموعه اي در هم آميخته از قوانين و مقرارت است که در برخي موارد تحريم هاي هسته اي را به تحريم هاي حقوق بشري پيوند زده است. به همين دليل طراحي ساز و کاري که بتواند اين تحريم هارا از هم تفکيک کند و در حالي که برخي را به قوت خود نگاه مي دارد، بقيه را لغو کند، بسيار دشوار و طاقت فرسا است.

وي با ذکر دلايلي چند در پايان تاکيد مي کند که دستيابي به توافق تا اواخر ماه جولاي بسيار دشوار خواهد بود. البته هر دو طرف منافع زيادي در زنده نگاهداشتن روند ديپلماتيک دارند، زيرا هيچ يک نمي خواهند به دوران اوج تنش ها بازگردند. در نتيجه انتظار دارم که دو طرف با اجراي توافق هسته اي مقدماتي براي شش ماه ديگر يعني تا ژانويه 2015 موافقت کنند. باوجود اينکه هم در تهران و هم در واشينگتن مخالفت هاي سرسختانه اي با توافق هسته اي انجام مي شود، اما به نظر نمي رسد که هيچ يک از طرف ها بخواهند متحمل ريسک ترک ميز مذاکره شوند.

31 دسامبر 2014 توافق ممکن است
جورج پرکوويچ، مدير برنامه سياست هسته اي موسسه کارنگي در گفت و گو با شوراي روابط خارجي آمريکا درباره آينده مذاکرات هسته اي ايران و گروه 1+5 مي گويد: ايران و گروه 1+5 احتمالا قادر نخواهند بود که تا 20 جولاي، زماني که فرجه شش ماهه مذاکرات هسته اي بر سر توافق جامع به پايان مي رسد، يک توافقنامه نهايي را امضاء کنند.

به گفته وي بزرگترين چالش در زمينه غني سازي اورانيوم است. ايران مي خواهد دست کم تعداد 19 هزار سانتريفوژي که هم اکنون در اختيار دارد را دو برابر کند و اين در حالي است که گروه 1+5 مي خواهد شمار آنها را تنها به چند هزار دستگاه محدود کند.

وي در ادامه به روزهاي دشوار در مذاکرات اشاره مي کند اما در نهايت مي گويد: من فکر نمي کنم که تا 20 جولاي به توافق برسيم اما حدس مي زنم که پس از نزديک شدن به مرحله بحراني هر دو طرف به اين نتيجه مي رسند که نبايد تجربه سال هاي 2005 تا 2013 را تکرار کنند. زماني که هيچگونه تعامل ديپلماتيک واقعي برقرار نبود و ايرانيان به توسعه هسته اي خود ادامه مي دادند. به نظر من هيچ کس نمي خواهد به آن زمان بازگردد.

پيش بيني مي کنم زماني که به مرحله بحراني برسيم، دو طرف تصميم مي گيرند مذاکرات را رو به جلو هدايت کنند. حتي در پايان مذاکرات وين نيز شاهد آن بوديم که باوجود اينکه پيشرفتي حاصل نشد، هيچ يک از طرفين ديگري را متهم نکرد.

مدير برنامه سياست هسته اي موسسه کارنگي در پايان تاکيد مي کند: ما تا 20 جولاي توافق نخواهيم داشت. اما اگر از من بپرسيد که آيا تا 31 دسامبر 2014 توافق ممکن است، خواهم گفت احتمالا.

دشواري هاي پيش رو در مذاکرات
المانيتور در گزارشي به دشواري هاي پيش رو در مذاکرات ايران و گروه 1+5 پرداخته است.

رابرت آينهورن، مشاور سابق دولت اوباما در امور منع اشاعه به المانيتور گفت: من فکر مي کنم که ايران يک توافق مي خواهد اما شايد تا کنون درک نکرده باشد که تا زماني که توقع ها در مورد ظرفيت غني سازي کاهش نيابد نمي توان به سوي توافق نهايي حرکت کرد.

جوفي جوزف، مشاور سابق کاخ سفيد در امور منع اشاعه نيز به المانيتور مي گويد: اگر قرار باشد توافقي حاصل شود، ايران بايد تصميم استراتژيکي در زمينه کاهش ظرفيت غني سازي خود اتخاذ کند. وي افزود:اگر ايران آماده اين اقدام باشد،توافق مي تواند به سرعت در تابستان جاري حاصل شود. اما اگر آماده نباشد، بن بست ظهور خواهد کرد.

دريل کيمبال، مدير انجمن کنترل تسليحاتي به المانيتور مي گويد: آنچه از همه مهمتر است اين است که آيا دو طرف مي توانند در مورد يک برنامه غني سازي محدود تر براي آينده نزديک به توافق برسند يا خير.  تنها در صورتي که ايران به تعهدات اش عمل کند و در خصوص ماهيت صلح آميز برنامه هاي هسته اي اش اعتمادسازي کند ، جامعه بين المللي با تعديل محدوديت ها موافقت مي کند.

المانيتور در ادامه به نقل از يک تحليلگر امور ايران مي نويسد که اين اختلاف نظرها تا دقايق پاياني مذاکرات ادامه پيدا مي کند. مساله اين است که دو طرف اهداف متفاوتي تعريف کرده اند. ايران مي خواهد ظرفيت هسته اي شدن را حفظ کند اما غرب مي خواهد آن را از ايران بگيرد.

المانيتور در پايان مي نويسد: کارشناسان مي گويند جلب موافقت ايران براي اعمال محدوديت در اندازه برنامه هاي غني سازي در دوره اي کوتاه مدت يا ميان مدت از اينکه تهران مي خواهد پس از يک يا دو دهه چه تعداد سانتريفوژ به زيرساخت هسته اي اش اضافه کند، اهميت به مراتب بيشتري دارد. در واقع اگر فرصت دستيابي به توافقي در آينده نزديک با ايران وجود داشته باشد که براي يک دهه آينده نگراني ها را در مورد برنامه هاي هسته اي ايران کاهش مي دهد، بايد به آن چنگ زد.

پيچيدگي جديد در مذاکرات
انتشار گزارش جديد آژانس بين الملل انرژي اتمي از فعاليت هاي هسته اي ايران، که در بخشي از آن اشاره شده است که "آژانس طي ماه هاي آينده، يک «ارزيابي جامع» را از همه جنبه هاي مرتبط با بخش هاي حساس فعاليت هاي هسته اي ايران انجام خواهد داد تا ضمن آن، عدم تلاش ايران براي دستيابي به سلاح هسته اي در گذشته نيز اثبات شود."، باعث شده برخي از منابع غربي با استناد به اين بخش از گزارش آژانس، از طولاني شدن مذاکرات سخن بگويند. آنها ادعا مي کنند که تا زمان نهايي نشدن ارزيابي هاي جامع آژانس، گروه 1+5 نخواهد توانست به توافق دقيقي با ايران دست پيدا کند.

روزنامه «لس آنجلس تايمز» با انتشار مطلبي مي نويسد احتمال اينکه آژانس پيش از بازه زماني شش ماهه تعيين شده در توافق ژنو (ضرب الاجل تعيين شده براي رسيدن به توافق نهايي) بتواند روند ارزيابي خود از برنامه هسته اي ايران را تکميل کند، بسيار اندک است و همين موضوع، پيچيدگي ديگري را به روند مذاکرات هسته اي ايران اضافه مي کند.

اين روزنامه مي افزايد با توجه به دامنه و وسعت تحقيقاتي که قرار است از سوي آژانس انجام شود، ايالات متحده و ديگر کشورهاي عضو گروه 1+5، نخواهند توانست تا تاريخ 20 ژوئيه و زمان احتمال انعقاد توافق نهايي، قضاوت نهايي آژانس را درباره ايران در اختيار داشته باشند. بر اين اساس، آن ها بايد بدون در دست داشتن شواهد لازم و کافي در اين زمينه به قضاوت پرداخته و آن را مبناي عمل خود قرار دهند.

ديويد آلبرايت، از مقامات بازرسان تسليحاتي سابق سازمان ملل که به موضع گيري هاي منفي و تند عليه ايران نيز شهرت دارد، در اين زمينه مي گويد: «رويکرد آژانس در اين موضوع از نظر منطقي معنادار است؛ اما مسئله اصلي، زمان است. آن ها مي خواهند زمان لازم را در اختيار داشته باشند، اما درک نمي کنند که بايد اين فرايند را سرعت بخشيد».

لس آنجلس تايمز در ادامه مي نويسد مقامات آمريکايي اظهار داشته اند تا زماني که ايران به همه سوالات آژانس درباره جنبه هاي مختلف برنامه هسته اي خود – از جمله وجود جنبه هاي نظامي احتمالي در گذشته – پاسخ ندهد، هيچ گونه توافقي را با اين کشور به امضا نخواهند رساند. اين در حالي است که ايران بارها تأکيد کرده برنامه هسته ايش هيچ گاه جنبه نظامي نداشته است.

هشدار به غرب
گزارش جديد آژانس بين المللي انرژي اتمي درباره فعاليت هاي هسته اي ايران در مجموع حاکي از تعامل باز و شفاف ايران براي رفع همه ابهامات است . اين گزارش به جدي بودن ايران در ابهام زدايي از برنامه هسته اي اذعان دارد. از سوي گامهاي اعتماد ساز از سوي نشان مي دهد ايران به همان اندازه که بر ادامه راه پيشرفت و دانش هسته اي صلح اميز اصرار مي ورزد ؛ بر عمل به مسووليت هاي خود در قبال معاهده ان پي تي وتعامل با آژانس نيز تاکيد دارد.

بي شک اين اقدامات اعتماد زماني مي تواند نتيجه بخش شود که برخورد هاي غيرمنطقي همراه با لجاجت در پافشاري بر مواضع قبلي آمريکا متوقف شود ، تا اراده طرف مقابل نيز براي حل موضوع هسته اي ايران در قالب رفتاري منطقي و متوازن؛ نشان داده شود . اما در حال حاضر اصرار آمريکا بر قرار دادن مساله توان دفاع موشکي ايران در مذاکرات و طرح برخي مباحث ديگر از برخوردهاي غيرمنطقي حکايت دارد و تجربه هم نشان داده تکرار ادعاهاي موهوم براي مخدوش نشان دادن برنامه هسته اي ايران سياستي شکست خورده است که تنها مي تواند به تکرار تجربه شسکت توافق ايران و غرب طي سال هاي 2003 تا 2005 منجر شود .

از اينرو بايد گفت؛حصول توافق نهايي در موضوع هسته اي هدفي دست يافتني است، اما به توقف روند بهانه تراشي ها در اين زمينه بستگي دارد .تا جايي که به ايران مربوط مي شود اين توافق مسير خود را بدرستي و با شفافيت طي کرده است .اکنون بايد ديد طرف مقابل تا کجا براي عملگرايي درحل موضوع هسته اي با ايران پيش خواهد آمد .

البته بديهي است که براي بسته شدن پرونده اي که بي هيچ دليل منطقي يکدهه پيش باز شد؛ نمي توان شتابزده عمل کرد و آنگونه که رييس جمهوري اسلامي ايران هم در سفر اخيرش به چين تاکيد کرد؛ايران براي توافق نهايي عجله اي ندارد؛ اما به گفتگوها و توافق ها پايبند است.

اکنون انتظار مي رود درچار چوب اقدامات اعتماد سازايران ؛ گفتگوهاي ايران و 5+1 مسير خود را با شفافيت طي کند تا اراده طرف مقابل نيز براي حل موضوع هسته اي ايران در رفتاري منطقي و متوازن ؛ نشان داده شود .

روزنامه اتريشي «استاندارد»، با اشاره به سفر هيات پارلماني انگليس به سرپرستي جک استراو به وين و ديدار با برخي مقام ها و شخصيت هاي سياسي از جمله يوکيا آمانو، مديرکل آژانس بين المللي انرژي اتمي، نوشت: مذاکرات هسته اي گروه 1+5 با ايران، از جمله محورهاي اصلي اين ديدارها بوده و استراو، طي اظهاراتي در اين زمينه به غرب هشدار داد از انتظارات بيش از حد در مذاکرات دست بر دارد.

جک استراو وزير امور خارجه اسبق انگلستان به غرب هشدار داد در مذاکرات هسته اي با ايران از توقعات بيش از حد خود دست بردارد و انتظار زيادي نداشته باشد. وي تاکيد کرد: بي شک اين لجبازي آمريکا بود که دستيابي به توافق بين سال هاي 2003 تا 2005 را با ايران غير ممکن کرد.

اين روزنامه اتريشي، در همين رابطه به نقل از «بن والس» ديگر نماينده انگليسي از حزب محافظه کار، نوشت: اگر غرب انتظار دارد ايران به صورت ناگهاني مواضع خود را تغيير دهد، بايد گفت که از دست يابي به هدف خود مايوس خواهد شد.
 اخبار  سیاست خارجی - آریا