آداب افطار در کلام ائمه اطهار
- مجموعه: اعمال مستحبی
آداب افطار در کلام ائمه اطهار
اعمال افطار در کلام ائمه اطهار
آداب و اعمال افطار در کلام ائمه اطهار :
ماه مبارک رمضان، ماهی سرشار از معنویات و فرصتی برای خودسازی و تقرب به خداوند متعال است. در این ماه، مسلمانان با روزه گرفتن، علاوه بر تقویت تقوا و ایمان، به نیازمندان و گرسنگان نیز توجه می کنند.
آداب و رسوم مختلفی در ماه رمضان وجود دارد که از جمله آنها آداب افطار است. در روایات متعددی از ائمه اطهار (ع) به این آداب اشاره شده است که با عمل به آنها می توان از برکات و فضائل این ماه عزیز بهره مند شد.
خواندن نماز قبل از افطار :
یکی از آداب افطار، خواندن نماز مغرب قبل از افطار است. امام صادق(ع) در این باره می فرمایند: «مستحب است، روزه دار اگر توانایی دارد، ابتداء، قبل از افطار نمازش را بخواند.» [بحارالانوار، ج 94، ص 247]
البته اگر میل به افطار و غذا خوردن، مانع از حضور قلب در نماز می شود، مستحب است که ابتدا افطار کند و سپس نماز را بخواند.
همچنین اگر به دلیل ضعف و یا منتظر بودن اعضای خانواده اشکال ندارد ابتدا افطار کنید و سپس نماز بخوانید.
امام باقر (ع) فرمودند: در ماه رمضان، ابتدا نماز بخوان، سپس افطار کن، مگر با گروهی باشی، که آنها منتظر افطارند. ( یعنی: اگر آنها ابتدا افطار می کنند، تو با آنها مخالفت نکن).
افطار با چیزهای حلال و پاکیزه :
مستحب است که افطار با چیزهای حلال و پاکیزه باشد. بهترین خوراکی ها برای باز کردن افطار: برترين خوراکی هایی كه روزه دار، بهتر است افطارش را با آن آغاز كند، خرما، رطب، كشمش، شیر، آب ولرم و حلوا يا هر چيز شيرين است.
شروع افطار با خرما :
در روایات متعددی، سفارش شده است که افطار با خرما آغاز شود.
توصیه به افطار با آب گرم، خرما و شیر :
همچنین در روایات از معصوم به افطار با خرما، آب و شیر توصیه شده است؛ چنانکه پیامبر اعظم (ص) فرمودند: کسی که با خرمای حلال افطار کند، ثواب نماز وی، ۴۰۰ صد برابر خواهد شد و امام صادق (ع) فرمودند: پیامبر اکرم (ص) با اولین چیزی که افطار می فرمود، در زمانی که رطب یافت می شد، با رطب و در زمانی که خرما بود، با خرما. نقل شده پیامبر(ص) با خرما افطار می نمود و یا با شیرینی افطار می کرد و اگر چیز شیرینی نمی یافت، با آب گرم افطار می کردند.
در مورد افطار با آب نیز از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: افطار کردن با آب، گناه قلب را می شوید. جابر بن عبدالله گوید: شنیدم امام باقر(ع) می فرمود: رسول خدا(ص) با دو سیاهی افطار می کرد، گفتم: رحمت خدا بر شما باد، آن دو چه بودند؟ فرمود: خرما و آب، کشمش (سیاه) و آب، و با همین دو چیز نیز سحری می خوردند. شاید به همین جهت است که افطار با آب گرم همراه با شکر یا نبات، توصیه می شود.
پیامبر اکرم (ص) فرمود: آب گرم کبد و معده انسان را پاک، و دهان را خوشبو می کند، دندانها و حدقه چشم را قوت می بخشد، دید چشم را زیاد و گناهان را می شوید، رگهای هیجان آور را تسکین می بخشد، و درد سر را از بین می برد.
افطار دادن :
یکی از اعمال نیکو در ماه رمضان، افطار دادن به روزه داران است.
تلاوت قرآن :
تلاوت قرآن کریم، از دیگر اعمال فضیلت مند در ماه رمضان است که می توان بعد از افطار به آن پرداخت.
دعایی برای افطار
خواندن دعاها و ذکرها در قبل و بعد از افطار :
از امام زین العابدین نقل شده است هر کس سوره قدر را هنگام افطار و سحرش (قبل از افطار و قبل از خوردن سحری) بخواند بین سحر و افطار (هنگام روز) ثواب کسی را دارد که در راه خدا در خون خود غوطه ور باشد.
در مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی در خصوص آداب افطار در لحظات ملکوتی اذان مغرب این چنین آمده است:
مستحب است شخص روزه دار بعد از نماز عشاء افطار کند، مگر آنکه ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعی منتظر او باشند.
همچنین با طعام پاکیزه و حلال و بدون شبهه افطار کند، بهتر است که با خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش 400 برابر شود، همچنین بهتر آن است به خرما، آب، رطب، لبن، حلوا، نبات و به آب گرم به هر کدام که افطار کند.
دعاهای توصیه شده برای لحظات افطار :
در وقت افطار دعاهای وارده خوانده شود، از جمله دعای:
اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ
خدایا برای تو روزه گرفتم،و بر خوان تو افطار کردم،و بر تو تکیه نمودم.
در کتاب علمای شیعه به نقل از «پیامبراکرم (ص)» آمده است کـه خواندن این دعا هنگام افطار موجب پاک شدن گناهان می شود: «یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ أَنْتَ إِلَهِی لَا إِلَهَ لِی غَیْرُکَ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ، اى بزرگ اى بزرگ، تـو معبود منى و مـن بـه جز تـو معبودى ندارم، گناه بزرگ مرا بیامرز، بـه راستى کـه جز بزرگ نمى تواند گناه بزرگ را ببخشاید».
دعا امیرالمؤمنین (ع) لحظه افطار :
روایت شده که امیرالمؤمنین علیه السّلام هرگاه میخواستند افطار کنند این دعا را زمزمه می کردند :
بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْ [فَتَقَبَّلْهُ] مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
به نام خدا،خدایا براى تو روزه گرفتیم و با روزى تو افطار می کنیم پس از ما بپذیر که به راستى تو شنوا و دانایى.
بهتر است در لقمه اول این دعا را بخواند: «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَیمِ یا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لى؛ به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است، ای گسترده آمرزش، مرا بیامرز (مفاتیح الجنان , قمی، شیخ عباس)» تا خدا او را بیامرزد. همچنین در روایت آمده است که در آخر هر روز از روزهاى ماه مبارک رمضان خداوند هزار هزار نفر را از آتش جهنم آزاد مى کند، پس شخص روزه دار از حق تعالى بخواهد که او را یکى از آن افراد قرار دهد.
امام موسی بن جعفر (ع) می فرمایند :
هر کس موقع افطار کردن، بگوید: بسم الله الرحمن الرحیم، خداوند گناهان او را می آمرزد.
دعایی دیگر نقل شده که «امام صادق (ع)» می فرمایند:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَعَانَنَا فَصُمْنَا وَ رَزَقَنَا فَأَفْطَرْنَا، ستایش خدا را که ما را یارى نمود و روزه گرفتیم و روزى داد و افطار کردیم».
«اللَّهُمَّ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ أَعِنَّا عَلَیْهِ وَ سَلِّمْنَا فِیهِ وَ تَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ، خدایا، روزه ى مـا را بپذیر و مـا را بر محافظت از آن یارى کن ودر آن ماه رمضان سالم بدار و آن رابا آسانى فراوانى روزى و عافیت از ما بگیر».
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی قَضَى عَنِّی یَوْمـاً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، ستایش خدا راکه توفیق روزه داشتن یک روز از ماه رمضان رابه مـن عنایت کرد».
امام رضا (علیه السلام) دعایی همانند دعای امیرالمومنین (ع) در هنگام افطار می خوانند ایشان می فرمایند:
هر کس هنگام افطارش، بگوید: اللّهم لکَ صُمنا بتوفیقک وعلی رِزقکَ اَفطَرنا بِاَمرک، فَتقبّلهُ مِنّا واغفر لنا، اِنّک اَنت الغَفورُ الرّحیم»
خداوند، آنچه را از نقص و زیان، بر روزه اش وارد ساخته، می بخشاید. (بحار الانوار 93/312).
امام صادق (ع) فرمودند:
هر کس روزه خود را با کلام صالح و عمل صالح به پایان رساند، خداوند، روزه او را قبول می فرماید. گفته شد: ای پسر رسول خدا، کلام صالح چیست؟ فرمود: شهادت به کلمه لا اله الا الله و عمل صالح خارج کردن فطریه از مال خویش است.
افطاری دادن:
افطاری دادن به روزه داران، ثواب و فضیلت بسیاری دارد.
امام علی (ع) می فرمایند: هر کس یک روزه دار را افطاری دهد، مانند آن است که یک بنده را آزاد کرده است.
امام صادق (ع) می فرمایند:هر مۆمنی برادر مۆمن خود را شبی از ماه رمضان افطاری دهد، خداوند برای او پاداش آزاد کردن ۳۰ بنده مۆمن در راه خدا را می نویسد و در برابر هر کدام، (مهمانان افطاری) دعایی مستجاب را نیز دارد. افطاری دادن به مۆمنان، باعث بخشش گناهان، زیاد شدن روزی، آزاد کردن برده و خداوند، اجر روزه داران افطاری داده شده را، به او می دهد، بی آنکه از ثواب آنها کم کند.
ذکرهای مستحبی در زمان افطار
صله رحم:
ماه رمضان، فرصتی مناسب برای صله رحم و دیدار با اقوام و خویشان است.
صدقه دادن:
هر كس پيش از افطار كردنش نانی به بينوايى صدقه دهد، خداوند گناهش را مى آمرزد و براى او ثواب آزاد كردن بنده اى از فرزندان اسماعيل را مى نويسد.
نتیجه :
با عمل به آداب افطار، می توان از برکات و فضائل این ماه عزیز بهره مند شد و به مقام قرب الهی نزدیک تر شد.
گردآوری: بخش مذهبی بیتوته
