روانشناسی ورزشی چیست و چرا اهمیت دارد؟
- مجموعه: ورزش عمومی
روانشناسی ورزشی چیست؟
روانشناسی ورزشی چیست و چه فایده ای برای ورزشکاران دارد؟
تعریف روانشناسی ورزش
در این روانشناس مجموعه‌ای از مفاهیم شامل آموزش مهارت‌های ذهنی، هدف‌گذاری، بهبود عملکرد، سرسختی و تلاش زیاد برای رسیدن به هدف، ملاحظات روان‌شناختی در صدمات ورزشی و توان‌بخشی، مشاوره با ورزشکاران، پیگیری تمرینات، ارزیابی استعداد و.... را در برمی‌گیرد.
یکی از اهداف مهم در روانشناسی ورزش شناسایی کودکان و ورزشکاران نخبه و مستعد می‌باشد. همچنین به ورزشکارانی که دارای معلولیت جسمی و روانی هستند کمک می‌کنند تا در فعالیت‌های ورزشی به اوج عملکرد و رضایت شخصی برسند. در کنار تشویق و کمک برای رسیدن به موفقیت این علم به ورزشکارانی که با آسیب جسمی و روحی مواجه شده‌اند کمک می‌کند تا هرچه سریع‌تر به میادین ورزشی برگردند.
اهداف روانشناس ورزشی
ویژگی‌های روانشناس ورزشی
روانشناس ورزشی دارای چهار ویژگی اصلی است که عبارت است از:
1. صلاحیت: یک متخصص روانشناس که در زمینه ورزش فعالیت دارد باید صلاحیت کار در این زمینه را داشته باشد. یعنی روانشناس باید فقط در حیطه تخصص خود کار کند. زیرا هر تخصص دارای دستورالعمل‌هایی ویژه‌ای است.
2. آگاهی: روانشناس ورزشی باید اطلاعات و آگاهی عمومی از اصول ورزش داشته باشد؛ زیرا در عملکرد او مؤثر است.
3. آموزش: کسانی که می‌خواهند در رشته روانشناسی ورزشی فعالیت داشته باشند باید یک دوره آموزش تخصصی بگذرانند.
4. اخلاق: در همه موارد بالا جنبه‌های اخلاقی نیز باید رعایت گردد.
روانشناس ورزشی باید دارای صلاحیت و آگاهی باشد
کار یک روانشناس ورزشی چیست؟
یک روانشناس ورزشی به ورزشکارانی که تازه‌کار هستند و یا ورزشکاران حرفه‌ای مشاوره می‌دهد. روان‌شناسان ورزشی در کنار مربیان و مدیران تیم ورزشی کار می‌کنند تا ورزشکاران به نتیجه قابل قبولی برسند.
روانشناس ورزشی برای کارکردن در محیط‌های ورزشی آموزش‌دیده است او از اصول روان‌شناختی برای ارتقای عملکرد ورزشکاران استفاده می‌کند و همواره تلاش می‌کند تا از شرایط عاطفی و روانی ورزشکاران مراقبت نماید تا هم از ورزش لذت بیشتری ببرند و هم موفقیت و عملکرد بهتری داشته باشند.
یک متخصص روانشناس ورزشی می‌تواند به افراد کمک کند تا با استرس فیزیکی، ذهنی و عاطفی خود مقابله کنند. مثلاً وقتی ورزشکاری دچار آسیب می‌شود ممکن است دیگر انگیزه لازم برای ادامه‌دادن و برگشتن به محیط ورزشی را از دست بدهد و ناامید شود. در این زمان یک متخصص روانشناسی می‌تواند از ابزارهای مختلفی برای کمک به ورزشکار استفاده نماید تا بر موانع ذهنی و بازگردانی اعتماد او تأثیر مثبت بگذارد.
ورزشکاران برای اینکه همیشه در سطح مطلوب فعالیت قرار بگیرند، لازم است که تمرین‌های مختلف مداخله‌ای را که قبلاً توسط روان‌شناسان ورزشی طراحی شده‌اند، انجام دهند. این تمرینات شامل استراتژی‌های ذهنی است و به ورزشکار کمک می‌کند تا آسیب‌های روحی و روانی و سایر اختلالات را از بین ببرند. یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت این روان‌شناسان مشاوره برای مربیان و مدیران در مورد چگونگی بهینه‌سازی کار تیمی است.
تاثیر روانشناس ورزشی تیم در روحیه ورزشکاران
تاثیر و اهمیت روانشناس ورزشی بر عملکرد ورزشکاران
قبلاً مربیان تیم فقط به آماده‌سازی جسمی ورزشکاران اهمیت قائل بودند؛ ولی امروزه آمادگی روانی در اجرای عملکرد ورزشی بسیار حائز اهمیت است. این شاخه از روانشناسی کمک می‌کند تا بتوانیم میزان موفقیت ورزشکاران را پیش‌بینی کنیم؛ زیرا عملکرد آنها تحت اثر عوامل روان‌شناختی است.
مثلاً یکی از عوامل روانی که باعث ایجاد اختلال در عملکرد ورزشکاران می‌شود افسردگی است. افسردگی در مواردی منجر به ترک میادین ورزشی می‌شود در این شرایط باتوجه‌به تأثیر مثبت ورزش برای جلوگیری از افسردگی می‌توان امیدوار بود که شدت بیماری کاهش پیدا کند.
عوامل درونی و بیرونی منفی می‌تواند منجر به قفل‌شدن ذهن ورزشکاران، عدم تمرکز و حواس‌پرتی آنها، اختلال در آمادگی و عملکرد ضعیف آنها در مواقع مهم و حساس شود. عوامل ذکر شده باعث اختلالات فیزیکی مانند لرزش، گرفتگی عضلات و افزایش تعرق می‌گردد. در صورت عدم رسیدگی به این مسائل این عوامل بر کل کارکرد تیم تأثیر منفی می‌گذارند.
ورزشکاران و مربیان با استفاده از تاکتیک‌های روانشناسی مانند هدف‌گذاری، عادت‌سازی، آرامش ذهنی و بالابردن اعتمادبه‌نفس این موارد منفی را خنثی می‌کنند.
امروزه ارزش و کارایی روانشناسی ورزشی آن‌قدر مهم شده که همه تیم‌های بزرگ، حتماً از چندین مشاور و روانشناس در کنار تیم خود استفاده می‌کنند تا ورزشکاران با کمک این روان‌شناسان بتوانند از نظر ذهنی آماده قهرمان شدن شوند.
نقش روانشناس ورزشی در پیروزی ورزشکار
مؤلفه‌های کاربردی در روانشناسی ورزش
• انگیزش: انگیزش یک نیروی درونی است که فرد را برای رسیدن به هدفی به حرکت وا می‌دارد. عوامل انگیزش می‌تواند درونی یا بیرونی باشد. عوامل درونی مانند نیاز به احترام و مقبولیت و عوامل بیرونی مانند میل به شهرت، دریافت جایزه و کسب درآمد.
• اعتمادبه‌نفس: اعتقاد فرد به توانایی و استعدادهایش برای رسیدن به هدف و نتیجه مطلوب را اعتمادبه‌نفس می‌گویند عواملی مانند عملکردهای فرد درگذشته، آمادگی جسمانی و ذهنی، تشویق مربی و هم تیمی‌ها، خود کلامی مثبت و مقایسه با ورزشکاران موفق تأثیر موثری بر اعتماد به نفس ورزشکاران دارد.
• هدف‌گزینی: انتخاب هدف عملکرد مدار و نتیجه مدار بر موفقیت ورزشکاران مؤثر می‌باشد.
• تمرکز توجه: تمرکز توجه یعنی جهت‌دادن به جنبه‌های مؤثر و مثبت عملکرد مانند سریع و محکم بودن و منحرف کردن ذهن از محرک‌ها و نشانه‌های منفی عملکرد مانند شیوه داوری است.
• برانگیختگی: یک واکنش فیزیولوژیک برای آماده نگه‌داشتن بدن می‌باشد. عواملی اثرگذار بر میزان برانگیختگی شامل پیچیدگی مهارت، سطح مهارت اجراکننده و تفاوت‌های فردی می‌باشد.
• استرس: استرس پاسخ غیر خاص بدن به هر فشار یا نیازی می‌باشد. در واقع استرس زمانی رخ می‌دهد که یک محرک یا محیط جدید نیازمند سازگاری باشد.
• اضطراب: نگرانی فرد از عدم داشتن کنترل بر روی شرایط موجود است. اضطراب به دو صورت شناختی و جسمانی بروز می‌کند. از جمله نشانه‌های استرس می‌توان به احساس نگرانی، دل شوره، عدم اطمینان، افزایش ضربان قلب و... اشاره کرد.
• پرخاشگری: هر رفتاری که منجر به رنجش و آسیب‌زدن به فردی شود را پرخاشگری می‌گویند. پرخاشگری به دو نوع پرخاشگری ابزاری و پرخاشگری خصمانه تقسیم‌بندی می‌شود.
• خود کلامی مثبت: یعنی فرد به اعمال و رفتار خود باور داشته باشد. یعنی خودش را دوست داشته باشد و این دوست‌داشتن را به صورت کلامی به خود یادآوری نماید.
روانشناس ورزشی اضطراب را از ورزشکار دور می کند
مزایای مطالعه و آشنایی با روانشناسی ورزشی برای مربیان و ورزشکاران
• توانمند شدن برای توصیف رفتار ورزشکاران در هنگام یادگیری، تمرین و مسابقه
• توانایی تشخیص علت واقعی بروز برخی از رفتارها
• توانایی پیش‌بینی رفتارها با توجه به شناخت ورزشکاران
• توانایی کنترل رفتار ورزشکاران به منظور ارتقای عملکرد او
• تشخیص زیرساخت‌های شخصیتی افراد
• اشراف به تفاوت‌های فردی میان ورزشکاران
• باعث ایجاد ریکاوری ذهنی در ورزشکاران می‌شود و از تمرین زدگی پیشگیری می‌کند.
• روان‌شناسان باعث می‌شوند تا رژیم‌های سخت ورزشی را با آرامش تحمل و مدیریت نمایید.
• باعث افزایش سلامتی روانی و جسمانی ورزشکاران می‌شوند.
• باعث بالا بردن انگیزه و کاهش اضطراب و استرس در ورزشکاران می‌شوند.
مزایای آشنایی مربیان با روانشناسی ورزشی
تکنیک‌های روانشناسی ورزشی چیست؟
علم روانشناسی به ورزشکاران کمک می‌کند تا برای ورزش و سبک زندگی سالم انگیزه لازم را پیدا کنند. در زیر برخی از تکنیک‌های علمی روانشناسی ورزش را ذکر می‌کنیم.
• پذیرش سبک زندگی ورزشی: با پذیرش سبک زندگی حرفه‌ای توسط ورزشکاران، آنها ترغیب به تحمل شرایط سخت و پیچیده می‌شوند.
• هدف‌گذاری معقول و پیگیری: تعیین اهداف دست‌یافتنی و معقول باعث می‌شود تا افراد سخت تلاش کنند تا به هدف خود برسند. یک روانشناس ورزشی می‌تواند نقش کلیدی در ایجاد اهداف مناسب داشته باشد.
• انگیزه‌بخشی به ورزشکاران: دادن انگیزه برای افرادی که خسته شده‌اند نقش مهمی در ادامه دان مسیر حرفه‌ای و موفقیت آنها دارد.
• تمرکز حواس: یک روانشناس می‌تواند به ورزشکاران یاد دهد که در لحظه زندگی کنند و بدین‌گونه باعث کاهش حواس پرتی در آنها شود؛ زیرا حواس پرتی می‌تواند زندگی حرفه‌ای آنها را مختل نماید.
• مقابله با افکار منفی: در صورتی که افکار منفی آرامش و تمرکز ورزشکاران را به هم می‌زند بایستی با مشاور روانشناسی تیم خود در مورد این عوامل صحبت کنند.
شایع‌ترین مشکلات روحی ورزشکاران
ورزشکاران حرفه‌ای بیشتر در معرض آسیب‌های روانی هستند؛ زیرا به دلایل متفاوتی فشارهای زیادی را تحمل می‌کنند. مثلاً استرس و فشاری که ورزشکاران در دوران تمرینات ورزشی و مسابقاتشان تحمل می‌کنند بسیار سخت و شدید می‌باشد.
این فشارها باعث آزار و اذیت ورزشکاران می‌گردد به طوری که مدت‌ها بعد از بازنشستگی نیز همراه ورزشکاران می‌مانند. از جمله شایع‌ترین مشکلات روحی ورزشکاران عبارت‌اند از:
• فشارهای موجود در محیط ورزشی گاهی منجر به افسردگی ورزشکاران می‌گردد.
• فشار تمرینات طاقت‌فرسا ورزشکاران را در معرض تمرین زدگی قرار می‌دهد.
• ورزشکاران به دلیل داشتن رژیم‌های خاص غذایی گاهی به اختلال خوردن دچار می‌گردند.
• احتمال استفاده از مواد انرژی‌زا و مواد مخدر برای بهبود عملکرد ورزشی در بین این افراد وجود دارد.
گردآوری: بخش ورزش بیتوته
