زوال شناختی چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

مجموعه: دوران سالمندی

زوال شناختی چیست

زوال شناختی ، علل و پیشگیری از آن

زوال شناختی (cognitive decline) به کاهش تدریجی عملکردهای شناختی مانند حافظه، تفکر، قضاوت، زبان و حل مسئله گفته می‌شود. زوال شناختی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما شایع‌تر است که در افراد مسن مشاهده شود.

علل زوال شناختی

علل زوال شناختی می‌تواند متفاوت باشد و شامل موارد زیر است:

- سن: افزایش سن یکی از عوامل خطر اصلی زوال شناختی است.

- ژنتیک: برخی از افراد به دلیل ژن‌های خود بیشتر در معرض ابتلا به زوال شناختی هستند.

- سبک زندگی: عواملی مانند رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی، مصرف دخانیات و مصرف بیش از حد الکل می‌توانند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهند.

- شرایط پزشکی: برخی از شرایط پزشکی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، سکته مغزی و آسیب مغزی می‌توانند باعث زوال شناختی شوند.

انواع زوال شناختی 

انواع زوال شناختی

زوال شناختی می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود که شایع‌ترین آنها عبارتند از:

زوال عقل سالخوردگی (Alzheimer's disease)

بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری با از بین رفتن سلول‌های مغز و تشکیل پلاک‌های آمیلوئید و گره‌های نوروفیبریلار مشخص می‌شود.

زوال عقل عروقی (vascular dementia)

زوال عقل عروقی دومین نوع شایع زوال عقل است و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری به دلیل آسیب به عروق خونی مغز ایجاد می‌شود.

زوال عقل با اجسام لویی (Lewy body dementia)

زوال عقل با اجسام لویی سومین نوع شایع زوال عقل است و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری با تشکیل اجسام لویی در سلول‌های مغز مشخص می‌شود.

علائم زوال شناختی

علائم زوال شناختی می‌تواند به تدریج یا به سرعت ظاهر شود و معمولاً شامل موارد زیر است:

- اختلال در حافظه کوتاه مدت: فراموش کردن نام افراد، مکان‌ها یا رویدادهای اخیر

- اختلال در حافظه بلند مدت: فراموش کردن خاطرات قدیمی

- اختلال در تفکر و قضاوت: مشکل در حل مسائل، تصمیم‌گیری و انجام کارهای روزمره

- اختلال در زبان: مشکل در صحبت کردن، درک صحبت دیگران یا خواندن و نوشتن

- اختلال در رفتار: تغییر در خلق و خو، رفتارهای تکراری، توهم یا هذیان

علائم زوال شناختی 

چگونه از زوال شناختی پیشگیری کنیم؟

هنوز درمانی برای زوال شناختی وجود ندارد، اما برخی از اقدامات می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. این اقدامات عبارتند از:

حفظ سلامت قلب و عروق

کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به زوال عقل عروقی کمک کند.

قلب و عروق خونی مسئول رساندن خون و مواد مغذی به مغز هستند. اگر قلب و عروق خونی سالم نباشند، مغز نمی‌تواند به طور موثر کار کند. برخی از اقداماتی که می‌توانند به حفظ سلامت قلب و عروق کمک کنند عبارتند از:

- کنترل فشار خون در محدوده سالم (زیر ۱۲/۸)

- کنترل کلسترول در محدوده سالم (LDL زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)

- کنترل قند خون در محدوده سالم (برای افراد غیر دیابتی، قند خون ناشتا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)

- ترک سیگار

- کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی

- داشتن رژیم غذایی سالم

- فعالیت بدنی منظم

داشتن یک رژیم غذایی سالم

مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی می‌تواند به تقویت سلامت مغز کمک کند.برخی از مواد مغذی که برای سلامت مغز مهم هستند عبارتند از:

- ویتامین‌های B، مانند فولات، B12 و B6

- ویتامین E

- آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند ویتامین C، بتاکاروتن و پلی‌فنول‌ها

- اسیدهای چرب امگا ۳

منابع غذایی خوبی برای این مواد مغذی عبارتند از:

- میوه‌ها، مانند توت‌ها، پرتقال، سیب و گلابی

- سبزیجات، مانند سبزیجات برگ‌دار سبز، کلم بروکلی و هویج

- غلات کامل، مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو دوسر

- آجیل و دانه‌ها

- ماهی‌های چرب، مانند ماهی سالمون، ماهی تن و ماهی ساردین

پیشگیری از زوال شناختی

فعالیت بدنی منظم

فعالیت بدنی منظم به بهبود جریان خون به مغز کمک می‌کند. جریان خون خوب برای رساندن مواد مغذی و اکسیژن به مغز ضروری است. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به زوال شناختی کمک کند.

افراد بزرگسال باید حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت بدنی شدید در هفته داشته باشند. فعالیت بدنی متوسط شامل راه رفتن سریع، دوچرخه‌سواری و شنا است. فعالیت بدنی شدید شامل دویدن، دوچرخه‌سواری کوهستان و شنا با سرعت بالا است.

حفظ سلامت ذهنی

فعالیت‌های ذهنی مانند خواندن، حل جدول و یادگیری زبان جدید می‌توانند به تقویت سلامت مغز کمک کنند. این فعالیت‌ها می‌توانند به تحریک رشد سلول‌های جدید مغز و ایجاد ارتباطات جدید بین سلول‌های مغز کمک کنند.

برخی از فعالیت‌های ذهنی که می‌توانند برای سلامت مغز مفید باشند عبارتند از:

- خواندن کتاب، روزنامه و مجله

- حل جدول، سودوکو و معما

- یادگیری زبان جدید

- یادگیری یک مهارت جدید، مانند نواختن ساز یا یادگیری آشپزی

- شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، مانند بازی با دوستان و خانواده

پرهیز از مصرف دخانیات و الکل

مصرف دخانیات و الکل می‌تواند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهد. سیگار کشیدن می‌تواند جریان خون به مغز را کاهش دهد و الکل می‌تواند به سلول‌های مغز آسیب برساند.

افراد باید از سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل اجتناب کنند. مصرف روزانه بیش از دو واحد الکل برای زنان و سه واحد الکل برای مردان توصیه نمی‌شود. یک واحد الکل معادل حدود ۱۰۰ میلی‌لیتر آبجو، ۱۲۵ میلی‌لیتر شراب یا ۴۰ میلی‌لیتر مشروبات الکلی قوی است.

زوال شناختی 

برخی از اقدامات دیگر که می‌توانند به پیشگیری از زوال شناختی کمک کنند:

- حفظ وزن سالم: چاقی و اضافه وزن می‌تواند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهد.

- کنترل استرس: استرس می‌تواند به سلامت مغز آسیب برساند.

- پرهیز از قرار گرفتن در معرض سموم: قرار گرفتن در معرض سموم مانند سرب و آلاینده‌های هوا می‌تواند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهد.

- حفظ روابط اجتماعی: داشتن روابط اجتماعی قوی می‌تواند به سلامت مغز کمک کند.

نکاتی برای انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی

- از پزشک خود در مورد اقداماتی که می‌توانید برای پیشگیری از زوال شناختی انجام دهید، سوال کنید.

- برای انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی، برنامه‌ای تنظیم کنید و آن را دنبال کنید.

از خانواده و دوستان خود بخواهید که شما را در انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی تشویق و حمایت کنند.

زوال شناختی در سالخوردگان

سوالات متداول درباره زوال شناختی چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

1. زوال شناختی چیست؟

زوال شناختی به کاهش تدریجی عملکردهای شناختی مانند حافظه، تفکر، قضاوت، زبان و حل مسئله گفته می‌شود. زوال شناختی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما شایع‌تر است که در افراد مسن مشاهده شود.

2. علل زوال شناختی چیست؟

علل زوال شناختی می‌تواند متفاوت باشد و شامل موارد زیر است:

- سن: افزایش سن یکی از عوامل خطر اصلی زوال شناختی است.

- ژنتیک: برخی از افراد به دلیل ژن‌های خود بیشتر در معرض ابتلا به زوال شناختی هستند.

- سبک زندگی: عواملی مانند رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی، مصرف دخانیات و مصرف بیش از حد الکل می‌توانند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهند.

- شرایط پزشکی: برخی از شرایط پزشکی مانند بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، سکته مغزی و آسیب مغزی می‌توانند باعث زوال شناختی شوند.

3. انواع زوال شناختی چیست؟

زوال شناختی می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود که شایع‌ترین آنها عبارتند از:

- زوال عقل سالخوردگی (Alzheimer's disease): بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری با از بین رفتن سلول‌های مغز و تشکیل پلاک‌های آمیلوئید و گره‌های نوروفیبریلار مشخص می‌شود.

- زوال عقل عروقی (vascular dementia): زوال عقل عروقی دومین نوع شایع زوال عقل است و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری به دلیل آسیب به عروق خونی مغز ایجاد می‌شود.

- زوال عقل با اجسام لویی (Lewy body dementia): زوال عقل با اجسام لویی سومین نوع شایع زوال عقل است و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. این بیماری با تشکیل اجسام لویی در سلول‌های مغز مشخص می‌شود.

4. علائم زوال شناختی چیست؟

علائم زوال شناختی می‌تواند به تدریج یا به سرعت ظاهر شود و معمولاً شامل موارد زیر است:

- اختلال در حافظه کوتاه مدت: فراموش کردن نام افراد، مکان‌ها یا رویدادهای اخیر

- اختلال در حافظه بلند مدت: فراموش کردن خاطرات قدیمی

- اختلال در تفکر و قضاوت: مشکل در حل مسائل، تصمیم‌گیری و انجام کارهای روزمره

- اختلال در زبان: مشکل در صحبت کردن، درک صحبت دیگران یا خواندن و نوشتن

- اختلال در رفتار: تغییر در خلق و خو، رفتارهای تکراری، توهم یا هذیان

5. چگونه از زوال شناختی پیشگیری کنیم؟

هنوز درمانی برای زوال شناختی وجود ندارد، اما برخی از اقدامات می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. این اقدامات عبارتند از:

- حفظ سلامت قلب و عروق: کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به زوال عقل عروقی کمک کند.

- داشتن یک رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی می‌تواند به تقویت سلامت مغز کمک کند.

- فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود جریان خون به مغز کمک می‌کند.

- حفظ سلامت ذهنی: فعالیت‌های ذهنی مانند خواندن، حل جدول و یادگیری زبان جدید می‌توانند به تقویت سلامت مغز کمک کنند.

- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل می‌تواند خطر ابتلا به زوال شناختی را افزایش دهد.

6. آیا انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی تضمین می‌کند که فرد به زوال شناختی مبتلا نشود؟

خیر، انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی نمی‌تواند به طور کامل تضمین کند که فرد به زوال شناختی مبتلا نشود. اما این اقدامات می‌توانند خطر ابتلا به زوال شناختی را کاهش دهند.

7. آیا انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی در سنین پایین‌تر موثرتر است؟

بله، انجام اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی در سنین پایین‌تر موثرتر است. این به این دلیل است که مغز در سنین پایین‌تر انعطاف‌پذیرتر است و تغییرات بیشتری را می‌تواند تحمل کند. اقدامات پیشگیرانه از زوال شناختی می‌توانند به تقویت سلامت مغز و کاهش خطر آسیب به مغز کمک کنند.

سخن آخر: 

زوال شناختی یک بیماری جدی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تأثیر منفی بگذارد. انجام اقداماتی برای پیشگیری از زوال شناختی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.

گردآوری: بخش زناشویی بیتوته