کلاچ خودرو چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است؟ + نحوه عملکرد

مجموعه: دنیای خودرو

کلاچ خودرو 

همه چیز درباره کلاچ خودرو 

کلاچ خودرو چیست و چه کاربردی دارد؟

یکی از پرکاربرد ترین قطعات خودرو است که از بخش های مختلفی تشکیل شده است و در زبان محاوره ای و عامیانه به آن کلاژ یا کلاج هم گفته می شود. ریشه این کلمه آلمانی بوده و به معنای اتصال می باشد اما در خودرو کلاچ وسیله ای است که عمل اتصال یا قطع کردن را انجام می دهد و به عنوان رابطی میان موتور و گیر بکس شناخته می شود.

برای کارایی بهتر خودرو، افزایش کارایی، امنیت و کاهش آسیب ها قطعه کلاچ اتصال بین موتور و گیربکس را قطع و وصل می کند. مواقع تعویض دنده، متوقف کردن خودرو یا شروع به حرکت از جمله مواقعی است که کلاچ خودرو درگیر می شود و وظیفه اصلی خود یعنی کنترل و انتقال نیرو را انجام می دهد. به طور کلی می توان وظایف این قطعه را به سه دسته تقسیم کرد:

۱. سهولت در تعویض دنده با قطع ارتباط و آزاد کردن چرخ دنده ها

۲. قطع ارتباط موتور با گیربکس یا اصطلاحا خلاص کردن خودرو

۳. برقراری ارتباط میان گیربکس و موتور جهت انتقال نیرو و حرکت

استفاده از کلاچ خودرو باعث افزایش امنیت و سهولت در رانندگی می شود

استفاده از کلاچ از لحاظ مختلفی اهمیت دارد و تاثیر زیادی در کنترل سرعت حرکت محورهای ماشین در شرایط مختلف، امکان تعویض دنده بدون نیاز به متوقف کردن روند تولید نیرو و قطع ارتباط سیستم انتقال نیرو با موتور برای تامین زمان لازم جهت بالا رفتن گشتاور در شروع حرکت دارد. همچنین وجود کلاچ در افزایش طول عمر ابزارها و قطعات مختلف موثر است؛ زیرا بیشترین خرابی ها هنگامی که بار اضافی وجود داشته باشد ایجاد می شوند اما استفاده از کلاچ ایمنی را افزایش داده و خسارت ها را کاهش می دهد.

کلاچ را می توان اولین و مهم ترین قطعه ای دانست که تمامی رانندگان در ابتدا با آن آشنا می شوند چرا که حرکت خودرو بدون تسلط بر کلاچ امکان پذیر نیست. در ایران استفاده از اصطلاح صفحه کلاچ برای قطعه دیسک کلاچ (در زبان انگلیسی) و عبارت دیسک برای کاور کلاچ جا افتاده است و خطایی عامیانه به شمار می رود.

انواع کلاچ خودرو

کلاچ ها نیز همچون دیگر قطعات خودرو انواع مختلفی دارند که برای ماشین های متفاوت با نیازهای همچون قدرت بیشتر یا کمتر کلاچ یا متناسب با نوع گیر بکس طراحی شده اند. دسته بندی کلاچ خودرو با توجه به نوع گیربکس و سیستم انتقال نیرو بدین شکل می باشد:

• معرفی کلاچ بدون لغزش

پرکاربرد ترین نوعی است که در خودروهای شهری استفاده می شود و با دو شکل «کاملا درگیر» و «خلاصی» در سیستم گیربکس قرار می گیرد. همانطور که از نام این کلاچ مشخص است استفاده از آن هیچگونه لغزش و ساییدگی ایجاد نمی کند.

• کلاچ اصطکاکی

یکی دیگر از انواع کلاج هاست که با استفاده از دو صفحه عاج دار عمل می کند. استفاده از این کلاچ همیشه به شکل کاملا درگیر اتفاق می افتد چرا که ضریب اصطکاک بالایی دارد. کلاچ های اصطکاکی به دو دسته مخروطی شکل و دیسکی تبدیل می شوند که در گروه اول،‌ صفحات درگیر شونده به شکل مخروط بوده و گشتاور به میان این دو صفحه انتقال می یابد. نوع دوم یا کلاچ اصطکاکی دیسکی نیز خود چند دسته مختلف دارد اما وجه اشتراک آنها استفاده از صفحه های مسطح برای درگیری و انتقال نیروی گشتاور به صورت گریز از مرکز می باشد.

• کلاچ های یک طرفه

این نوع از کلاچ ها نیروی گشتاور را در یک جهت منتقل می کنند و در گردش های تک جهته همچون کلاج بدون لغزش عمل می کنند. اما در صورت چرخیدن در جهت های دیگر کلاچ یک طرفه نیرویی را منتقل نمی کند.

• کلاچ های هیدرولیک

آخرین نوع در این دسته بندی کلاج های هیدرولیک هستند که انتقال نیروی گشتاور در آنها با استفاده از یک سیال صورت می گیرد. معمولا جا به جایی در کلاچ های هیدرولیک به دلیل تغییر فضا در سیستم کلاج مقداری کند تر می باشد.

نحوه عملکرد کلاچ خودرو

از وسایل مکانیکی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند از دستگاه دریل تا اره های برقی و سیستم خودرو نوعی کلاچ دارند. برای درک بهتر عملکرد کلاچ دو دیسک را تصور کنید که به وسیله یک میله بهم متصل شده اند. اگر یک سمت آن موتور خودرو و بخش دیگر قطعه ای نظیر جعبه دنده باشد، هنگام چرخش یکی از این دیسک ها سیستم کلاچ اجازه می دهد آنها درهم قفل شده و با سرعت یکسانی بچرخند.

نحوه عملکرد کلاچ خودرو چگونه است؟

همچنین در هر زمانی که نیاز به چرخش یکی از آن دو دیسک نباشد (همچون تعویض دنده در خودرو) قطعه کلاچ می تواند انتقال نیرو را متوقف کرده و در نتیجه دیسک ثابت نگه دارد. پس به طور ساده می توان گفت هنگامی که کلاچ خودرو درگیر باشد دو مجموعه یا قطعه با سرعت یکسانی حرکت می کنند اما در صورتی که کلاچ در حالت خلاص باشد وضعیت به گونه ای است که با وجود تولید نیرو در یک طرف، بخش دیگر ثابت و بدون حرکت می ماند.

سیستم کلاچ خودرو نیز در یک سمت به پیشرانه (که با بالا و پایین شدن پیستون ها و حرکت دورانی میل لنگ مار می کند) متصل است و در سمت دیگر با گیربکس درگیر می شود که می تواند انرژی مورد نیاز را از موتور خودرو به جعبه دنده و در نهایت چرخ ها منتقل کند.

هنگامی که فشاری به پدال کلاچ وارد نشود، اصطلاحا کلاچ درگیر است و اتصالی ایجاد شده است که باعث می شود نیروی موتور به واسطه دیسک کلاچ و صفحه فشاری و صفحه کلاچ به گیربکس منتقل شده و باعث باعث حرکت چرخ ها شود. میزان این نیرو با توجه به عوامل مختلفی همچون اصطکاک بین صفحه کلاچ، دیسک و... متفاوت است.

در زمانی که پدال کلاچ فشار داده می شود یک سیستم کابلی یا هیدرولیکی نیرو را به سیستم منتقل کرده و انتقال نیرو از موتور به گیربکس را از کار می اندازد.

کلاچ قطعه ای مصرفی و نیازمند تعویض است

در آخر نیز به این موضوع دقت کنید که کلاچ خودرو یک قطعه مصرفی است که با گذر زمان دچار فرسایش شده و نیاز به تعویض دارد.

گردآوری:بخش خودرو بیتوته